Heydə r ə LĠyev
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
81
tayfa ittifaqının getdikcə yüksəlməsini özləri üçün böyük təhlükə hesab edir, onları zəiflətməyə çahĢırdılar. Bu iĢin həyata keçirilməsində Qara Yusif daha fəal cəhdlər göstərmiĢdi. Öz niyyətini həyata keçirməyə çalıĢan Qara Yusif hiylə iĢlədərək Ağqoyunlu tayfa ittifaqlarına tabe edilmiĢ ərazilərin feodal hakimləri ilə əlaqə yaratdı. 1408-ci ildə Ağqoyunlu tayfa ittifaqı əleyhinə Qaraqoyunlularla mardinlilər arasında ittifaq əmələ gəld i. Qara Yusif hazırlıq gördükdən sonra həmin ilin yaz aylarında böyük hərbi qüvvə ilə Ağqoyunluların mərkəzi o lan Diyarbəkir ü zərinə hücuma keçdi. Diyarbəkir yaxınlığında Ağqoyunlularla Qarağoyunlular arasında gərgin döyüĢlər getdi. 20 gün davam edən bu vuruĢma Qaraqoyunlu qüvvələrinin qələbəsi ilə nəticələndi. Ġki tərəf arasında bağlanmıĢ sülh müqaviləsinə əsasən Mardin vilayəti Ağqoyunlu tayfa ittifaqının hakimiyyəti alt ın dan çıxdı və müstəqil oldu. Qaraqoyunlu Qara Yusif böyük qənimət əldə edərək Təbrizə qayıtdı. Bu hadisədən bir qədər sonra Təbriz yaxın lığ ında Qaraqoyunlu qüvvələri ilə Teymuri Ģahzadələrindən Əbubəkr Mirzənin qoĢunu arasında baĢ verən toqquĢmadan istifadə edən Qara Osman öz qüvvələrin i cəmləĢdirib Mardin üzərinə hücuma keçdi. Mard in ətrafında Ağqoyunlularla mard inlilər arasında gərgin döyüĢlər getdi. Bu döyüĢlərdə Qara Osman ın oğlu öldürüldü, lakin döyüĢ Ağqoyunlu qüvvələrinin qələbəsi və Mard inin iĢğalı ilə nəticələndi. 1420-c i ildə Qa raqoyunlu hökmdarı Qara Yusifin vəfatında n sonra onun yerinə keçmiĢ Qara Ġsgəndərin dövründə Qaraqoyunlu-Ağqoyunlu münasibətləri və onlar arasında gedən mübarizə daha da kəskin ləĢdi. Ömrünü müharibə və döyüĢlərdə keçirmiĢ Qara Osman 1435-ci ildə, 90 yaĢında ikən Qaraqoyunlu döyüĢçüləri ilə vuruĢmalardan birində ağır yaralandı və öldü.
XV əsrin 40-50-ci illərində Ağqoyunlu tayfa ittifaqında hakimiyyət uğrunda gedən mübarizənin ardı-arası kəsilməd i. Qara Osmanın dövründə qüvvətli mövqe tutmuĢ Ağqoyunlu tayfa ittifaqında baĢlanan arasıkəsilməyən daxi li mübarizə Osmanlı dövlətinin diqqətini yenidən cəlb etdi. Osmanlı sultanlığ ı Ağqoyunlular əleyhinə bir sıra tədbirlər həyata keçirməyə cəhd etdi, lakin əhəmiyyətli nəticələr əldə edə bilmədi. Qara Os mandan sonra Ağqoyunlu tayfa ittifaqının baĢçısı olmuĢ oğlu Əli bəy (1443-1444) daxili və xarici mübarizədə müəyyən üstünlüklər əldə edə bildi, lakin təkbaĢına ta m qə ləbə çala b ilməyəcəyini an layaraq Misir sultanlığ ı ilə yaxınlaĢ mağa çalıĢdı. Ġki tərəf arasında baĢlanan danıĢıqlar müsbət nəticələndi. Ağqoyunlu tayfa ittifaqı ilə M isir sultanlığ ı arasında bağlanmıĢ müqavilədə qarĢılıq lı kö mək məsələsi nəzərdə tutulurdu. Bu müqaviləyə əsasən Misir hakimi 82
olan Məlik ƏĢrəf (1453-1461) Ağqoyunlu tayfa ittifaqının kö məyinə 50 min nəfərlik hərbi qüvvə göndərdi. Əli bəyin və Məlik ƏĢrəfin birləĢmiĢ qoĢunu ilə Əli bəyin qardaĢı Həmzə bəyin qoĢunları arasında kəskin mübarizə getdi. Günlərlə davam etmiĢ əlbəyaxa döyüĢlər müttəfiq qoĢunların ın məğlubiyyəti və Diyarbəkirin Həmzə bəyin qoĢunları tərəfindən tutulması ilə nəticələndi. Vəziyyətin ağırlığını an layan Əli bəy öz qüvvələrini yenidən təĢkil etmək, Misir sultanlığı ilə bağladığı müqavilən i möhkəmlət mək məqsədilə Misirə gəldi, lakin heç bir nəticə əldə etməyərək geri qayıdarkən yolda öldü. Bu zaman Həmzə bəy sui-qəsd nəticəsində məhv edildi. Əli bəyin oğlu Cahangir Mirzə yaran mıĢ vəziyyəti münasib hesab edərək Ağqoyunlu tayfalarını bir yerə topladı və Diyarbəkirdə möhkəmləndi. XV əsrin 50-ci illərində Ağqoyunlu ərazisində vəziyyət müəyyən qədər sabitləĢdi. Ağqoyunlular əleyhinə çıxmıĢ qüvvələrə qarĢı mübarizədə Cahangir Mirzənin qardaĢı Uzun Həsən böyük Ģücaət göstərdi və Ģöhrətləndi. Tezlik lə Ağqoyunlu əyanları Uzun Həsənin ətrafında daha sıx birləĢərək Cahangir Mirzənin əleyhinə mübarizəyə qalxd ılar. Bu zaman Cahangir M irzən in əsas qüvvələri Diyarbə kirdə id i və Uzun Həsən əsas zərbəni öncə Diyarbəkirə vurmağa çalıĢdı. 1453-cü ilin yanvar ayında baĢ vermiĢ döyüĢdə Cahangir M irzənin qüvv ələri darmadağın ed ild i, ö zü isə Mardinə qaçmaqla yaxasını qurtara b ild i. O, sonralar qardaĢı Uzun Həsənə qarĢı mübarizədə özünə müttəfiq tap maq məqsədilə Ağqoyunluların əsas düĢməni olan Qaraqoyunlu CahanĢahla ittifaqa girmək üçün Təbrizə gəld i. Uzun Həsənin Ağqoyunlu tayfa ittifaqına baĢçılıq etdiyi ilk dövrlərdə feodal mübarizələrin in arası kəsilməd i, lakin Ağqoyunlu əyanları Uzun Həsənin böyük nüfuzu ilə hesablaĢmalı o ldular. Uzun Həsən Ağqoyunlu tayfa ittifaqını daha da möhkəmlətmək və bu ittifaq ın ərazisin i Azərbaycan torpaqları hesabına geniĢləndirmək, Azərbaycanın cənub vilayətlərində hakimiyyəti ələ keçirmək, orada hökmranlıq edən Qaraqoyunlulara qarĢı mübarizə aparmaq üçün tədbirlər görməyə baĢladı. O, əyanlara böyük imtiyazlar və vədlər verdi, onlan öz ətrafında sıx birləĢdirməyə müvəffəq oldu. XV əsrin ortalarında Qaraqoyunlularla Ağqoyunlular arasındakı mübarizə daha da kəskinləĢdi. Mübarizənin ilk dövrünün xüsusiyyəti ondan ibarət idi ki, hər iki tərəf dövlətlərdəki daxili ziddiyyətlərdən fəal surətdə istifadə etməyə baĢlamıĢdı. XV əsrin 50-ci illərində Uzun Həsən ermənilərin yaĢadıqları torpaqları və Gürcüstanın Qaraqoyunlu hakimiyyəti altında olan Ģərq hissəsini ələ keçirərək, Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|