Heydə r ə LĠyev



Yüklə 4,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/232
tarix30.12.2017
ölçüsü4,67 Mb.
#18653
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   232

83 

 

öz hakimiyyətinə tabe etdi. Bu zaman Qaraqoyunlu CahanĢah böyük qüvvə topladı, 



Uzun  Həsənə  qarĢı  hərbi  yürüĢ təĢkil  etdi.  Bundan  xəbər  tutan  Uzun  Həsən  o ğlu 

Xəlil Mirzəni  iki  min atlı  ilə CahanĢahın qarĢısına yolladı.  1467-ci  il noyabrın 10-

da MuĢ düzündə hər iki tərəf arasında baĢlanmıĢ döyüĢ  CahanĢahın öldürülməsi və 

Qaraqoyunlularm  məğ lubiyyəti  ilə  nəticələndi.  MuĢ  məğlubiyyətindən  sonra 

Qaraqoyunlular  bir  daha  öz  qüvvələrini  bərpa  edə  bilmədilər.  Bağdada  qədər  o lan 

geniĢ ərazilər Ağqoyunluların əlinə keçdi. 

CahanĢahdan  sonra  onun  oğlu  Həsənəli  Azərbaycanın  cənubunda 

Qaraqoyunlu  hakimiyyətini  bərpa  etməyə  cəhd  göstərdi,  lakin  buna  müvəffəq 

olmadı.  1468-c i  ildə   Uzun  Həsən  asanlıqla   Cənubi  Azə rbaycanı  və  Qa rabağı  ələ  

keçirdi.  Nəticədə Qaraqoyunlu tayfalarının böyük bir hissəsi Ağqoyunlu dövlətinin 

tərkib inə daxil oldu. Uzun Həsən Təbriz Ģəhərini yeni dövlətin paytaxtı elan etdi.  

Ağ qoyunlu  dövlətinin  xarici siyasəti.  Teymurilər  və Osmanlı  dövləti ilə 

mübarizə. Kiçik Asiyadakı Os manlı dövlətinin yeritdiy i fəal  xarici siyasət Cənubi 

Qafqazın  inkiĢafı üçün mənfi bir amil id i.  Uzun Həsən bəylikdə hakimiyyət baĢına 

gələrkən  (1453)  Osman lı  türkləri  Konstantinopolu  fəth  edərək  Qara  dəniz 

boğazlarında  ağalığa  baĢlamıĢdılar.  Bu  hal  Cənubi  Qafqazın  Balkan  ö lkələri  ilə 

qədim  ticarət  və  diplomatik  münasibətlərinin  gediĢinə  təsir  etdi.  Osman lı 

sultanlarının  Avropa-Asiya  tranzit  ticarətinə  böyük  zərbə  vuran  gömrük  siyasəti 

Cənubi Qafqazın Avropa ilə ticarət əlaqələrinin zəifləməsinə səbəb olurdu. 

Osmanlı  sultanları  Cənubi  Qafqazı,  xüsusilə  Azərbaycanı  ələ  keçirməyə 

cəhd edirdilər. XV əsrin 60-cı illərinin əvvəllərində Os manlı dövlətinin təcavüzünə 

qarĢı  Ağqoyunluların  apardıqları  mübarizə  diqqəti  daha  çox  cəlb  edir.  Bu  d övrdə 

Ağqoyunluların  Qaraqoyunlularla  kəskin  mübarizəsindən  istifadə  etməyə  çalıĢan 

Osmanlı  sultanı  II  Mehmed  Ağqoyunlulara  qarĢı  böyük  hərbi  yürüĢ  hazırladı  və 

onların müttəfiqi o lan Trab zon krallığı ü zərinə hücuma keçdi. 

Qara  dəniz  sahilində  yerləĢən  Trabzon  Ģəhəri  Avropanın  ġərq  ölkələri, 

Hindistan  və  Çin lə  ticarətində  vasitəçi  rolunu  oynayırdı.  Bu  Ģəhər  Ağqoyunlu 

tacirləri üçün də Qara dənizə ən əlveriĢli çıxıĢ yolu idi.  

Azərbaycanda  hakimiyyətə  gəlməmiĢdən  xeyli  əvvəl  Ağqoyunlu  bəyləri 

Trabzon hökmdarları ilə dostluq, hətta qohumluq əlaqələri yaratmıĢdılar. 

II  Meh med  Ağqoyunlulara  zərbə  vurmaq  məqsədilə  öncə  Trab zon   krallığı 

ilə  hesablaĢmaq  qərarına  gəld i.  Vəziyyəti  anlayan  Trab zon  hakimi  1457-ci  ildə 

elçisin i  Diyarbəkirə,  Uzun  Həsənin  yanına  yolladı,  Trab zonu  Osmanlı  sultanının 

hücumundan  xilas  etmək  naminə  hər  saziĢə  hazır  o lduğunu  bildirdi.  Uzun  Həsən 

bunun  əvəzində  Kalo  Ġoannın  gözəlliyi  ilə  məĢhur  olan  qızı  Katerinanın  ona 



84 

 

verilməsini  xah iĢ  etdi.  Elçi  geri  qayıtdıqdan  sonra  Katerina  rahib  və  keĢiĢlərdən 



ibarət böyük bir heyətlə Diyarbəkirə gəldi və dəbdəbə ilə qarĢılandı.  

1460-c ı  ilin  dekabrında  Ro maya  toplanmıĢ  bir  çox  Qərb  və  ġərq 

hökmdarları  (o cü mlədən Uzun Həsənin də elçisi) Os manlı dövlətinə qarĢı ü mu mi 

hərbi yürüĢə çıxmaq  məsələsini  mü zakirə etdilər. Su ltana qarĢı yeni səlib yürüĢünə 

baĢlayacaq  xristian  Avropa  monarxları  Osmanlı  dövlətin in  Ģ ərqindən  hərbi 

əməliyyata  baĢlamalı  id ilər.  Lakin  Qərb  hökmdarlarının  təntənəli  qəbul 

mərasimlərinə, vədlərinə baxmayaraq, bu səlib yürüĢü həyata keçmədi.  

II  Mehmed in  bütün  bu  məsələlərdən  xəbəri  vardı.  O,  Trab zonu  fəth  etmək 

üçün fürsət gözləyirdi. 

Ağqoyunlu  qüvvələrinin  os manlılarla  ilk  toqquĢması  sərhəd  boyunda, 

Qoyluhisar  adlanan  yerdə  baĢ  verdi.  Bu  döyüĢlərdə  Osmanlı  sərkərdəsi  Həmzə 

bəyin  qoĢunu  ağır  məğlubiyyətə  düçar  oldu.  Vəziyyəti  anlayan  II  Mehmed in  özü 

böyük  qüvvə  ilə  strateji  əhə miyyətə  malik  olan  Qoyluhisarı  geri  qaytarmaq  üçün 

hərəkət etdi. 

Uzun  Həsən  vəziyyətin  çətinliyin i  görərək  osman lılarla  sülh  yaratmaq 

qərarına gəld i və sultanı Trab zon yürüĢü fikrindən uzaqlaĢdırmaq  məqsədilə anası 

Saray  xatunu  II  Meh medin  düĢərgəsinə  göndərdi.  Saray  xatun  II  Meh medlə 

görüĢərək onu Trabzon yürüĢündən daĢındırmağa çalıĢdı,  lakin bir nəticə əldə edə 

bilməd i.  Nəhayət,  Trabzon  Ģəhəri  bir  aylıq  mühasirədən  sonra  sultan  qoĢunu 

tərəfindən  tutuldu  və  Xıdır  bəy  adlı  Osmanlı  sərkərdəsi  Trabzona  caniĢin  təyin 

olundu.  Belə liklə,  Bizans  imperiyasının  Kiç ik  Asiyada  son  qalığı  olan  Trab zon 

çarlığı 1461-ci ildə süqut etdi. 

Uzun  Həsənin  qaynı,  son  Trabzon  hakimi  David  Ko mnen  Ġstanbula 

göndərilərək edam edildi. 

Trabzonu fəth etdikdən sonra II Mehmed iĢğalçılıq siyasətini davam etdirdi. 

O,  A zərbaycan  ərazisin i  də  öz  əlinə  keçirmək  üçün  Ağqoyunlulara  qarĢı  qəti 

mübarizəyə  hazırlaĢdı.  Uzun  Həsən  isə  A zərbaycana  soxulmağa  çalıĢan  Osmanlı 

qoĢununa sərhəddən uzaqlarda zərbə vurmaq niyyəti ilə tədbir görməyə baĢladı. O, 

bir  sıra  dövlətlərin  (Venesiya,  Po lĢa,  Macarıstan,  Neapol  kra llığı,  habelə  Kipr  və 

Qaraman)  kö məyi  ilə  qüdrətli  Os manlı  imperiyasını  darmadağın  etmək  üçün  plan 

hazırlad ı. 

Osmanlılar əleyhinə ittifaq ın yaranmasından az sonra, 1471 -ci  ilin aprelində 

Kiçik  Asiya  sərhədlərində  osmanlıların  ağır  təzy iqi  Ģəraitində  yaĢayan  tayfaların 

Osmanlı  sultanı  II  Mehmed in  dözülməz  siyasətinə  qarĢı  üsyanı  baĢlandı,  hərəkatı 

yatırmaq  üçün  II  Mehmed  öz  vəziri  Meh med  paĢanın  baĢçılığı  ilə  böyük  qüvvə 

göndərdi,  lakin  müvəffəqiyyət  qazana  bilmədi.  Meh med  paĢanm  hərbi  qüv -vəsi 




Yüklə 4,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   232




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə