Heydə r ə LĠyev



Yüklə 4,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə99/232
tarix30.12.2017
ölçüsü4,67 Mb.
#18653
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   232

202 

 

burada "qıĢlaq və yaylaqlara,  mülklərə əmlak və bağlara" sahib olmuĢlar  (Ġskəndər 



bəy MünĢi). 

ġərh edilənlərdən görünür ki,  mərkəzdə və yerlərdə hakimiyyət Azərbaycan 

hərbi  feodallarının  əlində  idi.  Farslar  və  digər  etnik  qruplar  isə  əsasən  maliyyə 

iĢlərində, məhkəmədə və dəftərxanada təmsil o lun muĢdular. 

Qulluq  adamlarına  məvacib  daha  çox  tiyul,  bəzi  hallarda  isə  soyurqal 

verilməsi  ilə  həyata  keçirilirdi.  Bəzi  vəzifəli  Ģəxslərə  rəiyyətdən  (kəndli  və 

sənətkarlardan) vergi Ģəklində alınan daimi rüsum hüququ verilmiĢdi.  

Mükafatlandırmanın  geniĢ  təcrübədən  keçirilən  formalarından  biri 

"düĢüllük"  idi  və  bu,  dövlət  idarəsi  tərəfındən  həyata  keçirilən  ödənclərin  məlu m 

faizi Ģəklində tutulan məbləği bildirirdi. 

Azərbaycan  Səfəvi  dövləti  n izami  orduya  malik  deyild i.  Bu  cəhətdən  ilk 

Səfəvilər ö z sələfləri olan Ağqoyunlu dövlətindən irəli getməmiĢdilər.  

QızılbaĢ  ordusu  müharibələr  zamanı  əyalət  hakimlərinin  -  bəylərbəyilərin 

yığma qoĢunlarından təĢkil edilirdi.  Bunlar  feodalların Ģəxsi hesablarına saxlanılan 

və təchiz edilən atlı dəstələr idi. Müharibə zamanı əməliyyatlarda 60-70  minə yaxın  

qızılbaĢ  qoĢunu  iĢtirak  edird i.  Venesiyalı  M inadoi  hesab  edirdi  ki,  əgər  bütün 

əyalətlərin  hakimləri  öz  qoĢunların ı  mərkəzi  höku mətin  çağırıĢı  ilə  toplasaydılar, 

Səfəvilər o rdusunun sayı 130-140 minə çata bilərdi. 

ġahın hüzurunda sayı 4  mindən 6  minə qədər o lan qorçilərin  xüsusi dəstəsi 

mövcud  idi.  Bunlar  qorçibaĢının  rəhbərliyi  altında  fəaliyyət  göstərən,  Azərbaycan 

tayfalarından  olan,  öz  qorxmazlığı  və  döyüĢkənliyi  ilə  tamnan  seçmə  döyüĢçülər 

idi.  Həmçinin  baĢda  yasavulbaşı  olmaqla  700  nəfərdən  ibarət  yasavul  dəstəsi  də 

vardı. 

QızılbaĢ qoĢunu texniki təchizat cəhətdən öz müasiri və rəqib i olan Os manlı 



ordusundan geri qalırd ı. Orduda soyuq silahlar  - yay, n izə, q ılınc, qalxan, dəbilqə, 

döyüĢ  baltaları  və  s.  üstünlük  təĢkil  edirdi.  Odlu  silah  iĢlədilsə  də,  geniĢ 

yayılmamıĢdı. 

 

 



VII FƏSĠL 

 

XVI ƏSRDƏ  



AZƏRBAYCANIN ĠCTĠMAĠ-ĠQTĠS ADĠ HƏYATI 

 

Kənd  təsərrüfatı  və  aqrar  münasibətlər.    Səfəvi  hakimiyyətinin  bərqərar 

olması  ərəfəsində  Azərbaycan  (ġirvan  istisna  edilməklə)  u zun müddətli  iqtisadi 




203 

 

durğunluq mərhələsində id i. Ġlk Səfəvi hökmdarları iqtisadi həyatın normal məcraya 



salın ması və dövlət  xəzinəsinə daxil olan vəsaitin artırılması  məqsədilə kəndlilərin 

vəziyyətini  b ir  qədər  yüngülləĢdirən  tədbirlər  həyata  keçirməyə  məcbur  o ldular. 

ġah  Ġsmayılın  dövründə  mərkəzi  hakimiyyətin  güclən məsi,  qızılbaĢ  feodalların ın 

separatizmin in  aradan  qaldırılması,  XVI  əsrin  ilk  rübündə  daxili  feodal 

müharibələrin in,  çəkiĢ mələrin in  azalması  və  d igər  amillər  kənd  təsərrüfatının, 

iqtisadiyyatın  baĢqa  sahələrinin  dirçəliĢ  prosesinə  təkan  verdi.  Əkinçilik  əhalin in 

baĢlıca  məĢğuliyyət  sahəsi  idi.  Taxıl  bitkiləri  (buğda  və  arpa)  təqribən 

Azərbaycanın  bütün  bölgələrində  (ġirvan,  Muğan  və  Aranda,  eləcə  də  cənub 

vilayətləri  olan  Ərdəbildə,  Xalxalda)  əkilib-becərilird i.  Səfəv i  dövləti  ərazisində 

buğdanın  bolluğu  da  təsdiq  edilmiĢdir.  Anonim  Venesiya  tacirin in  məlu matına 

əsasən Təbriz bölgəsində " xeyli arpa, bol buğda və çovdar əkilirdi".  

Kənd sakinlərin in əsas və ənənəvi məĢğuliyyət sahələri bağçılıq, bostançılıq 

olmuĢdur.  Əmin  Əh məd  Razi  Təbriz  bölgəsində  becərilən  almanın,  armudun, 

gavalının,  g ilənarın,  ü zü mün  əla  dad  keyfıyyətinə  malik  olduğunu  göstərir, 

Ərdəbil,  Xalxal,  Ordubad,  Marağa,  ġamaxı  bölgələrində  barlı  meyvə  bağlarının 

mövcudluğunu  təsdiq  edirdi.  Anonim  tacir  Sufıyan,  Mərənd  və  Xoy  bölgələrində 

də  gözəl  meyvə  bağlarının  olduğunu  yazırd ı.  A lessandri  qeyd  edir  ki,  "meyvələr 

keyfiyyətinə  və  dadına  görə  dünyanın  baĢqa  bölgələrində  becərilən  meyvələrdən 

üstün  idi".  Meyvə  bağları  və  bostanlar  Azərbaycan  Ģəhərlərinin  həyatında  da 

mühü m  yer  tutur  Ģəhər  sakinlərin in  ehtiyacını  ödəyird i.  XVI  əsrin  əvvəllərində 

Təbrizdə olmuĢ  Venesiya taciri göstərir ki, "Ģəhər çoxsaylı bostanlarla bəzən miĢdi 

və orada tərəvəz, mü xtəlif bitkilər becərilirdi".  

Azərbaycanda  tut  ağaclarının  becərilməsi  ənənəvi  olaraq  barama  qurdunun 

bəslənilməsi  və  ipəkçiliklə  əlaqədar  olmuĢdur.  Ġpəkçilik  ġirvanda  və  ġəkidə 

yayılmıĢdı.  Bu  istehsal  yerli  xammal  bazasına  əsaslanırdı.  1562-1563-cü  illərdə 

Azərbaycanda olmuĢ ingilis taciri və səyyahı Cenkinson qeyd edirdi ki, "bu ölkədə 

mü xtəlif yüksək  keyfiyyətli  zəruri  mallar - qo z və fındıq, çiy idli pambıq, zəy,  xam 

ipək,  demək  olar  ki,  ədviyyat  və  boyaqçılıq  mallarının  bütün  növlərin i  əldə  etmək 

mü mkündür. Lakin buranın əsas malı olduqca bol ipəyin hər cür növüdür". 

Ġpək  istehsalının baĢlıca bölgələrindən biri ƏrəĢ idi.  ƏrəĢ ingilis tacirlərinin 

qeydlərində  tez-tez  xatırlanır,  əcnəbilər  tərəfındən  ipəyin  alın ma  obyekti  kimi 

təqdim  o lunur.  Avropada  Azərbaycandan  ixrac  olun muĢ  xam  ipəyin  mü xtəlif 

növləri  tanınırdı  (məsələn,  'Mah mudabad  ipəyi",  "ġəki  ipəyi",  " Gəncə  ipəyi", 

"Qəbələ  ipəyi"  və  s.).  Ölkədən  ixrac  o lunan  xam  ipəyin  miqdarı  haqqında  ingilis 

ticarət  nümayəndəsi  Artur  Edvardsın  ġamaxıdan  1566-cı  ildə  yazdığı  məktuba 

əsasən  mülahizə  yürütmək  mü mkündür.  Artur  Fdvards  London  Ģirkətin in 




Yüklə 4,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   232




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə