23
sa, dövlət bir nüfuza, liderə, bir fiziki şəxsə bağlı olduqda, o şəxsin
fiziki-bioloji mövcudluğu bitdikdən sonra dövlətin də ömrü bitir.
Məhz bunu bilən Ulu öndər dövlətçiliyimizin siyasi-ideoloji varis-
liyini də təmin etmiş oldu.
Heydər Əliyev üçün biz çoxlu titullar deyə bilərik. Ümummilli
lider, Ulu öndər, Azərbaycan Respublikasının siyasi rəhbəri, Sovet
İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosu-
nun üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini, müstəqil
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və s. Bunlar əlbəttə ki,
hamısı bir titul, bir vəzifədir. Amma Heydər Əliyev şəxsiyyəti
bütün bunların hamısının fövqündə duran bir nümunədir. Yəni bu,
bir həqiqətdir ki, bütün bu vəzifələrdən və titullardan Heydər
Əliyev Azərbaycan xalqının milli və dövlətçilik maraqlarının
təmin olunması üçün istifadə etdi. O, bir millət mücahidi idi, xalq
mücahidi idi, Azərbaycan xalqının böyük mücahidi idi,
Azərbaycan xalqını beynəlxalq münasibətlərdə böyük arenaya
çıxarmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. Azərbaycan həqiqətlərini
dünyaya çatdırmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. Müstəqil Azər-
baycan dövlətinin əbədi olmasını qarşısına məqsəd qoymuş böyük
bir mücahid idi. Prezidentlikdən tutmuş digər titul və vəzifələr isə
Onun üçün, məhz bu məqsədləri həyata keçirmək üçün bir mexa-
nizm və vasitə idi. Ona görə də Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbay-
can xalqı tərəfindən daima hörmətlə anılacaq. Xalqımız var olduq-
ca O da yaşayacaqdır.
Hikmət BABAOĞLU
26
I FƏSİL
HEYDƏR ƏLİYEVİN SOVET İTTİFAQI DÖVRÜNDƏ
SİYASİ FƏALİYYƏTİNİN BƏZİ SƏCİYYƏVİ
XÜSUSİYYƏTLƏRİ
1.1. Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasına
rəhbərliyinin birinci dövrü
Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi irsinin politoloji aspektlərini
araşdırarkən, ilk növbədə, Onun hakimiyyətinin birinci mərhələsi-
nə (1969-1982-ci illər) nəzər yetirmək lazımdır.
Məlum olduğu kimi, 1969-cu ilədək Azərbaycan SSRİ-nin tər-
kibində bütün sahə və istiqamətlər üzrə ən geridə qalmış ölkələrin
başında gəlirdi. Respublikamızın inkişafı üçün əhəmiyyətli resurs
və potensial mövcud olsa da, onlardan səmərəli surətdə istifadə
edilməməsi tənəzzül meyillərinin əsasında dayanan başlıca faktor
və destruktiv substrat idi.
Amma Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin
1969-cu il iyul (14 iyul 1969-cu il) plenumunda Heydər Əliyevin
Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci ka-
tibi seçilərək respublikanın rəhbəri olması ölkəmizin Sovet dövrü
tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Məhz bu tarixdən sonra bütün sahə-
lərdə həyata keçirilən islahatlar, görülən tədbirlər respublikamızın
inkişafını təmin edən substrat oldu.
Həmin dövrə qədər Azərbaycan SSRİ miqyasında xammal
mənbəyi qismində çıxış edən aqrar respublika kimi tanınırdı. Odur
ki, ölkəmizin yalnız xammal mənbəyi kimi çıxış etməsi ənənəsini
aradan qaldırmaq və davamlı, sürətli inkişafı təmin etmək üçün
kompleks səciyyəli strateji islahatlar aparmaq, genişmiqyaslı təd-
birlər görmək zəruri idi. Bunun üçünsə ilk növbədə, sosial-iqtisadi
islahatlar həyata keçirməklə milli inkişafın maddi bazasını forma-
laşdırmaq lazım idi. Ulu öndər Heydər Əliyev də məhz bu istiqa-
27
mətdə fundamental strateji tədbirlər görməklə davamlı və nizamlı
inkişafı təmin etməyi bacardı. Sürətli sənayeləşmə kursu seçildi və
qısa zaman kəsiyində sənaye sahəsinin inkişafında mühüm irəlilə-
yişlər qeydə alındı. Ardıcıl surətdə sənaye müəssisələri tikilib
istifadəyə verildi ki, bu da davamlı inkişaf konsepsiyasının həyata
keçirilməsini təmin edən əsaslardan biri oldu. Qısa müddətdə
Azərbaycan İttifaq səviyyəsində sənaye istehsalının artım sürətinə
görə ilk yerdə qərarlaşdı. Bunun məntiqi və qanunauyğun nəticəsi
kimi, maşınqayırma, metallurgiya və digər sahələrdə də əhəmiy-
yətli irəliləyişlər qeydə alındı. Eyni zamanda, müəssisələrin mad-
di-texniki bazası daha da yaxşılaşdırıldı, çoxsaylı yeni kompleks-
lər, emal zavodları istifadəyə verildi. Bunlar isə yüngül və yeyinti
sənayesinin inkişafına təkan verdi.
Sənaye sahəsinin inkişaf etdirilməsi aqrar sektorun da tərəqqi-
sinə təkan və töhfə verən əsas oldu. Aqrar sahədə görülən işlər bu
sektorda sürətli və sıçrayışlı inkişafın şərtləndiricisi qismində çıxış
etdi. 1970-ci ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü və səyləri ilə SSRİ
Nazirlər Sovetinin qəbul etdiyi “Azərbaycan SSR-də kənd təsərrü-
fatını inkişaf etdirmək tədbirləri haqqında” Qərar kənd təsərrüfatı-
nın inkişafı yönündə həyata keçirilən yeniliklərin normativ əsasını
təşkil etdi. Bunun ardınca 9 iyul 1975-ci il tarixli “Azərbaycan
SSR-də kənd təsərrüfatı istehsalını daha da ixtisaslaşdırmaq,
üzümçülüyü və şərabçılığı inkişaf etdirmək haqqında” Qərar da bu
sahənin inkişafının hüquqi substratı qismində çıxış etdi.
Həyata keçirilən tədbirlərin fonunda kənd təsərrüfatı sənaye tə-
məli üzərində inkişaf etdirildi və istehsal olunan məhsulların orta
illik həcmi mütəmadi surətdə artırıldı. Artıq 1982-ci ildə kənd tə-
sərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi ilk dövrlərlə müqayisədə 6
dəfə artırılmışdı ki, bu da aqrar sektorun inkişafı yönündə həyata
keçirilən siyasətin səmərəliliyindən xəbər verirdi.
Bunlarla yanaşı, Ulu öndər Heydər Əliyevin respublikaya rəh-
bərlik etdiyi dövrdə neft sənayesində də tənəzzül meyilləri aradan
qaldırıldı və bəhs edilən sahədə ehtiyatlardan səmərli istifadə et-
məklə davamlı və nizamlı inkişafın əsası qoyuldu. Neft hasilatı