HidrolojiNİn tanimi

 

 

eşittir. Örneğin yeryüzünde bir yılda düşen yağış, o yıl içinde buharlaşarak havaya geri dönen 

su miktarına eşittir. Bu miktar ortalama olarak yılda 100 cm kadardır. (Türkiye’de ise yıllık 

yağış ortalaması 65 cm’dir.) Karalar üzerinde yıllık yağış 75 cm, buharlaşma 48 cm, denizler 

üzerinde ise yağış 107 cm, buharlaşma 118 cm’dir. Ancak kısa bir zaman aralığında bakılırsa 

çevrimdeki su miktarında büyük değişmeler olduğu görülür, örneğin bir yağış ölçeğinde 

kaydedilen yağış miktarları günden güne büyük farklar gösterir. Nitelikleri ve nicelikleri iyi 

belirlenemeyen çok sayıda etkin meydana getirdiği bu düzensizlikler hidrolojik olayların 

incelenmesini güçleştirir. 

Tablo1.2 Yağış İstatistikleri  

Konum Yağış Yüksekliği

Türkiye'de yağış 65 

cm 

Karalar üzerinde yağış 75 

cm 

Denizler üzerinde yağış 107 

cm 

Karalarda buharlaşma 48 

cm 

Denizlerde buharlaşma 118 

cm 

 

Herhangi bir anda suyun yerküresinin çeşitli kısımları arasında dağılımına bakarsak 

çok büyük kısmının (%97.4) denizlerde (hidrosfer) bulunduğunu görürüz. Karalarda (litosfer) 

ve havada (atmosfer) bulunan 36 milyon km

3 

tatlı suyun kendi içinde dağılımı ise şöyledir: 

%77.2 kutup buzlarında, %12.3 derin yer altı suyu halinde, %10’a yakın bir kısmı yüzeye 

yakın yer altı suyu halinde, %0.35 göllerde, %0.17 zemin nemi halinde, %0.04 atmosferde, 

%0.003 akarsularda görüldüğü gibi herhangi bir anda akarsularda ve atmosferde bulunan su 

yüzdeleri gayet azdır. Ancak, gerek atmosferden gerekse akarsulardan çok miktarda su gelip 

geçer (akarsuların her yıl denize taşıdıkları suyun hacmi 40000 km

3

  kadardır.) Bunun 

sonunda yeryüzünde yılda ortalama 100 cm yağış düşer ve karalara düşen yağışın üçte bir 

kadarı akarsular yoluyla yüzeysel akış halinde denizlere iletilir.  

Tablo1.3 Yer Kürede Suyun Dağılımı 

Yerküredeki Suyun Konum  Hacim (10

6

 km3) 

% (Hacimsel Yüzdelik Oranı)

Denizler 1348 

97,39 

Buzullar 27,82 

2,010 

Yer altı Suyu 

8,062 

0,580 

Göller, Akarsular 

0,225 

0,020 

Atmosfer 0,013 

0,001 

Toplam 1348,12  100,0 

Tablo 1.4 Yer Kürede Tatlı Suyun Dağılımı 

 Yer Küredeki Tatlı Suların Konumu 

%(Hacimsel Yüzdelik Oranı) 

Buzullar 77.23 

Yüzeye yakın yer altı suyu 

9,860 

Derin yer altı suyu 

12,35 

Zemin nemi 

0.170 

Göller 0.350 

Akarsular 0.003 

Canlılar 0.003 

Atmosfer 0.040 

 

9

---

 

 

Türkiye ye yılda yağış halinde düşen ortalama 509

⋅10

9

 m

3

 suyun %38 i (186.5

⋅10

9

 m

3

) 

akarsularda akış haline geçer. Türkiye’nin kullanılabilir yer altı suyu potansiyelinin ise yılda 

9.5

⋅10

9

 m

3

 olduğu tahmin edilmektedir. 

1.10 Yerkürenin Isı Dengesi 

Yanma sıcaklığı katalizör ile düşürülür. 1 kg buz 0 °C’ de solid halden likid hale 

geçerken yaklaşık 80 Kcal ısı yayar. Buna buzun gizli erime ısısı denir. 1 kg su 100 ºC’de sıvı 

halinden buhar haline geçerken 54 Kcal ısı alır ki buna suyun Gizli Buharlaşma Isısı denir. 

Suyun kritik sıcaklığı 374 ºC, kritik basıncı 217.5 atmosferdir. Kritik sıcaklık öyle bir 

sıcaklıktır ki bu sıcaklığın üstünde bulunan bir gaz yada buhar en yüksek basınçlarda bile 

sıvılaştırılamaz. Örneğin su buharı 374 ºC’nin altında basınçla sıvılaştırılabilir.  

Suyun Sıcaklığı arttıkça kinematik viskozitesi düşer. Bunu  sebebi bütün sıvılarda 

viskozitenin sıcaklıkla ters orantılı olarak değişmesidir. Sıcaklık arttıkça sıvı molekülleri 

arasındaki çekim kuvveti azalmakta ve viskozite düşmektedir. Kapiler bir borudan geçen 

sıvının akış süresini tayin etmek suretiyle, sıvının viskozitesi bulunur. Bu ölçüm viskozimetre 

ile yapılmaktadır. Viskozite hareket halindeki akışkan yatakları arasındaki sürtünme direncine 

denir. Bu direnç arttıkça viskozite artar ve hareket yavaşlar. Çünkü bu direnç hareketi 

engelleyici yani ters 

yöndedir.    

 

 

Şekil 1.4 Yerkürenin Isı Dengesi 

 

 

 

 

 

 

 

10

---

 

 

Örnek Problem 1: Demir köprü baraj gölünde 1971 yılı haziran ayı başında 495.5 

milyon m

3

 su bulunmaktadır.Bu ay boyunca gediz nehrinin baraj gölüne getirdiği ortalama 

debi 15.8 m

3

/s dir.Haziran ayında gölden 8.5 milyon m

3

 su buharlaşmıştır,göl üzerine yağış 

düşmemiştir.Enerji üretimi için bu ay baraj gölünden 50.5 milyon m

3  

su çekilmiştir.Haziran 

ayı sonunda gölde 476.4 milyon m

3

 su bulunduğu bilindiğine göre baraj gölünden 1 ay 

boyunca ne kadar sızıntı olmuştur.? 

 

Çözüm: Haziran ayı için baraj gölüne süreklilik denklemi uygulanırsa:  

X-Y=

ΔS 

 

Göldeki hacim değişimi:  

ΔS=476.4-495.5= -19.1⋅10

6

 m

3

 

 

Göle giren su hacmi:   

X=30

⋅86400⋅15.8=41⋅10

6

 m

3

 

 Gölden 

çıkan su hacmi: 

Y=8.5

⋅10

6

+50.5

⋅10

6

+F 

 Bu 

değerleri süreklilik denklemine yerleştirerek F sızıntı hacmi bulunur: 

 (41-8.5-50.5)

⋅10

6

-F= -19.1

⋅10

6

 

 F=1.1

⋅10

6

 m

3

 

 

Örnek problem 2: Yerküresinde karaların alanı 148.9

⋅10

6

 km

2

,denizlerin alanı 

361.1

⋅10

6

 km

2

 dir.Karalar üzerinde yıllık ortalama yağış yüksekliği 746 mm,buharlaşma 

yüksekliği 480 mm dir.Denizler üzerinde yıllık ortalama yağış yüksekliği 1066 mm dir.Buna 

göre akarsuların her yıl denizlere taşıdıkları ortalama su hacmini ve denizlerdeki yıllık 

buharlaşma yüksekliğini bulunuz.? 

Çözüm: Ortalama değerler göz önüne alındığında gerek karalar gerekse denizler için 

ΔS=0,ve süreklilik denklemine göre X=Y olur. 

 

Karalar için:   X=0.746

⋅148.9⋅10

12

=111.1

⋅10

12

 m

3

 

 Y=0.480

⋅148.9⋅10

12

+R=71.4

⋅10

12

+R m

3

 

Akarsuların denize taşıdığı yıllık ortalama su hacmi: 

 R=111.1

⋅10

12

-71.4

⋅10

12

=39.7

⋅10

12

 m

3

 =39.7

⋅10

3

 km

3

 

 

Denizler için:  X=1.066

⋅361.1⋅10

12

+39.7

⋅10

12

=424.7

⋅10

12

 m

3

 

Denizlerde yıllık buharlaşma: 

 Y=X=424.7

⋅10

12

 m

3

 

Denizlerin yıllık buharlaşma yüksekliği: 

 424.7

⋅10

12

/361.1

⋅10

12

= 1.176 m=1176 mm 

 

11

---