HidrolojiNİn tanimi

 

 

2.Depresyonik (Siklonik) Yağışlar:   

 Bir 

sıcak hava kütlesi ile bir soğuk hava kütlesi düşey bir cephe boyunca 

karşılaştıkların da sıcak hava yükselir,soğuk hava aşağıya iner.Cephe boyunca soğuk havanın 

sıcak havayı iterek ilerlemesi halinde soğuk bir cephe yağışı,sıcak havanın soğuk havayı 

iterek ilerlemesi halinde ise sıcak cephe yağışı görülür.Soğuk cephe yağışları daha şiddetli ve 

etkilidir.Belirli bir cephe olmaksızın da düşük basınç bölgelerinde depresyonik yağış 

görülebilir.Cephe yağışlarının  şiddetli orta, süresi uzundur,geniş bir alanı kaplar.Türkiye de 

meydana gelen yağışların çoğu depresyoniktir. Bazen soğuk hava kütlesinin sıcak havayı 

sarıp depresyonik şeklinde yükseltilmesi ile çok şiddetli yağışlar da meydana gelebilir.  

 

Şekil 2.2 Depresyonik Yağışlar 

 

3.Orografik Yağış: 

Nemli bir hava kütlesi bir dağ dizisini aşmak için yükselirken soğur ve orografik 

yağışa yol açar.Türkiye de denize paralel dağ sıralarının (Kuzey Anadolu dağları,Toroslar ) 

denize bakan yamaçlarında denizlerden gelen nemli ve sıcak hava kütleleri bu şekilde yağış 

bırakır.Orografik yağış alan bölgelerde arazini kotu ile yağış yüksekliği arasında bir ilişki 

vardır. 

 

Şekil 2.3 Orografik Yağışlar 

 

Suni Yağmur : Bulutlarda yer yüzüne düşebilecek irilikte damlalar getirecek 

mekanizmaların bulunmaması halinde yağış görülmediğini yukarda belirtmiştik.Bu gibi 

hallerde atmosfere müdahale ederek suni yağmur yağdırmak düşünülebilir.Bunu için iki yol 

mevcuttur: 

 

1.Bulutlara gümüş iyodür kristalleri uçaklar vasıtasıyla serpilir,ya da daha ekonomik 

olarak (-10 

0

C’nin altında )yeryüzünde yatılarak meydana getirilen gümüş iyodür buharları 

bulutlara kadar yükselirse –5 

0

C’nin altındaki sıcaklıklarda su,bu kristallerin üzerinde 

buzlaşarak buz kristalleri meydana getirir. 

 

2.Bulutlara kuru buz (katı karbondioksit) serpilerek sıcaklık –40 

0

C’ye düşürülürse 

bulutlardaki su kendiliğinden buz kristallerine dönüşür. Böylece yeter sayıda mevcut olmayan 

buz kristalleri suni olarak meydana getirilmiş olur.-5 

0

C’den daha sıcak bulutlarda bu usulle 

yağmur yağdırmak mümkün olmaz.Bu gibi durumlarda iri damlalar meydana getirmek için 

bulutlara nem çeken tuz gibi maddeler ya da iri su damlaları püskürtülmesi denemiştir. 

 

15

---

 

 

 2.3 

Yağışlı Gün 

Su bırakmayan olaylarda ay içindeki gün sayısının belirlenmesi, hidrometeorolojik 

olaylar hanesindeki kontrol (müşahade) sütununa işlenir. Bu tür meteorların belirlenmesi  için 

kayıtlara bu şekilde aktarılırlar. Dönem içi yağışlı gün sayıları günlük yağış miktarı hanesinde 

0.1 mm. ve 0.1mm.’den daha fazla yağmur suyu ölçülen, miktar üzerinde “●”  sembolü 

bulunan ay içindeki günlerdir.  

●

AZ  

Ölçülmeyecek kadar az yağmur, 

●

O

  

Hafif yağmur, 

● Tabii 

halde 

yağmur, 

●

2 

Kuvvetli yağmur, gibi. 

2.4 Günlük Yağış Miktarı 

Gün içerisinde farklı zaman dilimleri içerisinde yağış gerçekleşmiş olabilir. Yağışın bir gün 

boyunca süreklilik arz ettiği de görülebilir. Her iki durumda da günlük yağış miktarı bu 

periyot içerisinde meydana gelen yağışların toplamına eşittir. Günlük periyottan 

bahsedildiğinde gün içerisinde sabah 07:00 ‘dan ertesi gün 07:00’a kadar olan süreç geçerli 

olmaktadır.  

2.5 Yağışın Ölçülmesi 

 Yağış belli bir zaman süresinde atmosferden yeryüzüne, yatay düz bir yüzey üzerine 

düşen ve düştüğü yerde kalarak biriktiği kabul edilen su sütununun yüksekliği ile ifade edilir. 

Yağış yüksekliği hidrolojik çalışmalarda çoğu zaman mm cinsinden gösterilir.    

Yağmurun ölçülmesi yazıcı, yada yazıcı olmayan yağışölçerlerle yapılabilir. Yazıcı 

yağışölçerler, yağış miktarının zaman içinde değişiminin bilinmesini sağladıkları gibi  

yağışölçere yaklaşmanın zor olduğu hallerde de yararlı olurlar. 

1.Yazıcı Olmayan Yağış Ölçerler (Plüvyometre): Düşey kenarlı herhangi bir kap yağış 

ölçmekte kullanılabilir. Ancak, ölçüm sonuçlarını birbiriyle karşılaştırabilmek ve hataların 

aynı mertebede kalmasını sağlamak için standart kaplar kullanılmalıdır. Çok kullanılan bir 

plüvyometre tipi (U.S.Weather-Bureau) 20 cm. çaplı bir silindir  şeklindedir. Okuma 

prezisyonunu  arttırmak ve buharlaşmayı azaltmak için bu kabın içine alanı silindirin 1/10’i 

kadar olan bir iç kap yerleştirilebilir. Şekil 3.3’de görüldüğü gibi iç kabın üst yüzeyi de dış 

kapla aynı kesit alanına  sahiptir.İç kapta toplanan yağış bölmeli bir çubukla  ölçülür. Okuma  

10’a bölünerek yağış yüksekliyi elde edilir. Yağış yüksekliği 50 mm. yi geçince toplanan su 

taşmaya başlar, iç kap çıkarılarak toplamaya devam edilebilir. Plüvyometreler yağış 

yüksekliğinin zamanla değişimini kaydedemezler, ancak belli bir zaman aralığındaki toplam 

yağışı verirler. Okumalar genellikle günde bir defa (bazen 6 veya 12 saatte bir) yapılır. 

Erişilmesi zor yerlerde uzun süre içindeki yağışı toplamak  için Totalizatör denen daha büyük 

kaplar da kullanılır. 

 

16

---

 

 

 

Şekil 2.4 Plüvyometre (Weather-Bureau tipi) 

2. Yazıcı Yağışölçerler (Plüvyograf): Bunlar yağış yüksekliğinin zamanla değişimini kağıt 

üzerine kaydederler. Çeşitli tipler vardır: 

a) Tartılı : Yağış  bir kovada toplanır, yaya bağlı olan kısım ağırlaşınca döner bir  kağıt şerit 

üzerinde bir ucu hareket ettirir. Böylece yağış yüksekliğinin zamanla değişimini gösteren eğri 

elde edilir.  

 

Şekil 2.5 Tartılı Plüvyograf 

 

17

---