HidrolojiNİn tanimi



Yüklə 312,37 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/11
tarix04.02.2018
ölçüsü312,37 Kb.
#23459
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

 

 

Uç kağıdın kenarına gelince kendiliğinden ilerleme yönünü değiştirerek aşağıya doğru 



harekete başlar. Bu tip plüvyograflarla prezisyonlu ölçmeler yapılabilir. Türkiye’de en çok bu 

tip plüvyograflar (Hellman tipi) kullanılmaktadır. 

b) Devrilen kovalı : Bir giriş kabına giren yağış çok küçük bir kovada toplanır, kova dolunca 

bir ucu  kağıt şerit üzerinde  belli bir miktar hareket ettirir ve aynı zamanda ters çevrilerek 

boşalır, yerini ikinci bir kova alır. (Şekil 5 ) Böylece döner şerit üzerinde basamaklı bir çizgi  

elde edilir, her bir basamak genellikle 0,5 mm. (veya 0,3mm.) yağış yüksekliğine karşı gelir. 

Bu sistemin prezisyonu daha az, hata ihtimali daha çoktur, şiddetli yağışları %5 den daha az 

hata  ile kaydedemez, ancak okumaların uzaktan kartlara  veya şeritlere kaydedilmesi daha 

kolay olur. Bu tip yağışölçerler kar ölçümü için elverişli değildir. Devrilen kovalı 

plüvyograflar Türkiye’de kullanılmamaktadır. 

 

Şekil 2.6 Devrilen Kovalı  Yağış Ölçer 

c) Şamandıralı : Kaptaki su seviyesinin yükselmesi ile su yüzeyindeki bir şamandıra  bir ucu 

döner  şerit üzerinde hareket ettirir. Kap dolunca otomatik bir sifon tertibatıyla çok kısa bir 

zamanda boşalır. Soğuk havalarda donmayı önlemek için ölçeğin üst kenarını ısıtmak gerekir. 

Şamandıralı plüvyograflar  Türkiye’de  kullanılmaktadır. 

4.Radar: Mikrodalga (dalga uzunluğu 1-20 cm. ) radarlar yağış ölçmekte kullanılabilmektedir. 

Yansıyan ışınların enerjisi yağmur damlalarının büyüklüğü ile ve dolayısıyla yağışın şiddeti 

ile orantılıdır. Radar özellikle  yağışın yerel dağılımını belirlemekte faydalı olur, başka tipten 

bir yağış ölçeği kullanarak ayarlanması gerekir. Özellikle geniş bir bölgede uzunca bir süre 

boyunca ortalama yağış yüksekliğini elde etmekte faydalı olur. WSR-57 tipi radarla 200 km. 

yarıçapında bir bölge içindeki  yağış ölçülebilmektedir. Bu radarlardan Türkiye’de  D.M.İ’de 

mevcuttur. 

 

18



 

 

Plüvyografların çalıştırılmasında ve diyagramların analizinde dikkat edilecek önemli hususlar: 



•  Her sabah rasat saatinde plüvyograf yoklanmalı, diyagram değiştirilmeli, saat 

kurulmalıdır. Diğer rasat saatlerinde de kontrol etmekte fayda vardır. 

•  Diyagram üzerinde yağıştan dolayı, çok az da olsa yükselme varsa diyagram 

muhakkak değiştirilmelidir. Yağış olmadığı günlerde 1.0 mm. su koyarak kalem ucu 

yükseltilir. Bu da en fazla 5 – 6 gün yapılır. 

•  Diyagram üzerine istasyon adı,  tarihi, memurun ismi muhakkak yazılmalıdır. 

•  Plüvyometrikmetrik değerler plüvyometreden alınmalı, diyagramdan okunarak 

yazılmamalıdır. 

•  Ay sonunda tüm aylık diyagramlar sağlam bir kağıt bantla bağlanarak gösterilmelidir. 

Ay içinde herhangi bir günde alet arızalı ise, o günün diyagramı arkasına not 

düşülmelidir. 

•  Kalem ucu çizmemişse elle çizdirilmeye kalkışılmamalıdır. 

•  Analiz sırasında tespit edilen hatalar için istasyona ihtar yazısı yazılmalıdır. 

•  Şiddetli yağış analizi yapılırken çok dikkatli olmalı, en fazla olanları tespit edilmelidir. 

•  Yıl sonunda her istasyon için saatlik yağışlar tespit edilmeli, standart zamanlara göre 

şiddetli yağış karakterinde bir yağış tespit edilmemişse diyagramlar tek tek taranarak 

en şiddetlileri bulunmalıdır. 

•  Yıl içindeki 24 saatlik şiddetli yağışlar bulunurken önce plüvyometrik olan en 

şiddetlisi alınır. Diyagramlardan kontrol edilir. Birbirini takip eden günlerin 

diyagramları birleştirilir. Şayet plüvyograf değeri birleştirilen iki diyagramdan alınan 

plüvyometrik değeri geçerse,  24 saatlik maksimum yağış olarak bu alınır. 

•  Bir diyagram üzerinde birden fazla şiddetli karakterli yağış varsa her biri ayrı ayrı 

analiz edilir. 

•  Don mevsiminde, aletin tipine bağlı olarak alet servisten kaldırılmalı temizliği ve 

bakımı yapılarak emniyetli bir yere konulmalıdır. 

•  Mümkün mertebe en uzun periyotta serviste çalıştırılmaya özen gösterilmelidir. 

•  Aletin servise konulduğu ve kaldırıldığı tarihler, yazıyla merkeze bildirilmelidir. 

•  Kalem ucunun mürekkep dağıtmadan normal bir şekilde çizmesi sağlanmalıdır. 

Yağış ölçümüne rüzgarın etkisi :  

a) 


Rüzgar perdesiz ölçek,   

b) 


Nipher perdeli ölçek ,  

c) 


Alter perdeli ölçek. 

Diğer önemli  bir hata nedeni de bina, ağaç gibi yüksek engellerin etkisiyle ölçeğe 

yağışın bir kısmının giremeyişidir. Bunun için ölçek engellerden en az engel yüksekliğinin iki 

katı kadar uzağa yerleştirilmelidir. Ayrıca kapta toplanan suyun buharlaşmasını önlemek için  

su yüzeyinde ince bir yağ tabakası teşkili uygun olur. Ölçeğin yerden yüksekliğinin 

belirlenmesi de önemlidir. Yükseklik fazla olursa rüzgar etkisi artar, öte yandan ölçek yere 

çok yakın konursa zemine çarpıp sıçrayan damlalarda ölçeğe girebilir. 

Türkiye’de D.M.İ. ölçekleri yerden 1m. yükseğe yerleştirilmelidir. Okumaların 

homojenliğini bozmamak için yağış ölçeklerinin yerlerinin ve konumlarının 

değiştirilmemesine de dikkat edilir.   

 

 

19




 

 

2.6 Ölçüm Eksiklikleri 

 Doğal bir ortam çerçevesinde yapılan bu ölçümlerde muhakkak istemeyen ve elde 

olmayan bazı eksikliklerle karşılaşılır. Bu gibi durumlarda her ne durumda olursa olsun 

ölçümlerin bir şekilde yapılması gerekir. Ölçümlerin yapılmaması olasılığı azdır. Basit 

yöntemlerle de  olsa yapılması gereken işlemler zamanında gerçekleştirilmelidir.  

Birdenbire  meydana gelen şiddetli fırtına, sel, deprem gibi felaketler neticesinde 

aletin direği devrilirse  yine eski yerinde acele tamir edilir, böylece rasatın aksaması önlenir.  

Plüvyometre, herhangi bir sebeple kullanılmayacak hale gelebilir. Herhangi bir sebeple alet 

zayi olduğunda, yeni alet gelinceye kadar rasadı sekteye uğratmamak için şu şekilde hareket 

edilir:  

Mümkün mertebe kullanılmamış, ezilmemiş,  paslanmamış bir gaz tenekesi alınır. 

Ağzı dikkatle açılarak pürüzleri düzeltilir. Ağız kısmının eni boyu bir cetvelle ölçülüp 

kaydedilir ve rasat yerine tespit edilir. Teknenin rüzgarla devrilmemesi için dört tarafına ( 

teknenin yarısına gelecek kadar) ağaç kazıklar çakmak  uygun olur. Bu suretle rasat yerinde 

bırakılan tenekenin içindeki yağış suyu rasat zamanında ölçülür. Ölçme işi cam ölçekle 

yapıldığı gibi bu bulunmadığı takdirde suyun kilogram olarak ağırlığı veya cm

 olarak hacmi 



de ölçülerek kayıt düşülür. Daha sonra bu notlara göre yağışın milimetrik  olarak miktarı  

ilgililerce hesaplanır. Ancak bu hususta çok dikkatli davranmak ve bir hataya meydan 

vermemek için rasadın hangi tarihlerde ne ile yapıldığına ve nasıl ölçüldüğüne  dair rasat 

cetveline detaylı bir şekilde kayıt yapılması gerekmektedir. Ölçek gelince bunlar ölçülerek 

hemen günlerine kaydolunur. Yağış suyunu dikkatle tartmak ve gram olarak miktarını tespit 

ve kayıt etmektir. 

Eksik Verilerin Tamamlanması: Bir ölçekteki kayıtların bir kısmı eksik ise, bu kısmı 

tamamlamak için yakında bulunan ölçeklerin kayıtlarından faydalanılabilir. En yakın üç 

ölçekteki yıllık ortalama yağışlar N

A

, N



B

, N


C

, eksik olan yağışa karşı gelen okumalar P

A

, P


B

P



C

 ise yıllık ortalama yağışı N

X

 olan ölçekteki bilinmeyen yağış yüksekliği şu şekilde tahmin 



edilebilir:  

⎟⎟



⎜⎜



+

+



=

C

C

X

B

B

X

A

A

X

X

P

N

N

P

N

N

P

N

N

P

3

1



 

Eğer N


A

, N


B

, N


değerlerinin N

X

 den farkları %10’dan daha az ise yukarıdaki 



formülün yerine doğrudan doğruya aritmetik ortalama kullanılabilir: 

3

C



B

A

X

P

P

P

P

+

+



=

 

Eksik verileri tamamlamak için kullanılabilecek diğer bir formül: 







=

4



1

2

1



i

i

D





=



=

4

1



2

i

i

i

X

D

P

P

 

 



Buradaki P

i

 ve D



i

 ( i=1, . . . . , 4 ) kayıtları eksik olan ölçeğe göre her biri ayrı bir 

çeyrek düzlemde bulunan en yakın 4 ölçekteki okumaları ve bu ölçeklerin kayıtları eksik olan 

ölçeğe uzaklıklarını göstermektedir. Bayazıt (1995) 

 

20



Yüklə 312,37 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə