HiNDİ hastaliklarini etkileyen faktörler



Yüklə 25,42 Kb.
tarix02.01.2018
ölçüsü25,42 Kb.
#19253



HİNDİ HASTALIKLARINDA ETKİN FAKTÖRLER

Modern hindi endüstrisinin, tüketicilerin daha yüksek kalitede ve daha düşük fiyatta kanatlı ürünlerine artan talebini karşılayabilmesi için, sürü hastalıklarının yayılmasını engellemede, sürekli, etkili ve amacına uygun sağlık programları uygulanmalıdır. Etçi hindilerde management ile ilgili en önemli problemler, genelde; enterik bozukluklar, solunum yolu hastalıkları, bacak zayıflıkları, kanibalizm ve göğüste oluşan yaralardır. Bazı hastalık kompleksleri aşağıda kısaca gözden geçirilmiştir.


Dr.H.M. Hafez ‘e göre;
Kümes hayvanları sürüsündeki herhangi bir hastalığın gelişiminde, genellikle 3 biyosistem etkindir. Management, konakçı ve infeksiyöz ajanlar. Bu 3 sistem, birdiğerini ve bunların herbiri infeksiyonu engelleyen ya da gelişimine yardımcı olan faktörler olarak etkirler. (Şema 1 ). Klinik belirtilerin şiddeti, hastalığın süresi ve ölüm oranında; ajanların virulansı, hayvanların bağışıklık durumları ve management önem kazanır. Aşırı hayvan yoğunluğu, yetersiz havalandırma, kötü altlık koşulları, yetersiz hijyen, yüksek amonyak seviyesi ve diğer stres durumları gibi faktörler hayvanların direncini azaltabilir ve hastalıklar yapısını artırabilir. Çoğu yönetin şartlarında, bir çok patojen mikroorganizmalar, belli bir dereceye kadar ortamda bulunurlar. Sağlıklı görünen sürüde, eğer şartlar bu patojenlerin çoğalması için elverişli ise aktif bir hastalık patlak verebilir.


İnfeksiyöz olmayan faktörler




Yetiştirme yönetimi


Bir yönetim planı; sağlıklı, verimli, kazançlı hindi üretimi için başlangıç noktasıdır. Yönetim planı, hayvanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek, hastalıklardan koruyabilecek ve üretimi artırabilecek şekilde olmalıdır. Herhangi bir çevresel karışıklık bir stres oluşumuna neden olabilir, bunun sonucunda da infeksiyonlara karşı duyarlılık artar, direnç azalır. İstenen performansı elde etmek için hindi yetiştiricisi hastalık kontrol programı, beslenme, çifçilik ve iyi çevre koşullarını birleştirebilmelidir.

İyi bir yönetim planı, hayvanların sağlığını ve rahatını etkileyen tüm faktörleri kapsamalıdır. Bu plan; kümes şartları, iklim durumu (havalandırma, ısı, altlık ), hayvan yoğunluğu, verilecek yem ve su düzeni ve de hijyenik durum gibi faktörleri içerir. Bu faktörlerin herbiri sürü sağlığını iyileştirecek veya kötüleştirecektir. Bu faktörler her kümeste birbiriyle etkileşim içindedir. Böylece yönetim planının detaylarının neler olduğundan çok, kümes bakıcısının niteliği ve bilgisi önem kazanır.




Hindi kümesleri


Kümesin fonksiyonları değişik ve geniş alanlıdır. Sınırlandırılmış bir alan, içindeki hayvanları çevredeki tehlikeli elementlere karşı koruyan ve rahatları için çevresel şartları elverişli olarak kurulmuş olması bu fonksiyonlar arasındadır. Rahat ve uyuşmazlık olmadan en yüksek performansı yakalayabilmek için kümesler, hızlı ve verimli üretim amacıyla başta tasarlanmış olmalıdır. Kümesin tasarımı ve yapımında management kolaylığı, bakım, dezenfeksiyon ve temizlik gibi hijyenik ölçüleri etkileyen uygulamalar göz önünde tutularak karar verilmelidir. Kümes temizliği ve kümesin iyi havalandırılması gibi uygulamalar, sağlıklı hindi sürülerini temin edebilmek ve bunu sürdürebilmek için gereklidir.


Havalandırma


Bir havalandırma sisteminin amacı; temiz havanın sürekli dolaşımını sağlamaktır. İyi performans için önemli şartlardan biri de bunun sürekliliğini korumaktır. Maksimum havalandırma , en az hava akımıyla kuru ve taze havanın eşit bir şekilde dağıtılmasıyla sağlanır. Bu da hava giriş-çıkışlarının yerlerine ve ölçüsüne (doğal havalandırma durumunda) ve binada fanların sayısına ve ölçüsüne (havalandırma gücünün durumu) göre belirlenmiştir.

Tüm durumlarda, havalandırma sistemi, karbondioksid, altlıkta oluşan amonyak ve karbonmonoksidin tamamını uzaklaştırmalıdır

Havalandırma sistemi, ayrıca, suluklardan dökülenlerle ıslanan altlık/gübreden ve havadan rutubeti uzaklaştırmalıdır. Hindi kümeslerindeki iyi havalandırma, hava yoluyla taşınan mikropların seviyesini ve tehlikeli gaz ve toz gibi faktörleri azaltabilmelidir. Ek olarak iyi bir havalandırma, sürü idaresinde çalışan personele rahat ortam sağlamak için gereklidir.

Altlık

Altlık yapısı sürünün performansını etkilemesi yönünden önemlidir. Altlık, kümes zemininin yüzey alanının artmasıyla kuruluğu sağlamak ve nemi absorbe etmek gibi önemli fonksiyonları yerine getirir. Hayvanları sulu dışkıdan ve zeminin soğuk etkisinden korur, yüksek yaz ısıları süresince iletkenliği artırarak ısı atımını sağlar. Altlık materyali emici, dayanıklı,açık renkte ve ucuz olmalıdır. Gereği gibi kullanılan uygun altlık sürü sağlığını artırır ve gübre problemini çözer. Bununla birlikte, hayvan yoğunluğu, yönetim uygulamaları ve kullanılan materyal cinsi altlık durumunu etkiler. Kümesteki hayvanların besili ve dinamik görünümleri ile altlık durumu, hava ısısı, nem oranı ve havalandırma oranı arasında bağlantı vardır. Altlık, kullanılmadan önce nemli hava veya çok soğuk ısıda uygun olmayan koşullarda depolandığından sıkça ıslak altlıkla karşılaşılır ve tavsiye edilmez. Eğer havalandırma sistemi altlıkta nem oluşumunu engelleyemezse ve eğer suluklar dikkatli bakılmamış ve kontrol edilmemişse ıslak altlık oluşumu ile sonuçlanacaktır. Altlık aşırı ıslandığında, topaklandığında veya sertleştiğinde mikroorganizmalar hızlıca üreyecektir. Altlığın nemlenmesi durumundada Koksidial oositler daha hızlı olgunlaşacağından enfeksiyon riskini artırır. Islak altlık, göğüste ödem oluşumunu ve bacak bozukluklarını da artıracaktır.

Islak altlık kümesteki aşırı atmosferik amonyakla ilşkilidir. Bu durum amonyağın solunum sistemine hasar oluşturmasıyla düşük performansa, bakteriyel ve viral enfeksiyonlar için risk artışına neden olur. Amonyak, altlıkta azotlu bileşiklerin bakteriyel ayrışmasıyla oluşan renksiz bir gazdır. Yüksek konsantrasyonda amonyakla uzun periyodlarla maruz kalan hayvanlarda keratokonjiktivitis, solumada azalma ve solunum yolunun patolojik bozukluklarına neden olabilir. Bundan başka solunum yolu irrite olduğunda, mukosal aşılarda güçlü reksiyon oluşabilir. Sulukların çevresindeki sahaya özen göstermek sürü idaresi için önemlidir. Çünkü bu bölgeler çok daha dayanıksızdır, özellikle kümeste yüksek yoğunlukta hayvan varsa ıslak altlığın çamurlaşması kaçınılmazdır. Bu şartlar altında altlık sıklıkla değiştirilmeli ve yeniden doldurulmalıdır.

Bununla birlikte eğer altlık fazla kuruysa, kümesde, tozlu bir hava problemi gelişebilir. Yüksek konsantrasyonda tozun havada önemli oranda artışı hindilerde şiddetli hava kesesi lezyonlarına neden olur. Toz; tüy parçacıkları, deri döküntüleri, yem parçaları, altlık parçaları ve bir çok mikroorganizmaları içerir.



Yem

Hindiler çok hızlı gelişirler, her bir üretim fazında ve yaşında ihtiyacı olan yem miktarı bilimsel araştırmalarla saptanmıştır. Hindilerde, çıkımdan sonraki 4 haftada, çıkım ağırlığının 20 katı ve 20 haftalıkken ise 300 katı ağırlık artışı olur. Bu gelişim hızını en yüksek seviyeye tutabilmek için alınması gereken besin miktarı belirlenmiştir.(Tablo 1) Yanlış formüle edilmiş yem veya yem tüketimindeki azalma, erken haftalarda rikets ve ileriki yaşlarda da bacak deformiteleriyle sonuçlanabilir. Yetersiz beslenme, hayvanların yaşamlarındaki önemli bir fizyolojik olay olan tüy gelişimini olumsuz yönde etkiler ve kırık, şekli bozuk, anormal tüylenme ile sonuçlanır. Ayrıca yem formulasyonu ve ihtiyaçtaki değişikliklerle birlikte, dışkının renginde, yapışkanlığında, kokusunda, sıvı içeriğinde de değişiklikler olabilir. Bu koşullar altında, dışkıda suyun artma problemi direk olarak altlık korunmasını zorlaştıracaktır.

Bundan dışındaki yem alımını etkileyen faktörler; formulasyon, lezzet, pelet kalitesi, yeme ulaşabilme ve atmosferik ısıdır.

İyi bir hindi yemi, pelet veya küçük parça şeklinde olmalı. Çok miktarda küçük parçaları içeren yemlerin reddedildiği ve oldukça lezzetsiz olduğu gözlemlenmiştir. Yemin çok fazla ince olması solunum problemlerinin artışıyla birleşebilir. Uygun şekilde depolanmamış yemler mantar sporlarını içerebilir aynı zamanda yağ bozulması problemi olabilir. Bu faktörler yemin vitamin içeriğini ve yem alınımını olumsuz etkiler. Yemliklerin veya yemlik dağılımının yetersizliği sürü içinde yem alımında önemli farklılıklar oluşturur, bu da yemleme sırasında daha agresif, üstün hayvanlar arasında rekabet artışına yol açar. Yem, mikotoksin gibi immun sistemi ters yönde etkileyen, istenmeyen maddeleri içerebilir. Bilindiği gibi mikotoksinler hayvanları infeksiyöz hastalıklara karşı duyarlı hale getirir ve zayıf aşı yanıtına neden olur.



Suluk

Su, tüm metabolik olaylar ve yaşam için temel ihtiyaçtır. Vücut ısısının düzenlenmesinde, sindirimde ve vücut artıklarının uzaklaştırılmasında önemli rol oynar. Hindi üretiminde, iyi bir yönetim planında su, ilaç ve aşı uygulamalarında temel araçtır. Yeterli su kalitesi (pH 6.8 –7.5 ,bakteri bulunmayan, düşük düzeyde nitrit ve düşük seviyede doğal olarak oluşmuş kimyasallar ) sağlıklı üretim için temel bir ihtiyacı oluşturur.Su kalitesinin ve özelliklede kuyu suyunun kalite kontrolünün,düzenli olarak yapılması doğru olur.

Yeterli miktarda, iyi serpiştirilmiş, fonksiyonel suluklar gereklidir. Suluk yetersizliği, ağırlık kazancı kaybına ve suyun taşmasıyla da ıslak altlığa neden olarak hastalık yayılışı için elverişli ortam yaratır. Bunların yanında, uygun temizlenmeyen suluk sistemi,bu yolla uygulanan aşının etkisini azaltacaktır.
Yetiştirme sistemi

Hindi endüstrisinde, uzun süredir, hepsi içeri / hepsi dışarı yetiştirme sistemi uygulanmaktadır. Üretim yoğunluğunun artması üretim maaliyetini artırmıştır. Çeşitli yaşlarda hayvanlar bulunan çiftlikler için ortak bir uygulama yapılmıştır. Bu türlü çiftliklerde, daha yaşlı hayvanların bulunduğu kümese yakınına 5-6 haftalık yaştaki hayvanlar yerleştirilmiştir. Daha yaşlı hayvanlar kesime gönderilirken genç hayvanlarda boşaltılan kümese taşınmıştır. Bu yetiştirme metodunda etkili bir temizlik ve dezenfeksiyon işlemi yapılamamıştır ve hastalıklar sürekli olarak, kümesten kümese devretmiştir. Bir çiftlikte farklı yaşlardaki hayvanlar, özellikle management uygulamalarıyla sık bir şekilde yerleştirilmişlerse, önemli bir hastalık potansiyeli oluşturacaklardır.



Diğer faktörler

Işık (yoğunluk, süre, kaynak ), ısı, aşırı kalabalık ve başka stres oluşturan faktörler, hindi ve benzeri hayvanları bir çok infeksiyöz hastalıklar yönünden olumsuz etkiler ve hastalıklara karşı direnci azaltabilir. Daha önce sözü edilen çoğu yönetim uygulamaları hastalıklara direnci artırır yada direnci olumsuz yönde etkiler.




BULAŞICI HASTALIKLAR

(Etkenler)

Hindi hastalıkları; virus, bakteri, parazit ve mantar gibi infeksiyöz ajanlar tarafından oluşturulur. Infeksiyöz ajanlar horizantal ve vertikal yolla bulaşır. Tüm infeksiyöz ajanlar enfekte ve enfekte olmayan duyarlı hayvanlar arasında hayvandan hayvana direkt temas, horizantal (yatay) olarak, ve de organizmanın solunum ve sindirim yoluyla kontamine çevre ile de indirekt teması ile bulaşır. Bulaşma kontamine yem, su, alet, ekipman, çevre ve toz yolu ile de olur.

İnsanlar, çiftlik hayvanları, güvercinler, su kuşları ve vahşi kuşlar mikroorganizmalar için önemli kaynaktır. Kemiriciler, ev hayvanları(özellikle kediler) ve böcekler stok yemleri kontamine edebilir , kümesler arasında infeksiyöz ajanları taşıryabilirler ve aynı zamanda da potansiyel bir kaynaktırlar. Çoğu durumlarda infeksiyöz hastalığa yakalanmış ama daha sonra iyileşmiş olan bu taşıyıcı hayvanlar infeksiyöz ajanları devamlı vücuttan atacaktır. Böyle hayvanlar mikroorganizmaların taşınmasında potansiyel bir kaynak olduğu düşünülebilir. Kontamine materyal, bulaşık kümesten sağlıklı kümese ayakkabı, kıyafet yoluyla taşınabilir. Hastalıklar aşı yoluyla, gaga kesim aletleri, gübre taşıyıcıları, rendering, yem dağıtım personeli ve çiftlikler arasında gidip gelen teknik personel tarafından da bulaşabilir.

Vertikal bulaşma (yumurta yoluyla bulaşma) hindilerde önemli bir infeksiyon yoludur. Salmonella ve Mycoplasma bunlara örnektir. Kuluçkada hayvan yumurtadan çıkarken bulaşır ve patojen organizmaları kümese taşır.

Tablo 1.Etçi hindilerde yem alımını etkileyen faktörler

Hayvan Yem Management
Yaş Yapısı Uygun yemlik

Genetik Lezzet Uygun suluk

Sağlık durumu Enerji içeriği Yemlik dağılımı

Pelet kalitesi Suluk dağılımı

Mikotoksinler Hava kalitesi

Isı


Hayvan yoğunluğu

Şema 1.Hastalığı etkileyen faktörler


Çeviren:

Vet.Hekim Ebru ÇİL



Protekt Kanatlı Sağlığı Lab. Çeviri:World Poultry/ August 2000 15.01.2001

Yüklə 25,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə