HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Doç. Dr. E. Pelin KELİCEN http://yunus.hacettepe.edu.tr/~pkelicen
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR SSS’ni doza bağımlı ve yaygın deprese ederler Sedatif etki yapan dozun altında uyuşukluk Küçük dozlarda SEDATİF (Sakinleştirici) Büyük dozlarda HİPNOTİK (uyutucu) Aşırı dozda GENEL ANESTEZİ ve KOMA ANKSİYOLİTİK ANTİKONVÜLSAN SANTRAL KAS GEVŞETİCİ etki - BENZODİAZEPİNLER (BDZ)
- BARBİTÜRATLAR (BRBT)
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Etki Mekanizmaları - Hedef nöronun sitoplazma membranındaki GABAA reseptörü-klorür kanalı kompleksi üzerindeki selektif bağlanma yerlerini aktive ederek SSS’nin en yaygın inhibitör nöromediyatörü GABA’nın klorür kanalını açıcı etkisini kolaylaştırır.
- Bu olayı, bağlanma yerlerini aktive ettikten sonra, allosterik bir etki ile GABA’nın kendi bağlanma yerine bağlanmasını arttırmak suretiyle yaparlar.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-1 - Bu kompleks içinde BDZ reseptörü de bulunur
- GABAA-BDZ Reseptörü-Cl- Kanalı Kompleksi
- 5 altbirimli (pentamerik) kompleks molekülü
-
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-2 GABAA- BDZ Reseptörü- Cl- Kanalı Kompleksi
- BDZ Reseptör tipleri BDZ1 ve BDZ2 (BZ1 ve BZ2)
- BDZ1 Anksiyolitik etkiye aracılık eder
- Endojen ligantı bilinmemektedir
- BDZ selektif agonist X Flumazenil selektif
- antagonist
- BDZ2 Beynin dışında da bulunurlar
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-3 GABAA- BDZ Reseptörü- Cl- Kanalı Kompleksi
GABAA bağlanma yeri MUSİMOL agonist X BİKUKULİN selektif antagonist
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR GABA Reseptörü-Klorür Kanalı Kompleksi-4
BRBT bağlanma yeri (reseptörü) BRBT agonist X PİKROTOKSİNİN antagonist (Konvülsif) (Etil alkol ve steroid bağlanma yerleri de var)
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Hipnosedatif İlaçların ortak farmakokinetik özellikleri - Lipofiliktirler, ağız yolundan kullanılırlar,
- Mide-barsak kanalından fazla ve çabuk absorbe edilirler,
- Vücutta yaygın olarak dağılırlar,
- Kan-beyin engelini çabuk geçerler,
- Beyinde eliminasyonları ve etkilerinin sona ermesi, redüstribüsyon’a dayanır,
- Çoğu KC’de metabolize edilir (Fenobarbital hariç),
- Bütün hipnosedatifler arasında çapraz tolerans vardır,
- Mutad dozlarında analjezi yapmazlar.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Hipnosedatif ilaçların farkları-1
- BDZ’lerin SSS ile ilişkili
- doz-cevap eğrisi yatık
- (terapötik indeksi yüksektir),
- BRBT’ların diktir (terapötik indeksi düşüktür).
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Hipnosedatif ilaçların farkları-2
- BDZ’in etki gösterebilmeleri için ortamda mutlaka GABA bulunmalıdır.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Hipnosedatif ilaçların farkları-3
- Fenobarbital ve türevleri
- Klonazepam
- Belirgin sedasyon ve depresyon yapmayan dozlarda ANTİKONVÜLSAN etki yaparlar ve EPİLEPSİ nöbetlerini önlemek için kronik kullanılırlar.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-1 Terapötik indeksleri yüksektir, Daha güvenlidir, Belirgin anksiyolitik etki yaparlar, Enzim indüksiyonu yapmazlar, Kullanış yerlerindeki farkları farmakokinetik özelliklerindeki farktan ileri gelir
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-2
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-3 - 1- Uzun Etki Süreli BDZ
- DİAZEPAM Anksiyolitik
- KLORDİAZEPOKSİD Anksiyolitik
- KLORAZEPAT Anksiyolitik
- PRAZEPAM Anksiyolitik
- HALAZEPAM Anksiyolitik
- MEDAZEPAM Anksiyolitik
- FLURAZEPAM Hipnotik
- KUAZEPAM Hipnotik
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-4 - 2- Orta Etki Süreli BDZ
- OKSAZEPAM Anksiyolitik
- ALPRAZOLAM Anksiyolitik
- LORAZEPAM Hipnotik
- TEMAZEPAM Hipnotik
- NİTRAZEPAM Hipnotik
- FLUNİTRAZEPAM Hipnotik
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-5 - 2- Kısa Etki Süreli BDZ
- MİDAZOLAM Hipnotik veya Preanestezik Medikasyon
- Genel anestezi indüksiyonu
- TRİAZOLAM Hipnotik veya Preanestezik Medikasyon
- Etkilerinin kısa sürmesi REDİSTRİBÜSYON’a ve eliminasyon yarılanma ömürlerinin KISA oluşuna bağlıdır.
- Kısa ve orta etkililerin fiziksel bağımlılık yapma potansiyeli ve amnezi yapma riski daha fazladır.
- Uzun etkililerin tam etkilerinin ortaya çıkması ve ilaç kesilince etkilerinin kaybolması geç olur.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-6 DİAZEPAM. - ANKSİYOLİKTİK BDZ’in en fazla kullanılan tipik üyesi
- Konvülsif akut durumların tedavisi için (ağızdan)
- Endoskopi vb. kısa süreli cerrahi girişimlerde hastayı sakinleştirmek için (iv),
- Amnezi yapmak için (iv),
- Yan Tesirleri
- Uyuşukluk, sarhoşluğa benzer durum, bellek zayıflaması, amnezi, görme bulanıklığı, baş ağrısı, konstipasyon, hipotansiyon.
- Sürekli ve yüksek dozda uzun süre alanlarda tolerans ve fiziksel bağımlılık
- İlaç birden kesilirse anksiyete, tremor, uyku bozukluğu, huzursuzluk vb. YOKSUNLUK SENDROMU
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-7 KULLANILIŞLARI - Anksiyolitik
- Sedatif
- Hipnotik
- Genel anestezi indüksiyonu ve hastayı cerrahi girişime elverişli duruma getirme (Midazolam) /preanestezik medikasyon
- Antiepileptik (Diazepam, Klonazepam)
- Santral kas gevşetici (Diazepam, Klordiazepoksid)
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-8 YAN TESİRLERİ - SSS DEPRESYONU’na bağlı uyuşukluk, uyuklama, konfüzyon, amnezi, dezoriyantasyon, ataksi,
- Nadiren ‘paradoksik eksitasyon’
- Alkolle birlikte fazla doz; ÖLÜM,
- Hipnotik olarak alındıklarında, ARTIK-ETKİ
- (ertesi güne sarkan etki veya ‘asıntı’)
- İlaç kesildiğinde ortaya çıkan REBOUND UYKUSUZLUK
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BENZODİAZEPİNLER-9 ANTAGONİST - FLUMAZENİL
- Tek selektif (kompetitif) antagonist,
- Aşırı dozda BDZ alanlarda iv, 10 mg,
- Depresyonu geçirir; zehirlenmeyi tedavi eder,
- BDZ bağımlılarında yoksunluk sendromuna neden olur,
- Zayıf ters agonist etkisi var.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Diğer Anksiyolitikler - BUSPİRON Limbik sistem yapılarında 5-HT1A tipi otoreseptörleri aktive ederek raphe-limbik seratonerjik sistemi inhibe ederek anksiyolitik etki (sedasyon, amnezi, tolerans, bağımlılık yapmaz, alkolle etkileşmez),
- ZOPİKLON Anksiyolitik
- ZOLPİDEM Hipnotik
- Etki mekanizmaları BDZ’e benzer.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-1 Farmakokinetik özellikleri BDZ’lere benzer, KC’de metabolize edilir (Fenobarbital hariç), Yan tesirleri BDZ’e benzer, onlar gibi keyif arttırıcı etkileri nedeniyle süistimal edilirler, BDZ’den farklı olarak ; KC sitokrom p450 enzimlerinin bazılarını indüklerler, Hipnotik, anksiyolitik/sedatif olarak kullanılan BRBT farklı ilaçlar değildir. Hepsi SEDATİF olarak kullanılan dozların üstünde gece yatarken, tek doz verildiğinde HİPNOTİK olarak kullanılabilirler, Solunum merkezini ve kardiyovasküler sistemi, BDZ’e göre fazla deprese ederler, Akut intoksikasyon yapma ve ölüme neden olma riskleri BDZ’den belirgin derecede fazladır.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-2 Hipnosedatif Olarak Kullanılan BRBT; - Uzun etki süreli BRBT,
- Orta etki süreli BRBT,
- Kısa etki süreli BRBT,
- Çok kısa etki süreli BRBT.
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-3 - Uzun etki süreli BRBT,
- Orta etki süreli BRBT
- PENTOBARBİTAL
- ALLOBARBİTAL
- AMOBARBİTAL
- BUTALBİTAL
- SİKLOBARBİTAL
- BUTABARBİTAL
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR: BARBİTÜRATLAR-3 FENOBARBİTAL - Sedatif dozu günde 3 kez 15-30mg
- Hipnotik dozu gece yatarken tek doz 100-300mg
PENTOBARBİTAL - Sedatif dozu günde 3 kez 15-40mg
- Hipnotik dozu gece yatarken tek doz 60-125mg
DİĞER HİPNOSEDATİFLER KLORALHİDRAT - KC’de trikloretanol’e dönüşerek etkinliği artar,
- Ağızdan, hipnotik
TRİKLOFOS SODYUM KLORALBETAİN PARALDEHİT - Sıvıdır, ağızdan ya da im
HİDROKSİZİN - Difenilmetan türevi
- Sedatif/anksiyolitik
GLUTETİMİD ve METİPRİLON Piperidindion türevi
HİPNOSEDATİF İLAÇLAR Kaynaklar: - Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 10. Baskı, Hacettepe Taş, 2002.
- Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology, 7th edition, Appleton&Lange, 1998.
- Mark F. Bear, Barry W. Connors, Michael A. Paradiso, Neuroscience-Exploring The Brain, 2nd Edition, Lippincott, Williams&Wilkins, 2001.
Dostları ilə paylaş: |