Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NC pardaqlama
Nasos 1
Nasos bərk və kolloid maddələrdən ibarət olan maye və sıxılmış qazları xarici enerji (poten- sial və ya kinetik) tətbiq etməklə hərəkətə (sorma və ya itələmə) gətirmək üçün tətbiq olunan qurğudur. Nasosun əsas parametri olan vahid zamanda vurulabilən mayenin həcmi Q ilə müəyyən olunur. Bir çox nasoslar üçün həmçinin yaradılan təzyiq (p) və ya ona uyğun yaradılan hidravlik potensial (H), istifadə olunan güc (N) və f.i.ə. (η) vacib texniki göstəricilər sırasına aid edilir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, sıxılmış qazların nəqli üçün tətbiq olunan nasoslar ayrı qrup daxilində təsnifatlaşaraq →ventilyaor və →kompressor kimi adlanırlar. İş prinsinə və konstruksiyasına görə fərq- lənən aşağıdakı nasoslar daha geniş yayılmış- dırlar:
→ Eksentrik sonsuzvintli,
→Porşenli, →Mərkəzdənqaçma,
→
→ İmpeller, Şırnaqlı,
→ Membranlı, →Peristaltik (şlang).
Bundan əlavə nasoslar nəql edilən mayenin növündən asılı olaraq da fərqlənirlər (məsələn: kimyəvi maye). Nasoslara xalq təsərrüfatının bir çox sahə- lərində rast gəlinir. Onlar mayelərin nəqli və enerji ötürməklə bərabər maşınların idarə olun- masında istifadə olunan →hidravlik ötürmə- lərdə də tətbiq tapırlar. (alm. die Pumpe, ingl. Pump) Nazimçarx maşın hissəsi olub, kinetik enerjini toplamağa və sonra istifadə etməyə imkan verir. Nazimçarx çox vaxt fırlanma sürəti periodik dəyişən maşınlarda güc dəyişməsini kompensasiya etmək üçün tətbiq olunur. Hibrid
mühərriklərində də
həm enerji
toplayıcısı, həm də rekuperasiya əyləci kimi tətbiq tapır. Məsələn, buxar və porşenli maşınların dirsəkli valı gücü yalnız bir taktda ötürə bilir. Digər taktlarda fırlanma hərəkətini tamamlamaq üçün onların əlavə enerjiyə ehtiyacları yaranır (havanı sıxmaq üçün). Bu enerji, iş tsikli daxilində nazim- çarxda toplanır və sonra istifadə olunur.
daşıyıcılarla hərəkətə gətiriləbilən dəzgahdır. Prosesin rəqəmli proqramla idarə olunması üçün vacib amillərdən biri oxlar boyunca dəzgahın hissələrinin hərəkətini izləyən, onla- rın istənilən anda vəziyyətini ölçüb idarə sis- teminin yaddaşına verilmiş qiymətlərlə mü- qayisəyə imkan verən →yol ölçmə sisteminin olmasıdır. Ölçmə, dəzgah koordinat sistemində yerinə yetirilir. NC dəzgahlarda →dəzgah isti- nad nöqtəsi və → dəzgah sıfır nöqtələri möv- cuddur. Dəzgahın sıfır nöqtəsi konstruk- siyaetmə prosesində müəyyən edilir və dəz- gahın yaşama müddəti boyunca dəyişməz qa- lır. İstinad koordinat sistemi isə dəzgah hazır- landığı zaman oxlar boyunca →sonluq sensor- ları ilə müəyyən olunur. Onu istənilən anda sürüşdürmək mümkündür. Bundan əlavə koordinat oxları boyunca quraşdırılmış NC sistemdə tənzimedici ele- mentlər və →servomühərriklər, →vint-qayka ötürməsi və ya →xətti mühərrikdən ibarət olan →veriş ötürmə sistemi, həmçinin dinamik hə- rəkətə imkan verən yüksək sərtliyə və də- qiqliyə malik →yönəldicilər daxildirlər. Dəz- gahlarda NC koordinat oxlarının sayı onun təyinatından asılıdır. Məsələn, yonma dəzgah- larda 2 ox tələb olunduğu halda, alət itiləmə dəzgahda bunların sayı 8-i keçir. NC dəzgahlarında texnoloji tapşırığı yerinə yetirmək üçün lazım olan həndəsi və texnoloji parametrləri rəqəmli proqramdaşıyıcılarına NC dəzgahı 2
köçürmək məqsədilə xüsusi proqramlaşdırma (→dəzgahın proqramlaşdırılması) üsullarından istifadə edilir. Bunun üçün son illər avto- matlaşdırılmış proqramlaşdırıcı sistemlər (→CAM) işlənib istehsalda tətbiq olunmuşdur. Hal-hazırda NC dəzgahlar onların malik olduqları yüksək dəqiqlik, çeviklik, keyfiyyətə nəzarət sistemləri sayəsində bütün sahələrdə adi dəzgahları sıxışdırmaqdadırlar.
(alm. die NC Werkzeugmaschine, ingl. NC machine tools)
olunan dəzgahlarda aparılan pardaqlama pro- sesidir. Pardaqlama prosesinin ayrı-ayrı mərhə- lələri bu dəzgahlarda əl ilə yox, rəqəmli çevricilərin köməyi ilə yerinə yetirilir. NC idarə olunan (NC-numerical control) dəzgahlar adi dəzgahlarda mövcud olan düyümlərə əlavə olaraq idarə, ölçmə və idarəolunabilən mexat- ronik sistemlərə malik olur. Rəqəmli idarə olunan pardaqlama dəzgahı sərbəst proqramlaşdırıla bilir və xüsusilə kiçik və orta seriyalı istehsalın avtomatlaşdırıl- masına imkan verir. Qısa müddətdə başqa tex- noloji tapşırığa proqramlaşdırıla bilməsi on- ların çevikliyini artırır. İdarə sistemi tərəfindən oxunaraq icra olunan NC-proqramlar həndəsi və texnoloji infor- masiyaları daşıyır. Həndəsi informasiyalar pəstah və hazır hissənin ölçülərinə əsaslanır. Texnoloji informasiyalar dəzgahda veriş, dövrlər sayı, soyuducu-yağlayıcı maye, düz- ləndirmə və s. üçün çevrici siqnalları müəyyən edir. Bu informasiyalar dəzgahın idarəetmə sistemi üzrə yaddaşa daxil edilir və hətta elektrik cərəyanı kəsildikdə yaddaşda uzun müddət qalır. Pardaqlama dəzgahında tətbiq olunan NC idarə sistemi proseslə bağlı olan xüsusiyyət- lərinə görə, ondan öncə yaranmış və yayılmış → torna və → frezləmədə tətbiq olunan idarə sistemlərindən fərqlənirlər. Bir tərəfdən incə emal növünə aid edilən pardaqlama idarə olunan parametrlərin icra və təkrar olunmasına yüksək tələbat qoyur. Digər tərəfdən par- daqlama prosesinin halı emalda vaxtdan asılı olaraq dəyişir. Pardaqlamada tətbiq olunan NC-idarə sistemi emal konseptinə və tətbiq sahəsinə görə iki qrupa bölünür:
Dəzgahda emal proqramı bir başa işçi tərəfindən əl ilə daxil edilir. Hissənin emalı üçün lazım olan gedişlər bir başa dəzgahda proqramlaşdırılır. Bu idarə sistemi kiçik və orta seriyalı istehsalda tətbiq olunur.
Dörd və daha çox koordinatlı hazır pardaqlama tsiklindən ibarət proqramlara malik CNC-idarə sistemi. Bu sistemlər mürəkkəb emal sxemlərini yerinə yetirən emalda 11 əlavə koordinat boyunca idarə- olunmaya imkan yaradır. Dəzgahın idarə olunması üçün parametrlər həm əl ilə, həm də prosesin hazırlığı ərəfəsində standart- laşdırılmış kodlar əsasında xüsusi CAM-sis- teminin köməyi ilə daxil edilir. Daxil olun- muş proqram dəyişdirilə və düzəldilə bilir. Bu idarəetmə sistemləri çeviklik tələb olunan fərdi və orta seriyalı istehsalda geniş tətbiq olunurlar.
(alm. das NC-Schleifen, ingl. NC-Grinding) NC-proqram →dəzgahlarda hissənin emalı üçün lazım olan verilənlərin və əmrlərin düzgün ardıcıllıqla təsvir olunmuş idarə proq- ramıdır. Proqramda informasiyalar standartlaşdırılmış əmrlərdən istifadə edilməklə sətr şəklində verilir. Emal olunan hissənin ölçüsündən asılı olan bir NC proqram minlərlə sətrdən ibarətdir. NC proqram həmişə işçi orqanları işə salmaqla başlayır. Burada T03-avtomatik alətdəyişmə, S-şpindelin dövrlər sayı, F-veriş, M03, M05- şpindeli işəsalma/söndürmə, M07/M09-soyu- ducu- yağlayıcı maye sistemini aktivləşdirmə- /söndürmə və A,B,C-dönmə koortdinatlarını daxil etmə kimi funksiyalardan istifadə edilir. Alətin lazımi trayektoriya boyunca hərəkətini təmin emtək üçün müxtəlif yol funksiyaları vardır:
G00-boş gediş,
G01-düz xətli,
G02/G03-çevrə interpolyasiyası, G17/G18- /G19
dəzgah koordinat sistemində işçi
müstəvilərin vəziyyəti, G40-G44 alət korrek- siyası, G53÷G59 sıfır nöqtəsinin sürüşdü- rülməsi, G80÷G89 işçi tsikllər, G70,G71 ölçü vahidləri. Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|