Хошбяхт ялийева
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Folklorşünaslığa giriş
- Almaz H əsənqızı
Folklorşünaslığa giriş 49 olmasıdır” 48 . Təəssüflə qeyd emək lazımdır ki, hələ də türk xalq- larının folkloru müqayisəli şəkildə hərtərəfli tədqiq edil- məmişdir. Bu sahədə Əhməd Cəfəroğlunun araşdırmaları daha çox diqq əti çəkir. Qohum etnosların lisanları kimi ədə- biyyatlarının da əski zamanlardan etibarən bir ana xətdən doğularaq sonralar ayrılsa da, bir-birinə çox yaxın olma- larına, xüsusən ata sözləri, türkü, nağıl, dastanlarda ortaq əlamətləri daim mühafizə etdiklərinə diqqət yetirən Əhməd C əfəroğlu xalq ədəbiyyatı örnəklərini həm də dil baxımın- dan d əyərləndirərək yazmışdır: “… müəyyən bir qrup təşkil ed ən lisanlar müştərək bir ana lisan ailəsindən doğulduqları kimi, eyni dild ə danışan qövmlərin xalq ədəbiyyatı, əlbəttə, əski bir ana xalq ədəbiyyatı bətnindən vücuda gəlmişdir” 49 . Ə.Cəfəroğlu türkdilli xalqların yaratdığı söz sərvətinin bir-birin ə cox uyğun gəldiyini, hətta eyni olduğunu, ən əski dövrl ərdən ənənəviliyini qoruduğunu, bu etnosun keçmiş h əyat tərzlərini müəyyənləşdirməyin ən asan yolunun məhz bu gün d ə köçəri həyat sürən türkdilli xalqların mədə- niyy ətinin, folklorunun araşdırılmasından başlanmalı oldu- ğunu qeyd etmişdir: “... Orta Asiya türk köçəriləri ilə Ana- dolu köç əri tayfalarının folklorunu yaxından araşdırmaq və onların həqiqi həyatlarına vaqif olmaq kafidir. Bu, əldə edi- linc ə, əski türk əsərləri ilə də qeyb olan əski həyatımızı bir d ərəcəyə qədər əldə etmək imkanı olur... Çünki əski köçəri 48 İsmail Hikmet. Azerbaycan edebiyatı tarihi I-II, Hazırlayan: parvana Bayram, Ankara: Akçağ, 2013, s.85 49 Ahmet Caferoğlu. Orhon abidelerinde atalar sözü, “Halk Bilgisi Haberler i”, cilt I, İstanbul: 1 kanunisani 1930, yıl 1, sayı 3, s. 43 Almaz H əsənqızı 50 türk tayfalarının və boylarının xarakteristik vəsfləri bugünkü köç əri türk tayfalarında eynilə mühafizə olunmuşdur” 50 . “Folklorumuzda milli h əyat və dil bakiyələri” məqa- l əsində Əhməd bəy türklərin zəngin yaradıcılıq irsinə sahib olduqlarını qürurla söyləsə də, bu mənəvi sərvətin toplan- ması, tədqiq və təbliğinin lazımi səviyyədə aparılmamasın- dan narahatlığını ifadə etmişdir. Folklorun türk xalqlarının tarixi keçmi şindəki bir çox gizlinləri aydınlatmaq dəyərində olduğunu, lakin araşdırıcıların bu əvəzsiz sərvətlə cox vaxt düzgün davranmadıqlarını dilə gətirən Ə.Cəfəroğlu diqqəti bu sah əyə yönəltməyin vacibliyini qeyd etmişdir: “...türklər kimi fövq əladə geniş bir coğrafi sahəyə yayılan millətlərdə folklor fövq əladə zəngin və millətin əsl özünü və tarixini tanıdacaq bir çox ünsürləri bəsləməkdədir. Bu üzdən bu- günkü türk v ə xüsusilə Anadolu folkloru araşdırıcılar üçün tarixi keçmişə və türk millətinin varlığına təmas edən bir çox m əchul və qaranlıq maddələri ehtiva etməkdədir. Üstəlik, türk xa lqiyyatının mənşəyi, təkamülü və müxtəlif növlərinin iç ərisindəki ayrı-ayrı qisimlərinin bir-birinə münasibəti hələ zamanımıza qədər meydana çıxarılmamışdır və çıxarılması üçün h əm ciddi əlaqəyə və xeyli vaxtın keçməsinə intizar etm ək lazım gəlməkdədir” 51 . Bir c əhətə xüsusilə diqqət yetirmək vacibdir. Sovet dövründ ə Azərbaycan folklorunun dünya mədəniyyəti ilə qar şılıqlı əlaqədə öyrənilməsi qeyri-mümkün idi. Vətəndən uzaqlarda olsa da, mühacir ətdə yaşayan ziyalılar isə azad, h ər cür senzura basqısından kənar bir mühitdə fəaliyyət 50 Ahmet Caferoğlu. Folklorumuzda milli hayat ve dil bakiyeleri, C.H.P, Konferanslar serisi, Kitap 16, İstanbul: 1940, s. 23 51 Yen ə orada, s. 21 Folklorşünaslığa giriş 51 göst ərirdilər. Mühacirətdəki ziyalılar araşdırmalara ümum- türk v ə dünya ədəbiyyatşünaslığı kontekstində yanaşsalar da, onların Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqında yaşamaq zorunda qalan türkl ərin folklorunu öyrənməsi qeyri-mümkün idi. Bunun n əticəsidir ki, hələ 1940-cı ildə dinləyicilər qar- şısında məruzə kimi hazırlanan “Folklorumuzda milli həyat v ə dil bakiyələri” məqaləsində Ə.Cəfəroğlu Anadolu folk- lorunu toplayıb, digər türkdilli xalqların yaradıcılığına əhə- miyy ət verilməməsinin, müqayisələrin aparılmamasının yol- verilm əz olduğunu söyləyirdi: “Araşdırıcılar əksəriyyətlə, Anadolu türkl ərinin işğal etdikləri mümtaz mövqe dolayı- sıyla, ancaq bu sahəyə aid folklor növlərini toplamağa qeyrət etmiş, həmcins digər türk qövmlərinin eyni növdən olan folklorları ilə münasibətdə olaraq müqayisə etməmişlər. Hal- buki bu kimi araşdırmalarda əsl nəzər-diqqətə alınması la- zım gələn nöqtə türk qövmlərinin çox geniş sahəyə yayılmış olma ları keyfiyyəti olmalıdır” 52 . Ə.Cəfəroğlu peşəkar bir alim kimi elə problemlər qal- dırmışdır ki, onlar hər zaman araşdırmalarda diqqətə alın- malıdır. Alimin folklor materiallarının toplanması və araş- dırılması sahəsində təklif etdiyi tələblər bu tədqiqatın yazıl- dığı illərdə sovet ölkəsinin tərkibindəki türkdilli xalqların t ədqiqatçıları üçün imkansız idi, senzura buna yol verməzdi v ə həmin vacib problem bu gün də aktual olaraq qalmaq- dadır, yəqin ki, hələ uzun zaman belə olacaqdır. Ə.Cəfəroğlu ”Folklorumuzda milli həyat və dil baki- y ələri”(1940) əsərində xalqın yaratdıqlarına sahib çıxmaqla 52 Ahmet Caferoğlu. Folklorumuzda milli hayat ve dil bakiyeleri, C.H.P, Konferanslar serisi, Kitap 16, İstanbul: 1940, s. 21-22 Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|