Хошбяхт ялийева
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Folklorşünaslığa giriş
- Almaz H əsənqızı
Folklorşünaslığa giriş 217 nın təşkili və dağıdılması” adlı məqaləsində bu barədə yazır: “… əski təcavüzkarlığın yeni sovet kommunist imperializmi şəklində xortlaması türklər haqqında obyektiv elmi tədqiqat f əaliyyəti üzərində öldürücü bir təsir icra etdi; alimlər, t əəssüf ki, tamamilə kommunist siyasətinin və ideologiya- sının əmrinə itaət etmək zorunda qaldılar. Kommunist par- tiyasının elm üzərindəki bu təhkimçiliyi onun süqutuna, obyektivliyini qeyb etm əsinə və keçən əsrin batil fikirlərinə dönm əsinə yol açdı” 166 . Bu s ətirlərin müəllifi bir türk deyil, dürüstlüyünü itirm ədiyi üçün böyük əzablara məruz qalan, lakin təmiz vicdanını qoruyaraq həqiqəti, yalnız həqiqəti etiraf etməkdə israrlı olan əslən slavyan, yəni bir ukraynalı alim – türko- loqdur. Dubrovskinin d ə yazdığı kimi, sovet siyasəti, xü- sus ən türkdilli xalqlar üçün heç də çarizmin yeritdiyi müs- t əmləkəçilikdən fərqlənmirdi və bu isə bütün elm sahə- l ərində daha çox özünü göstərməkdə idi. Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqının mövcud oldu- ğu yetmiş ildə siyasi məqsədlər uğruna ayrı-ayrı mədəniy- y ətlərin unutdurulması və “ruslaşdırılması” istiqamətində ciddi f əaliyyət göstərilmiş, xüsusən türkdilli xalqların öz milli kökünd ən qoparılması naminə bu gün də insanı dəhşətə g ətirən müxtəlif vasitələrdən istifadə olunmuşdur. Belə ki, b ərəkət, məhsuldarlıq, xeyirxahlıq, imkansızlara yardım, gö- z əllik və s. kimi məqsədləri özündə ehtiva edən Novruz kimi xalqın müqəddəs bayramı unutdurulmağa çalışılarkən, “Oktyabr”, “28 Aprel”, yalançı məhsul bayramlarının, 166 Vasili Vasiloviç Dubrovskıy. Sovyet tarihçiliği gözünde türk dünyası (hazırlayan Sebahattin Şimşir), İstanbul: İQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2009,s.24 Almaz H əsənqızı 218 “kom somol” toylarının, ənənəvilikdən uzaq yas məra- siml ərinin zorla xalqın məişətinə daxil olunmasına cəhd edil miş, xalq mahnılarına, nağıllara, dastanlara senzura “əl g əzdirmiş”, bir sıra folklor janrlarının tədqiqinə yasaqlar qoyulmuşdu. Eyni zamanda, Güney Az ərbaycanda şahlıq rejimi uzun ill ər türklərə öz ana dilində danışmağı belə yasaq etmiş, bu da xalq yaradıcılığının toplanması, nəşri və təbliğinə ciddi şəkildə öz mənfi təsirini göstərmişdir. Bir çox ç ətinliklərə baxmayaraq, mühacir ömrü sürən Az ərbaycan ziyalıları xalq ədəbiyyatı nümunələrinin araş- dırılmasına özlərinin azadlıq ideallarının həyata keçməsinin t ərkib hissəsi kimi xüsusi həssaslıqla yanaşmış, folklor materiallarının toplanması, nəşri və təbliğinin, daha doğrusu, milli-m ənəvi sərvətin öyrənilməsinin vacibliyinə diqqət yetirmişlər. Təəssüf olsun ki, siyasi-ideoloji səbəblər üzün- d ən uzun illər Azərbaycan elmi-nəzəri fikrinin mühacirətdə yaranan t ədqiqatlara diqqət yetirməsinə qadağalar qoyulmuş, b əzən isə yanlış və qərəzli münasibət bildirilmişdir. Sovet dön əmində xalqın azadlıq və hürriyyət arzularını alovlandıran, əsarət, köləlik buxovlarından qurtulmağa səs- l əyən ədəbi əsərlər ya senzura tərəfindən yasaq edilmiş, ya da m əcburiyyət üzündən bəzən hətta Azərbaycanın öz təd- qiqatçıları tərəfindən sovet ideologiyasına uyğunlaşdırılaraq t əhrif edilmiş, yanlış təbliğ olunmuşdur. Belə ki, mühacir t ədqiqatçı Süleyman Abdülkadir “Azərbaycan yurd bilgisi” d ərgisinin elə ilk sayında dərc olunmuş “Türk qövmlərinin xalq ədəbiyyatında rus istilasının inikası” adlı məqaləsində (mü əllifin bu adda silsilə məqalələri dərginin dörd sayında d ərc edilmişdir) müstəmləkə buxovları daşıyan bütün türk- dilli xalqların folklorunu nəzərdən keçirərkən diqqəti bu Folklorşünaslığa giriş 219 problem ə yönəldərək qeyd etmişdir: “...türk xalq ədəbiyyatı v ə xəlqiyyatı öz münəvvərlərimiz tərəfindən ihmal olunmuş, ancaq köl ə millətə mənsub olan müstəmləkəçiyə qeyrətlə toplana bilmişdir. Bu ədəbiyyatı müstəmləkəçiyə nəql ed ənlər rus istilasına dair xalqın tərənnüm etdiyi dastan və türkül ərin milli bir sirr sifətilə saxlamış, yaxud “rus mə- muru” z ənn etdikləri müstəmləkəçinin xətrini qırmayacaq bir sur ətdə təhrifə məcbur olmuşlar 167 . Yalnız Azərbaycanda deyil, bütövlükdə Sovetlər Birli- yind əki senzura sistemi “kommunizm əxlaqı” adı altında milli s ərvətlərin mümkün olduğu qədər öz mənafeləri istiqa- m ətində saxtalaşdırmaq və ya tamamilə inkar etmək mövqeyi nümayiş etdirməkdə idi, xüsusilə xalq ədəbiyyatına münasib ətdə yasaqlar bəzən gülünc arqumentlərlə aparılırdı. Bel ə ki, 1934-cü ildə Parisdə “Revyue de Monde” dərgisinin yanvar sayında nəşr etdirdiyi “SSRİ-də ziyalılar” adlı m əqaləsində Ceyhun Hacıbəyli sovet senzura sisteminin f əaliyyətinə ayrıca nəzər yetirmişdir və burada bir məqam xüsusil ə diqqəti cəlb edir: “...bir kitab dar bir körpünün üstünd ə rastlaşan iki tərs keçinin səhnəsini əks etdirən xalq nağılının təsvirini verdiyi üçün məhkum olundu; heç biri dig ərinə yol vermək istəmir və nəhayət, hər ikisi çaya yıxılır. “Oxucuda bel ə bir analoji təsəvvür yarana bilər ki, – deyə senzor ya zırdı, – iki keçinin konflikti sinfi mübarizədir və sovet hakimiyy əti ilə burjuaziya biri digərinə güzəşt etm əlidir, əks təqdirdə hər ikisi məhv olacaqdır” 168 . 167 Suleyman Abdülkadir. Türk kavımlarının halk edebiyatında rus istilası inikası, “Azerbaycan yurt bilgisi”, İstanbul: 1932, yıl 1, I, sayı 1, s. 22 168 Ceyhun b əy Hacıbəyli. Seçilmiş əsərləri (Mühacirət dövrü), Bakı: Elm, 2006, s.93 Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|