I. Asosiy qism Maktabgacha yoshdagi bolalarni ahloqiy tarbiyaning ahamiyati

Maktabgacha yoshdagi bolalarni ahloqiy tarbiyalashning ahamiyati
Hozirgi davrda ahloqiy tarbiya muhim ahamiyat kasb etmoqda, chunki siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy vazifalarni hal etish ko’p jihatdan jamiyatning va undagi har bir shaxsning ahloqiy darajasiga bog’liqdir.
Axloqiy tarbiya –shaxsni har tomonlama rivojlantirishning muhim tarkibiy qismidir. U bolalarga ahloqiy tasavvur va bilimlarni singdirish, ularda shaxsning ahloqiy his-tuyg’u va sifatlarini, ijobiy munosabatlar a xulq madaniyatini tarbiyalashga qaratilgan jarayondir.
Axloqiy tarbiya jarayonida bola ahloqiy jihatdan kamolga yetadi. Axloqiy tasavvurlarning rivojlanishi jarayonida eng avvalo ular o’zlarining boshqalar bilan bo’ladigan munosabatlarini ongli tushuna boshlaydilar; tengdoshlari va kattalar bilan bo’ladigan munosabatlarida ahloq saboqlari rivojlana boradi.
Pedagogika fani bolaning ahloqiy rivojlanishida tarbiya va ta’limni muhim omil deb hisoblaydi. Pedagogika va ruxiyatga oid juda ko’p tadqiqotlar natijalarining ko’rsatishicha, maktabgacha tarbiya davri bolaning ma’naviy shakllanishida eng muhim bosqichlar. Xuddi mana shu davrda ma’lum maqsadga qaratilgan ta’lim –tarbiya ta’sirida shaxsning ahloqiy sifatlari shakllana boshlaydi, 6-7 yoshga borganda esa ijobiy xulq normalarining ancha barqaror shakli yuzaga kelib, bola tevarak –atrofdagilar bilan bo’ladigan munosabatda ana shu egallab olgan ahloq qoida va normalari nuqtai nazaridan ish tutadigan bo’lib qoladi, shuning uchun bolalarga ilk yoshidan boshlab ahloqiy tarbiya berib borish muhim ahamiyat kasb etadi.
Axloqiy tarbiyaning vazifasi, mazmuni va prinsiplari.Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni ahloqiy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning ma’naviy dunyosini, uning ongini, ahloqiy hislarini, shaxsiy sifatlari va xulqini tarbiyalash va rivojlantirishni taqozo etadi. Axloqiy tarbiyaning vazifasi asosan quyidagilardir:
1. Bolalarda ahloqiy his –tuyg’ular, tasavvurlar va xatti –harakatlarni tarbiyalash
2. Xulq madaniyati va ijobiy munosabatlarni tarbiyalash
3. Shaxsda ahloqiy his –tuyg’ularni tarbiyalash
4. Xulqdagi salbiy hislarni barham toptirish.
Bu umumiy vazifalar yosh guruhlari bo’yicha konkretlashtiriladi va o’quv – tarbiyaviy jarayonining mazmunida o’z aksini topadi.
Axloqiy tarbiyaning mazmuni bolalar bog’chasi dasturining maxsus bo’limida bayon qilib berilgan.
Dastlabki vatanparvarlik va baynalmilalchilik his –tuyg’ularini tarbiyalash bolalar bog’chasi dasturining “Tevarak –atrof va ijtimoiy hayot voqyealari bilan tanishtirish” (mashg’ulotda va mashg’ulotdan tashqari) bo’limiorqali amalga oshiriladi. Axloqiy tarbiyaning vazifasi va mazmuni bolalar bog’chasida ahloqiy tarbiya berishning asosiy prinsiplari va pedagogik shart –sharoitlariga rioya qilish asosida bajariladi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar ahloqiy tarbiyasining vazifasi hamda mazmuniga muvofiq uning pirsiplari ishlab chiqilgan.
Axloqiy tarbiyaning asosiy pirinsiplari quyidagilardir:
- g’oyaviy va tarbiyaviy ishning ma’lum maqsadga qaratilganligi;
- ta’lim –tarbiya ishiga bola shaxsni hurmat qilgan holda yondashish;
- ahloqiy tarbiya ishini hayot va zamon bilan bog’lab olib borish;
- bolalarning faolligi; - jamoada tarbiyalash; - tarbiyaviy ishning sistemaliligi va izchilligi;
- ta’sirchanligi;
- oila, bog’cha hamda kattalar tarbiyaviy ta’sirining birligi;
- boladagi ijobiy sifatlarga suyanish;
- bola shaxsni har tomonlama rivojlantirishni ko’zda tutish.
Axloqiy tarbiya pirisiplarini pedagogik shart –sharoitlar bilan qo’shib amalga oshirish bolaning ahloqiy rivojlanishiga samarali ta’sir etadi. Olib borilgan birp qancha ilmiy ishlarning natijalari bolalar bog’chasida ahloqiy tarbiya berishning pedagogik shart –sharoitini belgilash imkoniyatini yaratadi. Bular:
1. O’zaro to’g’ri munosabat uslubi:
a) jamoaning katta a’zolari o’rtasida;
b) pedagogik va ota-onalar jamoasi o’rtasida;
v) kattalar va bolalar o’rtasidagi munosabat, kattalarning bolalarga munosabati. Kattalar (pedagoglar)ning bolalarga nisbatan insonparvarlik prinsipida, o’zaro hamkorlik, o’zaro yordam, hurmat munosabatida bo’lishi eng muhim shart –sharoit hisoblanadi.
2. Bolalar bog’chasida o’rnatilgan qat’iy rejim.
3. Bolalar bog’chasida o’z tengdoshlariga va boshqa kishilarga nisbatan ijobiy hissiy munosabatni yuzaga keltiruvchi muhit yaratish.
4. Bolalarni ahloq normalari va qoidalariga o’rgatish hamda shular asosida bola shaxsida ijobiy ahloqiy his –tuyg’ularni tarbiyalash.
5. Jamoada hamma bolalar uchun teng sharoit yaratish va bolalar jamoasi o’rtasida to’g’ri munosabat o’rnatish.
6. Kun davomida bolalarning xilma –xil qiziqarli faoliyatlarini tashkil etish.
7. Bolalarning ijobiy ahloqiy xulqni mashq qildiradigan shart –sharoit tug’dirish.
8. Bolalar bog’chasi bilan oilaning aloqasi va boshqalar.