I. Atmosfera suwi gidrometriyasi



Yüklə 17,19 Kb.
tarix15.05.2023
ölçüsü17,19 Kb.
#110437
suw


Suw obiektleri gidrologik rejimi elementlerin baqlaw hám ólshew hám de bul islerdiń nátiyjeleri sawlelengen maǵlıwmatlardı toplaw, baslanǵısh qayta islew, ulıwmalastırıw, analiz qılıw, bir sóz menen aytqanda, olardı úyreniw júdá zárúr bolıp tabıladı. Bul maǵlıwmatlardan gidrotexnikalıq imaratlardı Ioyihalash, qurıw hám ekspluataciya qılıwda, sonıń menen birge, bul processler menen baylanıslı bolǵan gidrologik hám de suw xojalıǵi esaplawların orınlawda keń paydalanıladı.
Gidrologik stansiyalar hám postlardi shólkemlestiriw, ulami tiyislishe baqlaw hám de ólshew ásbapları, úskeneler hám qurılmalar menen úskenelew, sonıń menen birge, baqlawlardı ámelge asırıw usılları hám de suw ólshew ásbap -úskenelerin islep shıǵıw, jetilistiriw máseleleri de gidrometriyaning wazıypası esaplanadı.
Gidrometriya úyrenetuǵın suw obiektleriniń túrine baylanıslı halda tómendegi bólimlerge bólinedi:
I. Atmosfera suwi gidrometriyasi;
2. Jer ústi suwi gidrometriyasi;
3. Jer astı suwi gidrometriyasi.
Atmosfera suwi gidrometriyasi atmosfera fizikasi yamasa meteorologiyaga tiyisli bolıp tabıladı.
Jer ústi suwi gidrometriyasini, óz gezeginde. tómendegi eki bólekke ajıratıw múmkin:
1) okeanlar hám teńizler gidrometriyasi;
2) quruqlik suwi (dáryalar, kól, suw bazaları hám basqalar ) gidrometriyasi;
Jer astı suwi gidrometriyasi jer astı suwi gidrologiyasi yamasa gidrogeologiyaǵa tiyisli bolıp tabıladı.
Házirgi kúnde gidrometriyaning joqarıda belgilengen bólimleri arasında okeanlıq hám teńizler gidrometriyasi, qısqasha, teńizler gidrometriyasi hám de qurǵaqlıq suwi gidrometriyasi, qısqasha, dáryalar gidrometriyasi talay jetilisken gidrometriyaning bólek wazıypalarǵa iye bolǵan bólimleri retinde qáliplesken.
Suw obiektlerinde málim maqset hám wazıypalami gózlep atqarılatuǵın tiykarǵı gidrometrik jumıslar quramına tómendegiler kiredi:
I) dáryalar, ko' Ilar, suw bazaları, kanallar hám basqa suw obiektlerinde gidrologik stansiyalar hám postlarni qurıw, olardı úskenelew;
2) gidrologik stansiya hám postlarda suw júzesin úzliksiz baqlaw jumısların shólkemlestiriw;
3) suv obiektlerinde suw maydanı qıyalıǵın úyreniw;
4) ma'lum maqsetlerdi gózlep, ura ólshew jumısların orınlaw ;
5) suvning temperaturası hám muzlaw hádiyselerin úyreniw;
6 ) daryalar, kanallarda suwdiń aǵıw tezligin ólshew hám aǵıs baǵdarın anıqlaw ;
7) daryalarning suw hám ılaylı suw aǵımın úyreniw;
8) daryalar ılaylı suw aǵımınıń mexanik quramın úyreniw;
9 ) suv reńi, tınıqlıǵı hám basqa tábiyiy qásiyetlerin úyreniw;
10 ) suv shorlıǵı, minerallashuv dárejesi, ximiyalıq quramı hám basqa gidrokimyoviy qásiyetlerin úyreniw.
Ekenin aytıw kerek, dáryalar hám saylarda, geyde, sel tasqınları gúzetiliwi. olarda eń úlken suw sarp etiwleri payda bolıwı, kól hám suw bazalarında bolsa suw júzesiniń keskin eliriwi yamasa basqa túrdegi ayrıqsha jaǵdaylar júzege keliwi murnkin. Bunday sharayatlarda anıq maqset hám wazıypalarǵa baylanıslı halda tayarlanǵan programma tiykarında atqarılatuǵın arnawlı suw ólshew hám baqlaw jumısların ámelge asırıw da gidrostanciyaning wazıypasına kiredi.
Usı baptaǵı temalarda gidrometriyaning tómendegi máseleleri aytiladi: gidrometeorologik stansiyalar hám postlar, gidrometeorologik stansiyalar hám postlar tarmaǵın shólkemlestiriw (2. 1-súwret), gidrologik baqlaw tarmaqları sisteması, () 'zbekiston Respublikası ministrler Mákemesi janındaǵı (iidrometeorologiya xızmeti orayı (O'zgidromeł) jáne onıń tiykarǵı wazıypaları, gidrometeorologik stansiyalar hám postlar tarmaǵın jaylastırıwdıń tiykarǵı principleri, gidromełeorologik tarmaqlar klassifikaciyası. suw júzesi jáne onı baqlaw, suw júzesin kwatishning mánisi, suw júzesi rejimi haqqında ulıwma maǵlıwmatlar, suw júzesin kuntish postlari dúzilisiniń tiykarǵı principleri hám olardaǵı biyiklik hám de esap sistemaları, suw ólshew postlarining túrleri, olardıń dúzilisi, ápiwayı hám uzatma suw ólshew postlari, suw ólshew postlarida maksimai (eń biyik) hám minimal (eń tómen) suw ústin baqlaw, olardıń anıqlıǵın asırıwǵa mólsherlengen ásbap -úskeneler hám qurılmalar, óziyonr suw o' Ichash postlari, «valday» tipidagi óziyonr qurılmalardıń dúzilisi hám isle. sh principi, óziyoałr suw ólshew postlarini ornatıw usılları, aralıqqa uzatuvehi (distantsion) suw ólshew postlari, qıyalıq postiari hám basqalar.

2. I. Suw ólshew postlarining túrleri

Suw júzesiniń ózgeriwi hár bir dárya, kanal - kól hám suw bazasında ayriqsha ózgeshelikke iye baladı. Soǵan uyqas túrde suw ólshew postlari da túrlishe bolıp tabıladı. Suw ólshew postlari, konstruksiyasına baylanıslı halda, tómendegi túrlerge bólinedi:

l) ápiwayı suw ólshew postlari; 2) uzatma suw o'Ichash postlari, •

3) o 'zi jazıp baratuǵın suw o'Ichash postlari; 4) nishahlik suw o'Ichash postlari:

5) uzaq aralıqqa uzatıp beretuǵın suw o'Ichash postlari.



Tómende olardıń hár biri ústinde bólek toqtalıp ótemiz..
Yüklə 17,19 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə