I bob Antenna qurilmalari texnikasi yaratilishi va nazariyasining rivojlanish bosqichlari

N_{1 2x2}/P_BTS=20/10=2 M₁=V_2x2/V_BTS=120/6=20 N₂=P_4x4/P_BTS=30/10=3 M₂=V_4x4/V_BTS=240/6=40 N₃=P_8x8/P_BTS=40/10=4 M₃=V_8x8/V_BTS=360/6=60
Bu yerda men shartli ravishda: P ni Bazaviy stansiya antennasining iste’mol quvvati, V ni esa malumot uzatish tezligi deb belgiladim.

Ushbu bitiruv malakaviy ishimda MIMO texnologiyasini o’rgandim va ushbu texnologiyaning barcha imkoniyatlarini tadqiq qildim. Olgan bilimlarimga asosan tahlil qildim. Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki, MIMO texnologiyasi bu kelajak texnologiyasi. Simsiz uzatish tizimlari, jumladan mobil aloqa bu texnologiya bilan yanada rivojlanadi.

IV bob. Xayot faoliyati xavfsizligi va mehnat muhofazasi
1. Kompyuter tarmoqlarida elektr xavfsizligi
Barcha sohalarda elektr energiyasidan keng ko’lamda foydalanish yo’lgaqo’yilganligi sabali elektr toki ta’sirida ro’y berishi mumkin bo’lgan baxtsiz hodisalar va ulardan saqlanish masalalari muhim masalalar qatoriga kirib bormoqda. Elektr toki ta’sirining yeng xavfli tomoni shundaki, bu xavfni oldindan sezish imkoni yo’q. Shuning uchun ham elektr toki xavfiga qarshi tashkiliy va texnik chora tadbirlar belgilash, to’siq vositalari bilan ta’minlash, shaxsiy va kollektiv muhofaza tizimlarini o’rnatish nihoyatda muhim. Umuman elektr toki ta’siri faqat birgina biologik ta’sir bilan chegaralanib qolmasdan, balki elektr yoyi ta’siri, magnit maydoni ta’siri va statik elektr ta’sirlariga bo’linadiki, bularni bilish har bir kishi uchun kerakli va zaruriy ma’lumotlar jumlasiga kiradi. [4]
2. Elektr tokining inson organizmiga ta’siri
Elektr tokidan inson organizmida termik ya’ni issiqlik, elektrolitik va biologik ta’sir kuzatiladi. Elektr tokining termik ta’siri inson tanasining ba’zi uchastkalarida kuyish, qon tomirlari, nerv va xujayralarning qizishi sifatida kuzatiladi. Elektrolitik ta’sir esa, qon tarkibidagi yoki xujayralar tarkibidagi tuzlarning parchalanishi natijasida qonning fizik va kimyoviy xususiyatlarini o’zgarishiga olib keladigan holat tushuniladi. Bunda elektr toki markaziy nerv sistemasi va yurak sistemasini kesib o’tmasdan tananing ba’zi bir uchastkalaridagina ta’sir ko’rsatishda ro’y beradi.
Elektr tokining biologik ta’siri bu tirik organizm uchun xos bo’lgan xususiyat hisoblanadi. Bu ta’sir natijasida inson organizmidagi tirik xujayralar muskullarning keskin qisqarishi natijasida to’lqinlanadi, bu asosan organizmdagi bioelektrik jarayonlarning buzilishi natijasida ro’y beradi. Ya’ni inson organizmi asosan bioelektrik toklar yordamida boshqariladi. Bunga tashqi muhitdan yuqori kuchlanishdagi elektr tokining ta’siri, bu biotoklar rejimini buzib yuboradi va
buning natijasi sifatida inson organizmida tok urish hodisasi vujudga keladi. Ya’ni boshqarilmay qolgan organizmda hayot faoliyatining ba’zi bir funksiyalari bajarilmay qoladi: nafas olih tizimlarida ishlarning buzilishi, qon aylanish sistemasining ishlamay qolishi va hk.
Elektr tokining inson organizmida ta’sirining xilma-xilligidan kelib chiqib, umuman elektr ta’sirini 2 guruhga bo’lib qarash mumkin: mahalliy elektr ta’siri va tok urishi.
Mahalliy elektr ta’siriga elektr ta’siri natijasida kuyib qolish, elektr belgilari hosil bo’lishi, terining metallashib qolishi hollarini ko’rsatish mumkin. Elektr ta’siridan kuyish, asosan organizm bilan elektr o’tkazgich o’rtasida volta yoyi hosil bo’lganda sodir bo’ladi. Elektr o’tkazgichdagi kuchlanishinig ta’siriga qarab bunday kuyish turlicha bo’lishi umukin. Yengili faqat yallig’lanish bilan chegaralanishi, o’rtacha og’irlikdagi kuyish pufakchalar hosil bo’lishi va og’ir kuyish - xujayra va terilarning ko’mirga aylanishi bilan o’tib , og’ir asoratlarga olib kelishi mumkin . Elektr belgilari-bu terining ustki qismida aniq kulrang yoki och-sarg’ish rangli 1-5 mm diametrdagi belgi paydo bo’lishi bilan ifodalanadi. Bunday belgilar odatda xavfli emas. Terining metallashib qolishi ham odatda erib mayda zarrachalarga parchalanib ketgan metall teri ichiga kirib qoladi. Bu holat ham elektr yoyi hosil bo’lganda ro’y beradi. Ma’lum vaqt o’tgandan keyin bu teri ko’chib tushib ketadi va hech qanday asorat qoldirmaydi. [14]
Elektr urishi (yoki tok urishi deb ham yuritiladi) to’rt darajaga bo’lib qaraladi.
I-muskullar keskin qisqarishi natijasida odam ta’siridan chiqib ketadi va hushini yo’qotmaydi.
II- muskullar keskin qisqarishi natijasida odam hushini yo’qotadi, ammo yurak va nafas olish faoliyati ishlab turadi.
III-hushini yo’qotib, nafas olish tizimi yoki yurak urishi to’xtab qoladi.
IV-klinik o’lim holati, bunda insonda hech qanday hayot alomatlari ko’rinmay qoladi.
Klinik o’lim holati bu hayot bilan o’lim orasidagi ma’lum oraliq bo’lib,
ma’lum vaqtgacha inson ichki imkoniyatlar hisobiga yashab turadi. Bu vaqtda unda hayot belgilari: ya’ni nafas olish, qon aylanish bo’lmaydi, tashqi ta’sirlarga farqsiz bo’ladi, og’riq sezmaydi, ko’z qorachig’i kengaygan va yorug’likni sezmaydi. Ammo bu davrda hali undagi hayot butunlay so’nmagan, xujayralarda ma’lum modda almashinuv jarayonlari davom etadi va bu organizmning minimal hayot faoliyatini davom ettirishga yetarli bo’ladi, shuning uchun tashqi ta’sir natijasida hayot faoliyatini yo’qotgan organizmning ba’zi bir qismlarini tiklash natijasida uni hayotga qaytarish imkoniyati bor. Klinik o’lim holati 5-8 minut davom etadi. Hech qanday yordam bo’lmagan taqdirda eng oldin bosh miya qobig’idagi xujayralar parchalanadi va klinik o’lim holati biologik o’lim holatiga o’tadi.
Biologik o’lim – qaytarib bo’lmaydigan jarayon bo’lib, organizmdagi biologik jarayonlar butunlay to’xtashi bilan xarakterlanadi, shuningdek organizmdagi oqsil strukturalari parchalanadi. Bu klinik o’lim vaqti tugagandan keyin ro’y beradi.
Inson organizmining qarshiligi teri qalinligi va ichki organlar qarshiliklari yig’indisi sifatida olinadi.
Teri asosan quruq va o’lik xujayralarning qattiq qatlamlaridan tashkil topganligi sababli katta qarshilikka ega va u umuman inson organizmining qarshiligini ifodalaydi.
Organizm ichki organlarining qarshiligi uncha katta emas. Odamning quruq, zararlanmagan terisi 2000 dan 20000 Om gacha va undan yuqori qarshilikka ega bo’lgani holda, namlangan, zararlangan teri qarshiligi 40-5000 Om qarshilikka ega bo’ladi va bu qarshilik inson ichki organlari qarshiligiga teng hisoblanadi. Aytilganlarni hisobga olgan holda umuman texnik hisoblar uchun inson organizmi qarshiligi 1000 Om deb qabul qilingan.
Inson organizmi orqali oqib o’tgan tokning miqdori uning asoratini belgalaydi, ya’ni oqib o’tgan tok qancha katta bo’lsa, uning asorati ham shuncha katta bo’ladi. Inson organimzmi orqali 50 Gs li sanoat elektr tokining 0,6-1,5 mA oqib o’tsa, buni u sezadi va bu miqdordagi tok sezish chegarasidagi elektr toki deb ataladi. Agar inson organizmi orqali oqib o’tgan tokning miqdori 10-15 mA ga yetsa, unda
organizmdagi muskullar tartibsiz qisqarib, inson o’z organizmi qismlarini boshqarish qobiliyatidan mahrum bo’ladi, ya’ni elektr toki bo’lgan simni ushlab turgan bo’lsa, panjalarini ocha olmaydi, shuningdek unga ta’sir ko’rsatayotgan elektr simini olib tashlayolmaydi. Bunday tok chegara miqdordagi ushlab qoluvchi tok deyiladi.[17]
Agar tok miqdori 20-25 mA ga yetsa, unda tok ta’siri ko’krak qafasiga ta’sir ko’rsatadi, buning natijasida nafas olish qiyinlashadi.
Agar tok ta’siri uzoq vaqt davom etsa, ya’ni bir necha minutga cho’zilsa, unda nafas olishning to’xtab qolishi natijasida o’lish mumkin.
Ta’sir qiluvchi tok miqdori 100 mA va undan ortiq bo’la, bunday tok yurak muskullariga ta’sir ko’rsatadi va yurakning ishlash ritmi buziladi, natijada qon aylanish sistemasi butunlay ishdan chiqadi va bu holat ham o’limga olib keladi.
Inson organimzmi orqali oqib o’tgan tokning davomiyligi ham alohida ahamiyatga ega, chunki tok ta’siri uzoq davom etsa, unda inson organizmining tok o’tkazuvchanligi orta boradi va tokning zarali ta’siri organizmga yig’ila borishi natijasida asorat og’irlasha boradi.
Tokning turi va chastotasi ham zararli ta’sir ko’rsatishda muhim rol o’ynaydi. Eng zararli tok 20-100 Gs atrofidagi elektr toki hisoblanadi. Chastotasi 20 Gs dan kichik va 100 Gs dan katta toklarning ta’sir darajasi kamayadi. Katta chastotadagi elektr toklarida tok urish bo’lmaydi, lekin kuydirishi mumkin.
Agar tok o’zgarmas bo’lsa, unda tokning sezish chegarasidagi miqdori 6-7 mA, ushlab qoluvchi chegara miqdori 50-70 mA, 0,5 sek davomida yurak faoliyatini ishdan chiqarishi mumkin bo’lgan miqdori 300 mA gacha ortadi.
Elektr toki ta’siriga tushgan kishiga tibbiyot xodimi kelgunga qadar ko’rsatiladigan yordamni 2 qismga bo’lib qaraladi:
Tok ta’siridan qutqazish 2. Birinchi yordam ko’rsatish.
Tok ta’siridan qutqazish o’z navbatida bir necha xil bo’lishi mumkin, hammadan oson va qulay usuli bu elektr qurilmasining o’sha qismiga kelayotgan tokni o’chirishdir.
Agar buning iloji bo’lmasa (masalan o’chirish qurilmasi uzoqda bo’lsa),
unda tok kuchlanishi 1000 V dan ko’p bo’lmagan elektr qurilmalarida elektr simlarini sopi yog’ochli bo’lgan boltalar bilan kesish yoki zararlangan kishining kisimi quruq bo’lsa, uning kiyimidan tortib tok ta’siridan qutqazib qolish mumkin. Agar elektr tokining kuchlanishi 1000 V dan ortiq bo’lsa, unda dielektrik qo’lqop va elektr izolyatsiyasi mustahkam bo’lgan elektr asboblaridan foydalanish kerak.
Bir minutda taxminan 10-12 marta puflashni doka, dastro’mol va trubka orqaliham bajarish mumkin. Agar jarohatlangan kishi mustaqil nafas olishini tiklagan taqdirda ham sun’iy nafas oldirishni uning nafas olishiga bemor o’ziga kelgunicha davom ettiriladi.Yurakni tashqaridan massaj qilishi jarohatlangan kishi organizmidagi qon aylanish funksiyasini sun’iy ravishda tiklab turish maqsadida amalga oshiriladi.
Qorin bo’shlig’idan ko’krak qafasiga o’tgandan keyin 2 barmoq yuqoridan massaj qilinadigan joyni belgilab, qo’lni bir-biri ustiga to’g’ri burchak shaklida qo’yib, jarohatlangan kishi ko’krak qafasini tana og’irligi va miqdordagi kuch bilan bosiladi.Bosish sekundiga 1 marta keskin kuch bilan bo’lishi kerak. Bunda ko’krak qafasi ichkariga qarab 3-4 sm pasayishi kerak va bu yurak urishi ritmiga moslab davom ettiriladi.Massaj qilish sun’iy nafas oldirish bilan birgalikda olib borilishi kerak. Agar yordam ko’rsatuvchi kishi bir o’zi bo’lsa, har ikki marta puflagandan keyin 15 marta ko’krak qafasini bosishi kerak. Jarohatlangan kishining yurak urishi mustaqil bo’lganligini uning pulsini tekshirib bilinadi. Buning uchun yuqoridagi vazifalarni 2-3 sekundga to’xtatib, tomir urishi sinab ko’riladi.[18]

XULOSA
Antenna texnikasining rivojlanishi radioning butun taraqqiyoti mobaynida antenna qurilmalari nazariyasi rivojlanishi bilan bog’liq bo'lgan. Genrih Gersning elektromagnit to'lqinlarning mavjudligini amaliy isboti bo'yicha dastlaki ishi uning o'zi tomonidan dipolni nurlatishi bo'yicha nazariy izlanishlar bilan to'ldirildi. A.S.Popovning (1859-1906 y.) radioni kashf etishdagi asosiy elementlaridan biri bu qabul qilish antennasidir. Aynan, Gersning tebratgichli antennasini va qabul qilish konturini o'zaro bog’lash A.S.Popovga radioaloqa liniyasining uzunligini oshirishga, laboratoriyadan tashqariga chiqishiga va bu bilan radiotexnika va radiotelegrafiyaga texnikaning yangi sohasi sifatida asos solinishiga turtki bo'ldi. Bu esa simsiz aloqa uzatish tiziming yaratilishiga asos bo’ldi.
Oxirgi o’n yillikda MIMO texnologiyasi yordamida simsiz aloqa tizimlari o’zlarining ma’lumot o’tkazish qobiliyatini anchagacha oshirib olishdi. Bunga misol qilib, WiFi 802.11n standartini olishimiz mumkin. Ya’ni bu standart, hozirda 300 Mbit/s tezlikni ko’tara oladi. Agar undan oldingi 802.11g standart olsak, 50 Mbit/s tezlikni ko’tara olgan.
WiMAX 802.16e standartida MIMO texnologiyasi yordamida 40 Mbit/s tezlikga erisha oladi. Lekin bunda MIMO 2x2 konfiguriyatsiyasi ishlatilgan. WiMAX 802.16m standartida esa, MIMO 4x4 konfiguriyatsiyasi ishlatilishi ko’zda tutilgan. Bu esa ma’lumot uzatish tezligini yana 2 barobar oshishiga olib keladi.
MIMO texnologiyasi mobil aloqaning 3-avlodidan boshlab qullanila boshladi. MIMO texnologiyasi HSPA bilan birgalikda 20Mbit/s ma’lumot uzatish tezligiga va HSPA+ bilan birgalikda esa 40Mbit/s ma’lumot uzatish tezligiga eishdi. Lekin mobil aloqaning 3-avlodida MIMO keng qo’llanilmadi.
MIMO texnologiyasining 8x8 konfiguriyatsiyasini 4G mobil aloqa avlodida ishlatish ko’zda tutilmoqda. Bu esa ma’lumot uzatish tezligini 300 Mbit/s dan yuqori tezliklarni berishi demakdir.
MIMO texnologiyasini 5G mobil aloqa avlodiga tadbiq qilsak, ya’ni hozirgi
kunda 5G mobil aloqa alodi ustida ish olib borilmoqda. Olimlarning fikricha 5G mobil aloqa alodiga, MIMO texnologiyasi tadbiq qilinsa, ma’lumot uzatish tezligi 1 Gbit/s dan yuqori tezliklarni berishi kutilmoqda.
Hozirgi kunda MIMO texnologiyasining 64x64 konfiguriyatsiyasi ustida ish olib borilmoqda. Bu esa kelajakda MIMO texnologiyasining imkoniyatlarini yanada ochadi demakdir.
Ushbu bitiruv malakaviy ishimda MIMO texnologiyasini o’rgandim va ushbu texnologiyaning barcha imkoniyatlarini tadqiq qildim. Olgan bilimlarimga asosan tahlil qildim. Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki, MIMO texnologiyasi bu kelajak texnologiyasi. Simsiz uzatish tizimlari, jumladan mobil aloqa bu texnologiya bilan yanada rivojlanadi.