| 10. Vavilon sanoq tizimi. Oltmishlik kasr.
Qadimgi Vavilonda madaniyat bundan 5000 yil avval o’z cho’qqisiga erishgan. Qadimgi Vavilondanm ko’chib borgan Shumer va Akkadlar papirusga emas loylarga yozishgan.Ponasimopn tayoqlarda yo’nish orqali yumshiq loy plitkalariga belgilar tushirishgan.Plitkalarni quyosh jaziramasida quritish orqali mustahkamligini oshirishgan . XX asrdagi qazilma ishlaridan so’ng ikki daryo o’rtasidagi qadimgi shahar xarobalari dan ko’plab sondagi matematik jadvallarning topilgani aytilgan va ulardan biri 25-rasmda ko’rsatilgan .
26-rasm.Vavilonliklarning raqamlari va sonlari.
Olimlar ularni o’rganganidan so’ng matematika eramizdan avvalgi 2000 yillarda vavilonliklarda o’z rivojlanish cho’qqisiga chiqqan dep xulosa chiqardilar.
Vavilonliklarda 60 lik sanoq tizimi paydo bo’lishi,bu ularning pul va og’irlik birliklari 60 ga bo’lganidandir.
1 talant = 60 minut 1 mina – 60 shekel
Bobilliklarning kundalik hayotida 60 dan bir qismni ishlatish odat bo’lib qolgan, shuning uchun oltmishlik kasrlardan foydalanishgan.(xuddi bizning o’nlik kasrlarga o’xshab)/
Ko’rinishidan ,bobil matematikasi greklar matematikasiga o’z ta’sirini o’tkazgan. Chunki bobil sanoq sistemasini izi hozirgi kungi fanda ham ko’rinadi (burchak va vaqt hisobida).
1 soat = 60 minut, 1minut=60 sekund, aylana burchagi . ma’nosi ham sekuntda.
27-rasm.
“Minut”- lotinchada “kichik bo’lak” , “sekund” – “ikkinchi kichik bo’lak” ma’nosini anglatadi.
Bobolliklarning astranomiya rivojiga qo’shgan hissasi katta. XVII asrgacha butun dunyo olimlari astranomiyada oltmishlik kasrlarni ishlatib kelishgan.
Masalan: oddiy kasrni “ oltmishlik kasrga “ o’tkazsak , bo’ladi.
Dostları ilə paylaş: | 
