I c I l d Qədim dövr Prof. Dr
Yüklə 112 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kİmi ölçü-biçisizdirlər. T anrı ................................. Dövr edərəK
- QƏDİM TÜRK NƏSRİ
Beləcə eşidilir deyib, K eçicidir əzab deyib, Həmişə boş, mənsiz deyib, On p aram ita başda olmaqla BöyÜK b o d h isattv aların hərəKəti deyib İncə, dərin, ləzzətli SabahKi əlverişli (m əqam ları) dinləməyə Ç ağıran mübarəK qanun səsi Beləcə xoş eşidilir. Bu səslərin içində B ü rh an ............................ C am aat topluluğunu düşünm əyi B unları ............................. Əldə etməyə çalışm , Əldə etm əyi buraxm ayın, Q urtulm aq istəyən əsillər! A ltıncı, hər cür cövhərli, Seçilmiş, somlu, ç i s u k I u , Qızıl q ara torpağm da Çox görməli, sevgili! Beşər yüz K o r t i cövhərli Bütöv göy ü zü ................. H ər birində ................... Vahid Kİmi ölçü-biçisizdirlər. T anrı ................................. Dövr edərəK toplanıb İlahi oyun .......................... TərpətdİKİərini düşünm əli. Yenə saysız-hesabsız Y araşan oyun bölÜKİəri Göy üzündə parlayaraq, A sılı olduğundan yapışaraq, .................................... yüz Əllişər jojana böyüyünü R əngarəng işıqlar çıxdığını B rahm anm incisi, KİnsÜK, .............. həqiqət inci ağlarm m Geniş, bütöv olduğunu düşünm əli. İncə görKəmli K utaqaralar, B ayraqlar daşıyan dirəKİər, D uran b in tə v ir KerİKİər (?), Daim i işıq bəzəKİəri... Bu cövhər bəzəKİəri B ulud Kİmi hər tərəfə yayılaraq D ünyanın h ər yanm da istəyə görə B ü rh an lar işlərin i görüb, B ü tü n canlıları q u rtarıb İstəKİərinə, h ü zu ra qovuşdurduqlarını Açıq, inam lı b ir şəKİldə A lam bana edib düşünm əli. B u d u r bu yeddinci sıra ............. O turacaq cövhər lınhuası Bu yer isə .......................... ................................. rahibin Bodhi ru h u n u n gücüylə Əgər Kİmlərsə istəsə A bita bürhanı görməyi, Əvvəlcə lınhua çiçəyi olan yeri Açıqca ............... düşünülm əli. B ir Kİmsə bu düşüncəni B aşarıb ........... tam am larsa, Əlli min dövranlıq sam sarada Borc, ödəmə ........... verilərəK E tdiyi ağır günahlar TəmizlənərəK, gedib, uzaqlaşıb A bita bürhanm h ü zu ru n d a Seçilib doğulm ağa qadir olurlar. Əldə etməyə çalışm , Əldə etməyi buraxm aym , Q urtulm aq istəyən əsillər! SəKKİzinci A bita bürhanın Əbədi sÜKunət içində d u ran , Seçilmiş qeyri-adi vücudunu SevərəK ...........düşünm əli. B ütün mövcud b ü rh an la r Saf qanun nəslinin əsasıdırlar. (Səhifə düşm üşdür) DüşünməKİə yetilməyəcəK vəziyyətini Çaşmadan saflaşaq deyə düşünm əli. Əldə etməyə çalışın, Əldə etməyi buraxm ayın, Q urtulm aq istəyən əsillər! İnanaraq hörm ətlə ibadət edib (Səhifə düşm üşdür) QƏDİM TÜRK NƏSRİ Q ədim tü rn ədəbiyyatında şerdən fərqli olaraq n əsrin İİk nü- m unələri xeyli gec - I m inilliyin o rtala rm d an sonra meyda- na çıxır. Və m üşahidələr g ö stə rir kİ, həm in nüm unələr öz ide- ya-məzmun, poetİK texnologiya qaynağm ı qədim türK eposun- dan alır. Qədim türK n əsrin in şah əsərləri GöytürK im periyasm m son dövrlərində -VII əsrin son VIII əsrin İİ k onillİKİərində Orxon çayı hövzəsində “bənqü ta ş la r” (“əbədi d aşlar”) üzərinə həKK olunm uş Kİ- tabələrdir. Qədim türK (run) əlifbası ilə yazılm ış həm in Kİtabələrdən tarix etibarilə birincisi Ongin (VII əsrin 80-ci illərin in sonu 90-cı il- lərinin əvvəli), İKİncisi TonİKİK (VIII əsrin İİ k onilliyinin sonu İKİn- ci onilliyinin əvvəlləri), ü çüncüsü Kül tiq in (732), dördüncüsü isə Bilgə xaqan (734) dır. Y üksək dövlətçilİK düşüncəsinin ifadəsi olan bu Kİtabə-əsərlər qədim türK eposundan gələn mÜKəmməl ədəbi-bədii təfəKKÜrün yeni ta rix i dövrdəKİ davam ı-inK İşafıdır. K itabələrdə nə qədər KonKret ta rix i şəxsiyyətlər, hadisələr barəsində d an ışılırsa da- nışılsm , m ütləq həm in şəxsiyyət və ya hadisələrin qeyri-KonKret epİK m ənşəyindən çıxış ed ilir, “tarixəqədərK İ” təsəvvürlərə istinad olunur. Məsələn, Kül tiq in in şərəfinə yazılm ış abidədə GöytürK döv- lətinin yaranıb form alaşm ası ta rix i barədə söhbət getsə də, m ətn qə- dim türK d astan larm m epİK təhKİyəsini, bədii intonasiyasm ı müha- fizə edir. GöytürK dövləti VI əsrin o rta la rm d a form alaşdığı halda həmin abidədə onun (GöytürK dövlətinin) ta rix in in az qala dünyanm yaranm asm dan başladığı g ö stərilir Kİ, bu da epos təfəKKÜrünün “təzyiq”in in nəticəsidir. Və həm in “təzyiq” özünü GöytürK dövlətini yaratm ış K ağanlardan, onlarm gördüyü böyÜK işlərdən, m üxtəlif xalqlarm , ta y fa la rm o nlarm (Kağanlarm ) bu dünyadan getm əsinə kə - dərlənm əsindən -prinsip etibarilə, olmuş ta rix i hadisələrdən danışı- landa da g ö stərir. Qədim türK (run) KİtabələrindəKİ qəhrəm anlar ta rix i şəxsiyyət olsalar da, onlarm ideya-bədii təqdim atı qədim türK eposundaKi qəh- rəm anlarm təqdim üsu lu n u x a tırla d ır. İltə ris Kağan da, İlbilqə xa- tu n da, Bilgə Kağan da, TonİKUK da, K ül tiq in də real ta rix i xid- m ətləri ilə tə sv ir olunm alarm a baxm ayaraq sanKİ epİK qəhrəm an ta- leyi yaşam ışlar. Onlar (eləcə də onlarm obrazm ı yaradan GöytürK ya- Yüklə 112 Kb. Dostları ilə paylaş:
|