I c I l d Qədim dövr Prof. Dr

yarıbayarı  a rtıq   idi.  Tanrı  y ar  olduğu  üçün  (onlar)  çoxdur  deyə,  biz 
qorxm adıq,  döyüşdÜK.  Tarduş  şad  aran ı  bağladı.  D ağıtdıq,  xaqanını 
tu td u q ,  yabğusu,  şadı  oradaca  öldü.  Əllicə  döyüşçü  tu td u q .  Elə  o  ge- 
cə  cam aata  xəbər  göndərdİK.  O  xəbəri  eşidib  On  ox  bəyləri,  xalqı  ha- 
m ılıqla  gəldi,  səcdə  etdilər.  Gələn  bəylərini,  xalqını  yığıb,  (gördÜK 
Kİ,)  azca  xalq  qaçıbmış.  On  ox  qoşununu  y ürüşə  apardım .
Biz  də  qoşun  çəKdİK,  A nıya endİK.  İnci  çaym ı  KeçərəK  Tinəsi  oğ- 
lunun  BenqlÜKƏK  dağm ı  ...
Dəmir Qapıya çatdıq,  oradan qayıtdıq.  Inəl  xaqana (dövlət)  alaraq 
dağa  tacİKİərə...  toxarlara...  Ondan  o  tərəfə  S
uk
  başda  olmaqla  Soğ- 
daK  xalqı  ham ılıqla  gəldi.  Həm in  gün  türK  xalqı  Dəmir  Qapıya,  Tinə- 
si  oğlunun  oylağı  olan  dağa  çatm ışdı.  (Oranın)  sahib  yox  imiş.  O  yerə 
mən  müdrİK  TonİKUK  hücum  etdiyim   üçün  saysız-hesabsız  sarı  qızıl, 
parlaq  güm üş,  qız-gəlin,  xalça,  pul  gətirdilər.  İltəris  xaqan  müdrİK 
yoldaşı  olduğu  üçün,  igid  olduğu  üçün  Tabğaçda  on  yeddi  dəfə  döyüş- 
dü,  K ıtanda  yeddi  dəfə  döyüşdü,  Oğuzda  beş  dəfə  döyüşdü.  Onda  da 
məsləhətçi  məhz  mən  idim.  SərKərdəsi  də  mən  idim .  İltəris  xaqana... 
türK  Bögü  xaqana,  türK  Bilgə  xaqana...
Kapağan  xaqan...  Gecə  y atm ad ı,  gündüz  o tu rm ad ı.  Qızıl  qanımı 
tÖKÜb,  qara  tərim i  axıdıb  xidm ət  etdim ;  mən  özüm  ardıcıl  olaraq sü- 
v ari  dəstələri  göndərdim ,  ArKuy  KeşİKçi  qalasm ı  ucaltdım ,  basılan 
yağıları  gətirdim .  Xaqanım   ilə  qoşun  çəKdim.  T anrı  y a r  olsun!
Bu  türK  xalqınm   üzərinə  y araq lı  yağı  gətirm ədim ,  döyüş  atı 
yüyürtm ədim .  İltəris  xaqan  qazanm asa,  ardm ca  mən  özüm  qazanma- 
sam,  dövlət  də,  xalq  da  yox  olası  idi.  Q azandığı  üçün,  ardm ca  özüm 
qazandığım   üçün  dövlət  də  dövlət  oldu,  xalq  da  xalq  oldu.  Özüm  qo- 
caldım,  ulu  oldum.  HaradaKi  xaqanlı  xalqın  başçısı  yaram azdırsa,  o 
xalqm   nə  qədər  dərdi  olacaqmış.
TürK  müdrİK  xaqan  dövləti  üçün  yazdırdım   mən  müdrİK  Toni-
KUK.
İltəris  xaqan  qazanm asa,  olm asa idi,  mən  özüm  müdrİK  TonİKUK 
qazanm asaydım ,  olm asaydım ,  K apağan  xaqanın  türK  s ir  xalqı  yerin- 
də  bir  nəfər  də,  xalq  da,  adam   da  sahib  olmayacaq  idi.  İltəris  xaqan, 
müdrİK  TonİKUK  qazandığı  ü çün  K apağan  xaqan,  türK   sir  xalqı  ya- 
şam aqdadır...
TürK  müdrİK  xaqanı  türK  sir  xalqını,  oğuz  xalqını  yÜKSəldərəK 
hÖKmdarlıq  edir.
K ü l   t iq in   nitabəsi
Tenqri  təq  tenqridə  bolmış  tünc  bilqə  Kağan  bu  ödKƏ  olurtım . 
Sabımm  tÜKəti  esidqil:  ulayu  iniyiqünim ,  oğlanım,  birİKİ  oğuşum, 
bodunım ,  biriyə  şad  ap ıt  bəqlər,  yıraya  tarK at  buyuruK  bəqlər, 
o tu z ...  toKuz  oğuz  bəqləri,  bodunı  bu  sabım m   edqüti  esid,  Katığdı 
tmqla!  İlqərü  KÜn  toğsiKa,  b iriq ərü   KÜn  o rtu sm q aru ,  K urığaru  KÜn 
batsiKinqa,  y ırğ a ru   tü n   o rtu sm q a ru   -anta  içrəKİ  bodun  Kop  manqa 
KÖrür.  Ança  bodun...  Kop  tidim .  01  am tı  ayığ  yoK.  TürK  Kağan  Ötü- 
Kən  yış  olursa,  iltə  bu n q   yoK.  İlqərü  Ş antunq  yazm a  təqi  sülədim, 
taluyKa  Kİçiq  təqm ədim ;  b iriq ərü   Tokuz  ərsənqə  təqi  sülədim ,  Tü- 
pütKƏ  Kİçiq  təqm ədim ;  K urığaru  Yinçü  üqüz  Keçə  TemirKapığKa  tə- 
qi  sülədim ,  y ırğ a ru   Y er  BayırKU  yirinqə  təqi  sülədim ...  Bunça  yirKƏ 
təqi  yorıtdım .  ÖtÜKən  yışda  yiq  idi  yoK  erm is.  İ1  tutsiK  y ir  ÖtÜKən 
yış  erm iş.  Bu  yirdə  olurıp  Tabğaç  bodun  birlə  tüzəltdim .  A ltun, 
k ü
- 
müş,  isiq ti,  Kutay  bunqsız  ança  b irü r:  Tabğaç  bodun  sabı  süçiq,  ağı- 
sı yımşaK  erm is.  Süçiq sabm ,  yımşaK  ağm   arıp  ıraK bodunığ ança  ya- 
ğutıp  erm is.  ...K ontuK ta  Kİsrə  ayığ  biliq  ança  öyür  erm is.
Edqü  bilqə  Kİsiq,  edqü  alp  Kİsiq  yorıtm az  erm is.  B ir  Kİsi  yan- 
qılsar,  oğuşı,  bodunı  bisÜKİnqə  təqi  Kidmaz  erm iş.  Süçiq  sabm ,  yım- 
şaK  ağı  a rtu rıp  
ü k ü s
, 
türK  bodun,  öltiq  TürK  bodun,  üləsİKİnq  biri- 
yə  Çuğay  yış  tü q ü l,  Tün  yazı  Konaym  tisə r,  türK  bodun,  üləsİKİq. 
A nta  ayığ  Kİsi  ança b o şğ u ru r  erm is:  IraK  ersər,  yablaK  ağı  b irü r;  ya- 
ğuq  ersər,  edqü  ağı  b irü r-  tip  ança  bo şğ u ru r  erm is.  Biliq  bilməz  kİ- 
si  ol  sabığ  alıp,  yağru  b arıp  
ü k ü s
 
Kİsi  öltiq.
01 
y irq ərü   b arsar,  türK  bodun,  öltəçisən.  ÖtÜKən  yış  olırıp  ar- 
Kiş-tirKİş  ısar,  nənq  bunqığ  yoK.  ÖtÜKən  yış  olursar,bənqü  il  tu ta  
olurtaçısən.  TürK  bodun,  toK,  ariK 
ok
 
sən,  açsiK,  tosiK  öməzsən;  bir 
todsar,  açsiK  öməzsən.  A ntağ ın q ın   üçün  iqidm iş  Kağanınqm  sabm   al- 
m atm ,  y ir  sayu  bardığ,  Kop  a n ta  aİKintığ,  a rıltığ .  A nta  Kalmışı  yir 
sayu  Kop  tu ru   ölü  yorıyur  ertiq.  Tenqri  yarlm aduK in  üçün,  özim 
k u
- 
tım   b ar  üçün  Kağan  olurtım .  K ağan  olurıp  yoK  çığay  bodunığ  Kop 
Kobratdım,  çığay  bodunığ  bay  Kiltım,  az  bodunığ 
üküş
 
Kiltım.  Azu 
bu  sabım da  iqid  barğu?  TürK  bəqlər bodun,  bunı  esidinq!  TürK  bodu- 
nığ  tirip   il  tutsiK inqın  b u n ta  u rtım ,  yanqılıp  üləsİKİnqin  yemə  bun- 
ta  u rtım ,  nənqnənq  sabım  ersər,  bənqü  taşKa  u rtım ,  an q ar  KÖrü  bi- 
linq,  türK   am tı  bodun,  bəqlər,  bödKƏ  KÖriqmə  bəqlər,  qü  yanqıltaçı- 
siz?  Mən  bənqü  ta ş...  tabğaç  KağanKa  bedizçi  KƏİürtim,  bediztim . 
Məninq  sabım m   sım adı:  Tabğaç  Kağanmq  içrəKİ  bedizçiq  ıtı.  A nqar

---