I c I l d Qədim dövr Prof. Dr
Yüklə 112 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bilgə x a q a n Kİtabəsi
qardaşım K ül tig in öldü, özüm Kədərləndim. Görən gözüm görməz təK, bilən biliyim bilməz təK oldu, özüm Kədərləndim. Baxtı ta n rı ya- zar, insan övladınm ham ısı ölüm lü törəm iş. Beləcə Kədərləndim. Gözdən yaş gəlsə,ürəKdən güclü hıçq ırtı gəlsə, yanaraq Kədərləndim, möhKəmcə Kədərləndim. Ikİ şad, digər kİçİk qohum larım , oğlanla- rım , bəylərim , xalqm gözü (qaşı pis olacaq deyib Kədərləndim. Dəfn edən, m ərsiyə deyən Kitan, ta ta b ı xalqm dan başqa U dar sənün gəldi. Tabğaç xaqanm dan İsyi LİKən gəldi, on min pul, çoxlu qızıl, gümüş g ətird ilər. Tibet xaqanm dan bölən gəldi. Qərbdə günbatandaKi Soğd, BərçəKər, B uxara ulusu xalqm dan Nən sənün, Oğul tarKan gəldi. Oğlum On ox türKeş xaqanm dan MaKraç m öhürçü, Oğuz bilgə mö- h ü rçü gəldi. Qırğız xaqanm dan ta rd u ş Inançu çor gəldi. Sərdabə ti- Kən, naxış v uran, yazılı daş düzəldən Tabğaç xaqanm qohumu Çan sənün gəldi. Kül tig in qoyun ilinin on yeddisində v əfat etdi, doqquzuncu aym iyirm i yeddisində dəfn etdirdİK. Sərdabəsini, naxışm ı, yazılı daşm ı meymun ili yeddinci aym iyirm i yeddisində tam am ladıq. Kül tig in öləndə qırx yeddi yaşı oldu. D aş... bu qədər naxışçı toyğun el- təb ər gətirdilər. Bu yazm ı yazan (mən oldum .) K ül tig in in qohum u (mən) Yollığ tig in yazdım. İyirm i gün o tu ru b bu Daşa, bu dam ğanı bütünlÜKİə (mən) Yollığ tig in yazdım. Sadiq oğlanm ızdan, övladm ızdan... yÜK- səldir idiniz, v əfat etdiniz. Göylərdə d iri edilənəcən... Kül tig in in qı- zılını, güm üşünü, pulunu, m al-dövlətini türK yoxsul qara cam aatı- n ın ... toyğunlar bu ...bəyim tig in göylərə... daş yazdım. Yollığ tigin. Bilgə x a q a n Kİtabəsi Tenqri təq tənqri yaratm ış türK bilqə Kağan sabım: Kanqım türK büqə... am tı... ər toKuz oğuz yidinİKər KÜliq bəqləri, bodunı... türK tenqri... üzə Kağan olurtım . OlurtiKima öltəçiçə saKinığma türK bəqlər, bodun öqürip, sebinin toKtamış közİ, yöqəri KÖrti. BödKə özim olurıp bunça ağır tə rü q tö rt bulunqdam bodunğa itdim . Üzə k ök tenqri... Y eti yeqirm i yaşım a tan q u t tapa sülədim. Tanqut bodunığ boz- dım, oğlm, yotazın, yıİKism, barım m an ta altım . S ək İ z yeqirm i yaşı- ma tan q u t tap a sülədim. Tanqut bodunığ bozdım, oğlm, yotazm , yıl- Kism, barım m anta altım . S ək İ z yeqirmi yaşıma altı çub soğdaK tapa sülədim., bodunığ an ta bozdım. Tabğaç Onq tutuK bes tüm ən sü kə I- ti. IduK başda sünqüşdim . 01 süq anta yoKKişdım. Yeqirmi yaşıma bas- mıl ıdiKut oğuşım bodun erti. ArKiş ıdmaz tiyin sülədim ... içqirtim , Kal...ebrü Kəlürtim. E k İ otuz yaşıma tabğaç tapa sülədim. Çaça sən- qün sək İ z tüm ən sü birlə sünqüşdim. Süsin anta ölürtim . A ltı otuz ya- Şima ç İ k bodun KirKiz birlə yağı boltı. Kem Keçə ç İ k tapa sülədim. Ör- nəntə sünqüşdim . Süsin sancdım. Az bodunığ ölürtim , altım , içqirtim. Yeti otuz yaşım a KirKiz tapa sülədim. Sünqüq batım ı Karığ sÖKÜpən Köqmən yışığ toğa yorm Kirmz bodunığ uda basdım, Kağanm birlə Sonqa yışda sünqişdim . Kağanm ölürtim , ilin an ta altım . 01 yıİKa tür- qis tapa A ltun yışığ aşa E rtis üqüziq Keçə yorıdım. Türqis bodunığ uda basdım. Türqis Kağan süsi otça, borça Kəlti. Bolçuda sünqişdim. K ağanm, yabğusm , şadm anta ölürtim , ilin anta altım . 01 yıİKa tü r tapa A ltun yışığ aşa Eryolı sünqüşdim ... Süsin Kop ölürtim . BesbaliK içrəKİ ne Kİşi etin ... teqdÜKİn yoK üçün Kİsi baliKda manqa UKğalı Kel- ti. BesbaliK anı üçün ozdı. Otuz artuKi bir yaşıma KarluK bodun bunq- sız e rü r b aru r erİKİi yağı boltı. Tamağ ıduK başda sünqüşdim . KarluK bodunığ ölürtim , anta altım ... basmıl KarluK ... KarluK bodun tir... sançdım, ölürtim , toKUz oğuz məninq bodunım erti. Tenqri yer bulğa- Kin üçün ödinq!... KÜni təqdÜK üçün yağı boltı. B ir yıİKa to rt yolı sün- qüşdim. Ən İİ k İ Toğu baliKda sünqüşdim. Toğla üqüziq yüzəti Keçin süsi... EKİnti A n tarğ u d a sünqüşdim. Süsin sançdım, ilin altım . Üçinç Çuş başm ta sünqüşdim . TürK bodun adaK Kamaştı, yablaK boltaçı er- ti. Oza, yaya Kəliqmə süsin ağıttım . Ü küş öltəçi anta tirilti. A nta Tonqra yılpağutı bir oğuşığ Tonqa tiqin yoğm ta əqirə toKidım. Törtinç Ezqənti K adazda sünqüşdim . Süsin anta sançdım, yabrıtdım ... k itk yaşıma Mağı Kurğan KişladuKda yüt boltı. Yazmqa oğuz tapa sülədim. İI k İ sü taşiKmış erti, eKİn sü ebdə erti. Üç oğuz süsi basa Kəlti. Yada- ğı yabız boltı, tip alğalı Kəlti. Sm qar süsi sünqüşğəli Kəlti. Sm qar sü- si ebiq, barm ğ yolğalı bardı. Biz az ertim iz, yabız ertim iz. Oğuz... küç birtÜK üçün an ta sançdım yaydım. Tenqri yarliKaduK üçün, mən Kaz- ğantuK üçün türK bodun Kazğanmış erinç. Mən iniliqü bunça başlayu Kazğanmasar, türK bodun öltəçi erti, yoK boltaçı erti. TürK beqlər, bo- dun, ança saKinıq! Ança bilinq! Oğuz bodun...ıdm aym tiyin sülədim, ebin, barKin bozdım. Oğuz bodun toKuz ta ta r birlə tirilip Kəlti. Ağu- da İKİ uluğ sünqüş sünqüşdim . Süsin bozdım, elin an ta altım . Ança Kazğanım... ten q ri yarliKaduK üçün özim artuK i üç yaşıma u k erti. Ödsəq ötülər k ü ç iqidm iş Kağanı yanqıltı. Üzə tenqri, ıduK yer-sub, as- ra Kağan Kutı taplam adı erinç, toKUz oğuz bodun yerin, subm ıdıp tab- ğaçğaru bardı. Tabğaç... bodun... yerdə Kəlti. İqidəyin tiyin... saKinıp bodunığ yazuKİat... biriyə tabğaçda atı-KÜsi yoK boltı. Bu yerdə man- qa Kur boltı. Mən özim Kağan olurtuK im üçün türK bodunığ... Kilma- dım, iliq (örüq yeqədi K azğantım ... tirilip an ta sünqüşdim , süsin sanç- dım. İçİKİqmə içİKdi, bodun boltı, ölüqmə ölti. Sələnqə Kodı yorıpan Kapağm Kislata, ebin, b arm n a n ta bozdım ... yışKa ağdı. U yğur eltəbər yüzçə ərin ilqərü tezip bardı. ...TürK bodun aç e rti, ol yıİKiğ alıp iq ittim . Otuz artuKi tö rt ya- şım a oğuz təzip tabğaçKa K İrti. ÖKÜnip sülədim , suKin... oğlm , yo- tazm an ta altım . E k İ eltəbərliq b o d u n ...ta tab ı bodun tabğaç Kağan- Ka KÖrti. Yalabaçı ödqü sabı, ötüqi Kəlməz tiy in yaym sülədim . Bo- dunığ a n ta bozdım , yıİKism ... süsi tirilip Kelti. KadırKan yışda Kon... ğaKinqa y erinqərü su bm qaru Kontı. B iriyə KarluK bodun tapa sülə tip tu d u n Y am tarığ ıttım . B ard ı... İltəbər yoK bolm ış, inisi bir K urğ... arKişı Kəlmədi, anı ayıtaym tip sülədim . K orğu eKİ-üç Kİsi- liqin təzip bardı. K ara bodun “Kağanım Kəlti” (tip öqdi... Ka a t bir- tim . Kiçiq a tlığ ... önüq yoğqaru sü yorıp tünli-KÜnli yiti ödüşKƏ subsız Keçdim. ÇoraKKa təqin yolığça... Bes KeçənKƏ teqi. ...Tabğaç atlığ süsi b ir tüm ən artuK i yeti bin süq İİkİ gün ölür- tim . Yadağ süsin eKİnti KÜn Kop ölürtim , tirilip b ard ı... yolı sülə- dim . Otuz artuK i toKUz yaşım a Kişm Kitan ta p a sülədim ... otuz ar- tuKi toKuz yaşım a yazın ta ta b ı tap a sülədim ... mən ...ö lü rtim . Oğ- lın,yotazın, yıİKism, b arım ın ... bodun... yotazm yoK Kiltım ... ...y o r... sünqüşdim ... üçün ...b ertim , alp ərin ölürip balbal Kilu ber- tim . Eliq yaşım a ta ta b ı bodun Kitanda adağm ... TünqKər tağKa... Kuğ sənqün başadu tö rt tüm ən sü Kəlti. TünqKər tağda təqin to- Kidım. Üç tüm ən süq ölürtim , bir tü m ən ... ÜKtim. T atabı... ölürti. U luğ oğlım ağ rm yoK bolça K uğ sənqüniq balbal ü k ə bertim . Mən toKuz yeqirm i yıl şad o lurtım , toKUz yeqirm i yıl Kağan olurtım , il ®*sSt_L7 J tutdım . Otuz artuK i bir...türK İm ə, bodunım a, yeqin ança Kazğanu birtim Bunça Kazğanıp Kanqım Kağan ıt yıl onmç ay a ltı otuzKa uça bardı. Lağzm yıl bisinç ay y iti otuzKa yoğ ertü rtim . BuKağ tutuK ... Manqa Lisün Tay senqün başadu bis yüz ərən Kelti. KoKilığ... altun, Kümüs KərqəKSİz K əlürti. Yoğ yıparığ Kəlürip tİKƏ b irti. Çm tan ığaç Kəlürip öz y araş... bunça bodun saçm, KUİKaKin, yanqaKin bıçdı. Ed- qü özIək atın , Kara Kİsin, k ök teyinqin sansız Kelürip Kop Kottı. Tenqri teq tenqri yaratm ış türK bilqə... sabım: Kanqım türK bil- qə Kağan olurtuK ta türK am tı bəqlər... Kİsrə ta rd u ş bəqlər, Kül çor başlayu, ulayu şad, ap ıt bəqlər, önqrə tölis bəqlər, apa tarK an... baş- layu ulayu şad, apıt bəqlər... Taman TarKan, TonİKUK Boyla Bağa TarKan, ulayu buyuruK ... iç buyuruKi bəq Kül İrKİn başlayu buyu- ruK(bunça am tı bəqlər Kanqım KağanKa ertən q ü ... ertənqü əti mağ şad türK bəqlərin, bodunm ertənqü eti m ağ itd i, öqdi... Kanqım Ka- ğan... ağ ır ta şığ yoğmmış türK bəqlər, bodun... irti. Özimə bunça... Kağan, eçüm Kağan olurtuK m ta tö rt bulunqdaKi bodunığ bunça it- m iş... tenqri yarlmaduK üçün özim o lu rtm ım a tö rt bulunqdaKi bo- dunığ itdim , y aratd ım ... Kiltım. Mən Türqis KağanKa KiKizımm... ertənqü uluğ tö rü n alı birtim . Türqis Kağanmq Kizm ertənqü uluğ törün oğlıma alı b irtim ... e rtü rtim ... başlığığ yÜKÜntürtim, tizliqiq sÖKÜrtim. Üzə tenqri, asra yer yarliKaduK üçün... KÖzin KÖrmədÜK, KUİKaKin esidmədÜK bodunım m ilqərü KÜn toğsiKina, b iriq ərü tab- ğaçKa, K urığaru... KÜn batsm m qa, y ırğ aru tü n o rtu sm q a ru ... sarığ altunm , örünq Kümüşin, Kirğağlığ Kutayın, eKİnliq isiq tin , özIək atm , adğırın, Kara Kİsin, k ök tiyinqin, türKİmə, bodunım a Kazğanu birtim , iti b irtim ... bunqsız Kiltım. Üzə ten q ri e n d iq ... az bodun... tüm ən oğlı... bəqləriq b u ... yəmə iqidin! Em qətmənq, tolğatm anq olurtım . TürK beqler, türK bodunım ... b irtim ... amtiKa ta şığ ... Kaz- ğanm ış ağım m türK bodun... bu Kağanmqda, bu beqləriqdə, yerinq- də, subm qa adırılm asar, türK bodun özin edqü KÖrtəçisən, ebinqə Kİrtəçisən, bunqsız boltaçı sən... Kİsrə Tabğaç Kağanta bədizçiq Kop K əlürtim ... m əninq sabım m sım adı... İçrəKİ bədizçiq ıtı. A nqar adm- çıq barK yaratdım . İçin, taşm adm çığ bədiz u rtım , taş toKidım KÖn- qültəKİ sabım m on ok oğlm qa, ta tm q a təqi bunı KÖrü bilinq! Benqü taş toK ittım ... y ertə... toK ittım , bitidim bu ... aş barK in...üzə... bilqə Kağan uça bardı. Yaya bolsar üzə te n q ri... Köbrüqəsi te rç ə ... tağda sığun tə zsər... saKinurmən. Kanqım Kağan... taşm özim Kağan... ...bilqə Kağan bitiqin Yollığ tiqin bitidim . Bunça barKiq bediziq uzığ türK bilqə Kağan a tısı Yollığ tiqin mən ay artuK i tö r t KÜn olu- rıp bitidim , bediztim ... Yüklə 112 Kb. Dostları ilə paylaş:
|