I c I l d Qədim dövr Prof. Dr

Ər  comərdin,  ər  nanəsin  ozan  b ilü r.
El-evünüzdə  çalub-ayıdan  ozan  olsun!
Azıb  gələn  qəzayı  tə n ri  savsın,  xanım ,  hey!
Dədə  Qorqut  genə  soylamış,  görəlim ,  xanım ,  nə  soylamış:
Ağız  açub  ögər  olsam,  üstim izdə  tə n ri 
K Ö r K İ i!
Tənri  dostı,  din  sərvəri  Məhəmməd  KÖrKİi!
Məhəmmədin  sağ  yanm da  nam az  qılan  ƏbubəKr  siddiq 
görKİi!
A xır  separə  başıdır,  əmmə 
görKİi.
Hecəsinləyin  düz  oqınsa,  yasin  görKİi.
Qılıc  çaldı,  din  açdı  şahi-m ərdan  Əli 
görKİi.
Əlinin  oğulları  -  peyğəmbər  nəvalələri  - 
Kərbəla  yazısm da  yəzidilər  əlində  şəhid  oldı  - 
Həsənlə  Hüseyn 
İ
k
İ 
qardaş  bilə,  -  görKİi.
Yazılıb-düzilib  gÖKdən  endi  tə n ri  elm i  Q u r’an  görKİi.
01  Q ur’anı  yazdı-düzdi,
üləm alər  ögrənincə  KÖydi-biçdi
Alim lər  sərvəri  Osman  Ü ffan  oğlı,  görKİi.
Alçaq  yerdə  yapılubdır  tə n ri  evi  M
əkkə
  görKİi.
01  MəKKəyə  sağ  varsa,  əsən  gəlsə,  sidqi  b itü n   hacı 
görKİi,
Sağış  KÜiində  ayna  KÖrKİi, 
ayna  KÜni  oqıyanda  qutbə  görKİi.
Qulaq  urıb  dinləyəndə  üm m ət 
görKİi.
M inarədə  banlayanda  fəqih  görKİi.
Dizin  basub  o tu ran d a  həlal  görKİi.
Dölimindən  ağarsa,  baba  görKİi.
Ağ  südin  toya  əm zirsə,  ana  görKİi.
Yanaşub  yola  girəndə  q ara  b uğır  görKİi.
SevKİli  qardaş 
görKİi.
Ban!  al-ala  ev  yanında 
dİKİlsə,  gərdəK  görKİi.
Uzmca  tənəfi 
g ö r K İ i .  
Oğıl 
g ö r K İ i .
Qamusma  bənzəmədi  cüm lə  aləm ləri  y arad an  
allah-tənri 
g ö r K İ i
01  ögdigim  yuca  tə n ri  dost  oluban  m ədəd  irsü n ,  xanım , 
hey!
Ozan  ay d ır:”Q arılar  dörd  dürlidü:  b irisi,  soldıran  soydır,  birisi 
toldıran  toydır,  birisi  evin  tay ağ ıd ır,  b irisi  necə  söylərsən,  bayağı-
d ır” .  Ozan,  evin  tayağı  oldır  Kİ,  yazıdan-yabandan  evə b ir  qonaq  gəl- 
sə,  ər  adam   evdə  olmasa,  ol  anı  yedirər-içirər,  ağırlar-əzizlər,  göndə- 
rər.  01  Ayişə,  Fatim ə  soyıdır,  xanım .  A nun  bəbəKİəri  b itsü n .  Ocağı- 
na buncılayın  ö vrət  gəlsü n ...  Gəldin  ol  Kİm  soldıran  soydır,  sapadan- 
ca  yerindən  u r u   tu ra r,  əlin-yüzin  yum adan  toquz  bazlam ac  ilən  bir 
küvIək  yoğurd  gəvəzlər,  toym ca  tıqa-basa  yeyər,  əlin  bögrinə  u rar, 
aydar:  “Bu  evi  xərab  olası!  Ərə  v aralıdan  bərü  dəxi  qarnım   toym adı, 
yüzim  gülm ədi.  Ayağım   başm aq,  yüzim   yaşm aq  görm ədi”.  Deyər: 
“Ah,  noleydi,  bu  öleydi,  birinə  dəxi  vareydim .  U m arım dan  yaxşı- 
uyar  oleydi”,-deyər.  A nun  Kİbinin,  xanım ,  bəbəKİəri  bitm əsün;  oca- 
ğm a buncılaym   övrət  gəlm əsün.  Gəldin,  ol  Kİm  to ld ıran   toydır,  dəp- 
dincə  yerindən  u ru   tu rd ı,  əlin-yüzin  yum adan  obanm ,  ol  ucm dan  bu 
uema-ol  ucına  çarp ışd ırd ı,  Quv  quvaladı,  din  dinlədi.  Öyləyədəncə 
gəzdi.  Öylədən  sonra  evinə  gəldi.  GÖrdi  Kİm,  oğrı  KÖpəK,  yeKƏ  tana 
evini  bir~birinə  qatm ış-tauq  Komasma,  sığ ır  tam m a  dönmüş.  Qonşı- 
larm a  ça ğ ırar  Kİ,  Yetər!  Zəlixə!  Zübeydə!  Ü rüydə-can,  qız-can!  Paşa! 
Ayna MəIək!  Q utlu MəIək!  Ölməgə yitm əgə  getm əm işdim ,  yatacaq ye- 
rim   genə  bu  xərab  olasıydı.  Noleydi,  bənim   evimə  bir  ləhzə  baqaydı- 
nız!  “Qonşı  həqqi-tənri  həqqi”,  -  deyü  söylər.  B unm   Kİbinin,  xanım , 
bəbəKİəri  bitm əsün.  Ocağma  bunm   Kİbi  ö vrət  gəlməsün.  Gəldin  ol 
Kİm  necə  söylərsən,  bayağıdır.  Evinə  yazıdan-yabandan  b ır  udlu  qo- 
naq  gəlsə,  ər  adam  evdə  olsa,  ana  disə  Kİ,  tu r   ətməK  g ətü r,  yeyəlim, 
bu  da yesün;  disə,  bişm iş  ətm əgün bəqası  olmaz,  yeməK  gərəKdir,  öv- 
rət  aydar:  “Neyləyəyim,  bu  yığılacaq evdə  un  yoq,  əIək  yoq.  Dəvə  də- 
girm əndən  gəlm ədi”,-diyər;  “Nə  gəlürsə,  bənim   sağrım a  gəlsün”  de- 
yü  əlüyin...  u ru r,  yönin  an aru ,  sağrısın  ərinə  d öndürür.  Bin  söylər- 
sən,  b irisin i  quym az,-ərin  sözini  qulağm a  qoymaz.  01,  N uh  peyğəm- 
bərin  eşəgi  əslidür.  A ndan  dəxi  sizi,  xanım ,  allah  saqlasun.  Ocağını- 
za  buncılayın  övrət  gəlm əsün.

---

Dirsə  xan  oğlı  Buğac  xan  boyını 
bəyan  edər,  xanım,  heyl...
B ir  gün  Qam  Ğan  oğlı  xan  B aym dır  yerindən  tu rm ışd ı.  Şami 
günligi  yer  yüzinə  dİKdirmişdi.  A la  sayvanı 
kök
  yüzinə  aşanm ışdı. 
Bin  yerdə  ipəK  xalicəsi  döşənm işdi.
X anlar  xanı  xan  B ayındır  yildə  b ir  Kərrə  toy  edib,  Oğuz  bəglə- 
rin  qonaqlardı.  Genə  toy  edib,  atd an -ay ğ ırd an ,  dəvədən  buğra,  qo- 
yundan  qoç  qırdırm ışdı.  B ir  yerə  ağ  otağ,  b ir  yerə  qızıl  otağ,  bir  ye- 
rə  qara  otağ  qurdırm ışdı.  “K im ün  Kİ  oğlı-qızı  yoq,  qara  otağa  qon- 
durm ,  qara  Keçə  altm a  döşən,  q ara  qoyun  yəxnisindən  ÖKİnə  gətü- 
rün.  Yersə,  yesün,  yeməzsə,  tu rsu n -g e tsü n ”,-dem işdi.  “Oğlı  olanı  ağ 
otağa,  qızı  olanı  qızıl  oqağa  qondurın.  Oğlı-qızı  olm ıyanı  allah-təala 
qarğayıbdır,  biz  dəxi  qarğarız,  bəllü,  b ilsü n ”-demiş  idi.
Oğuz  bəgləri  birin  gəlüb,  yığnaq  olm ağa  başladı.  M əgər  Dirsə 
xan  deyirlərdi,  b ir bəgün  oğlı-qızı  yoxdı.  Soylam ış,  görəlim ,  xanım , 
nə  soylamış:
Salqum-salqum  ta n   yelləri  əsdigində,
Saqallu  boz  ac  tu rğ a y   sayradıqda,
Saqalı  uzm   ta t  əri  banladıqda,
Bədəvi  atla r  issini  görüb  oğradıqda,
Aqlı,  qaralı  seçən  çağda,
K
öks
İ  gözəl  qaya  ta ğ la ra   gün  dəKəndə,
Bəg  y ig itlər  cılasm lar  b ir-birinə  qoyulan 
çağda
A lar  sabah  Dirsə  xan  qalqubanı  yerindən  u ru   tu rıb ,  qırq yigidin 
boyma  alub,  Bayandar  x anm   söhbətinə  gəlürdi.
B aym dır  xanın,  y ig itləri  Dirsə  xanı  q arşu la d ılar,  götürüb  qara 
otağa  qondurdular,  qara  Keçə  a ltm a   döşədilər,  q ara  qoyun  yəxnisin- 
dən  öginə  götürdilər.  “B ayandar  xandan  b u y ru ğ   böylədür,  xanım ”- 
dedilər.  Dərsə  xan  aydur:  “B ayandar  xan  bənim   nə  ƏKsüglügüm  gör- 
di?  Qılucum danm ı  gördi,  süfrəm dənm i  gördi?  Bəndən  alcaq  Kİşiləri 
ağ  otağa,  qızıl  otağa  qondurdı.  Bənim  suçum   nə  oldı  Kİm,  qara  ota- 
ğa  qondurdı?”-  dedi.
A yıtdılar:  “Xanım ,  bu  gün  B aym dır  xandan  buyruq  şoylədir 
Kİm,  oğlı-qızı  olmıyanı  tə n ri-tə ala   qarğayıbdır,  biz  dəxi  qarğarız,- 
dem işdir”-dedilər.
Dərsə  xan  yerindən  u ru   tu rd ı.  A ydır.  “Qalqubanı,  yigitlərüm ,
yerün  üzdən  u ru   tu ru n .  Bu  qara  eyib  bana  ya  bəndəndür,  ya  xatun- 
dandur”-dedi.
Dirsə  xan  evinə  gəldi.  Çağırıb  x a tu n m a   soylar,  görəlim ,  xanım , 
nə  soylar.
Soylama.
A ydır:
B ərü  gəlgil,  başum   bəx ti,  evüm  təxti!
Evdən  çıqub  yüriyəndə  səlvi  boylum!
T opuğm da  sarm aşanda  qara  saçlum!
Q urulu  yaya  bənzər  çatm a  qaşlum!
Qoşa  badam   sığm ayan  ta r   ağızlum!
Güz  alm asm a  bənzər  al  yanaqlım!
Q avunım ,  verəgim ,  döləgim!
K örü rm isin   nələr  oldı?  Qalqubanı  xan  B ayındır  yerindən  tur- 
mış,  b ir  yerə  ağ  otağ,  b ir  yerə  qızıl  otağ,  bir  yerə  qara  otağ  dİKdir- 
miş.  “O ğullıları  ağ  otağa,  qızluyı  qızıl  otağa,  oğlı-qızı  olm ıyanı  qara 
otağa  qondurm ,  qara  Keçə  altın a  döşən,  qara  qoyun  yəxnisindən  ögi- 
nə  g ətü rü n ;  yersə-yesün,  yeməzsə,  tu rsu n -g etsü n .  A nun  Kİm  oğlı- 
qızı  olmıya,  tə n ri-tə a la   anı  qarğayıbdur,  biz  dəxi  q arğ arız”-demiş.
Gəlübəni  q arşu lad ılar,  qara otağa  qondurdılar,  qara 
Keçə 
altum a 
döşədilər,  qara  qoyun  yəxnisindən  ögimə  g ö tü rd ilər.  “Oğlı-qızı  olmı- 
yanı  tə n ri-tə ala  qarğayıbdır,  biz  dəxi  q arğ arız,  bəllü,  bilgil”-dedilər. 
“Səndənm idir,  bəndənm idir,  tən ri-təala  bizə  bir  yetm an  oğıl  verməz, 
nədəndir?”-  dedi.  Soyladı...
Soylama.
A ydır:
Xan  qızı,  yerim dən  turaym m ı?
Y aqanla  boğazm dan  tutaym m ı?
Qaba  öncəm  a ltm a   salaym m ı?
Qara  polat  uz  qılıcım  əlümə  alaym m ı?
Öz  gödəndən  başunı  Kəsəyinmi?
Can  ta tlu sm   sana  bildirəyinm i?
Alca  qanun  yer  yüzinə  dÖKəyinmi?
Xan  qızı,  səbəbi  nədir,  degil  mana!
Qatı  qəzəb  edərəm   şim di  sana!-dedi.
D irsə  xanm   x atu n ı  soylamış,  görəlim ,  nə  soylamış  və  aydır:
Hay  Dirsə  xan,  bana  qəzəb  etmə! 
İncinib  acı  sözlər  söyləmə!

---