I c I l d Qədim dövr Prof. Dr



Yüklə 112 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə55/76
tarix09.03.2018
ölçüsü112 Kb.
#31028
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   76

Yerindən  uru  turğıl!
Ala  çadırın  yer  yüzinə  dİKdirgil!
A tdan-ayğırdan,  dəvədən  buğra,  qoyundan  qoç 
öldürgil!
İç  Oğuzun,  Taş  Oğuzun  bəglərin  ü stü n ə  yığnaq 
etgil!
Ac  görsən,  toyurğıl!  Yalınçıq  görsən,  tonatğıl!
Borcluyı  borcından  qurtarğıl!
Dəpə  Kİbi  ət  yığ,  göl  Kİbi  qımız  sağdır!
Ulı  toy  elə,  hacət  dilə!
Ola 
Kİm, 
bir  ağzı  dualım n  alqışilə 
Tənri  bizə  bir  yetm an  əyal  verə-dedi.
D irsə  xan  dişi  əhlinin  sözilə  ulu  toy  elədi,  hacət  dilədi.  A tdan- 
ayğırdan,  dəvədən  buğra,  qoyundan  qoç  q ırd ırd ı.  İç  Oğuz,  Taş  Oğuz 
bəglərin  üstinə  yığnaq  etdi.  Ac  görsə,  to y u rd ı.  Y alm   görsə,  tonatdı. 
Borcluyı  borcm dan  q u rtard ı.  Dəpə  Kİbi  ət  yığdı.  Göl  Kİbi  qımız  sağ- 
dırdı.  Ə1  götürdilər,  hacət  dilədilər.  B ir  ağzı  dualım q  alqışilə  allah- 
təala  b ir  əyal  verdi.  X atunı  ham ilə  oltı.  B ir  neçə  m üddətdən  sonra 
bir  oğlan  toğurdı.  Oğlancuğmı  dayələrə  verdi,  saqlatdı.
A t  ayağı 

I
ük
,  ozan  dili  çevİK  olur.  İyəgülü  u lalu r,  qapırğalı 
böyür.  Oğlan  on  beş  yaşm a  girdi.  Oğlanm  babası  B aym dır  xanm   or- 
dısm a  qarışdı.
M əgər  xanım ,  B aym dır  xanın  bir  buğası  v ard ı,  bir  daxi  buğra- 
sı  vardı.  01  buğa  qatı  ta şa  buynız  u rsa,  un  
Kİbi 
ügidərdi.  B ir  yazm, 
bir  güzin  buğayla  buğrayı  sav aşd ırarlard ı.  B ayındır  xan  Qalm  Oğuz 
bəglərilə  təm aşaya  baxardı,  tə fə rrü c   edərdi.
Məgər,  sultanım ,  genə  yazm   buğayı  saraydan  çıx ard ılar.  Üç  Kİ- 
şi  sağ  yam ndan,  üç  Kİşi  sol  yanm dan  dəm ür  zəncirlə  buğayı  tutm ış- 
lardı.  Gəlüb  meydan  ortasm da  qoyu  verdilər.  M əgər  sultanım ,  Dirsə 
xanm   oğlancığı,  üç  dəxi  ordı  uşağı  m eydanda  aşuq  oynarlardı.  Bu- 
ğayı  qoyu  verdilər,  oğlancıqlara  “qaç”  dedilər.  01  üç  oğlan  qaçdı, 
Dirsə  xanın  oğlancuğı  qaçmadı.  A ğ  m eydanm   o rtasm d a  baxdı-turdı. 
Buğa  dəxi  oğlana  sürdi-gəldi.  Dilədi  Kİ,  oğlanı  həlaK  qılaydı.  Oğlan 
yum rığilə  buğanın  alnına  qıya  tu tıb   çaldı.  Buğa  götin-götin  getdi. 
Buğa  oğlana  sü rd i,  gerü  gəldi.  Oğlan  yenə  buğanm   alnm a  yum ruqi- 
lə  qatı  urdı.  Oğlan  bu  qatla  buğanm   alnına  y u m rığm ı  tayadı,  sürdi 
meydanm  başm a  çıqardı.
B uğayla  oğlan bir həmlə  çəKİşdilər.  İkİ  ta lu sm m   ü stin ə  buğanm  
KÖpÜK  tu rd ı.  Nə  oğlan  yenər,  nə  buğa  yenər.  Oğlan  fİKr  eylədi,  ay-
dur:  “B ir  tam a  dirəK  u ru rla r,  ol  tam a  tayaq  olur.  Bən  bunm   alnm a 
niyə  tayaq olurbən-tururbən-dedi.  Oğlan  buğanm   alnm dan  yum ruğın 
gedirdi,  yolm dan  savıldı.  Buğa  ayağ  ü stin ə  turam adı,  düşdi;  dəpəsi- 
nin  ü stin ə  yıqıldı.  Oğlan  bıçağm a  əl  urdı.  B uğanın  başm ı  Kəsdi.
Oğuz  bəgləri  gəlüb,  oğlan  üstinə  yığnaq  oldılar,  təhsin  dedilər. 
“Dədəm  Q orqut  gəlsün,  bu  oğlana  ad  qosun:  biləsincə  alub,  babasına 
varsun.  B abasm dan  oğlana  bəglİK  istəsün,  tə x t  alı  v ersü n ”-dedilər.
Ç ağırdılar.  Dədəm  Q orqut  gəlür  oldı.  Oğlanı  alub  babasına  var- 
dı.  Dədə  Q orqut  oğlanm   babasm a  soylamış,  görəlim ,  xanım ,  nə  soy- 
lamış.
A ydır:
Hey  Dirsə  xan!  Oğlana  bəglİK  vergil,
T əxt  vergil,-ərdəm lidir!
Boynı  uzın  bədəvi  a t  vergil,
B inər  olsun,  hünərlidir!
Ağ  ayıldan  tüm ən  qoyun  vergil,  - 
Bu  oğlana  şişlİK  olsun,  ərdəm lidir!
Q aytabandan  qızıl  dəvə  vergil  bu  oğlana,
YÜKİət  olsun,  hünərlidir!
A ltu n   başlu  ban  ev  vergil  bu  oğlana,
Kölgə  olsun,  ərdəm lidir!
Çigin  quşlı  cübbə  ton  vergil  bu  oğlana,
Geyər  olsun,  hünərlidir!
Bayandar  xanm   ağ  m eydanında bu  oğlan  cəng  etm işdür.  Bir  bu- 
ğa  öldürm üş  sənin  oğlın,  adı  Buğac  olsun.  A dını  bən  verdüm ,  yaşı- 
nı  allah  versün,-dedi.
Dərsə  xan  oğlana bəglig  verdi,  tə x t  verdi.  Oğlan  təx tə  çıqdı,  ba- 
basınm   qırq  yigidin  anm az  oldı.  01  qırq  y igit  həsəd  eylədilər.  Bir- 
birinə  söylədilər:  “Gəlün,  oğlanı babasm a  quvlıyalum .  Ola  Kİm,  öldü- 
rə,  genə bizim   izzətim iz  hörm ətim iz  onun  babası  yanm da  xoş  ola,  ar- 
tıq  ola”,-dedilər.
V ardı  bu  qırq  yigidin  yigirm isi  bir  yana,  yigirm isi  dəxi  b ir  ya- 
na  oldı.  Əvvəl  yigirm isi  vardı,  Dirsə  xana  bu  xəbəri  gətürdi;  aydır: 
“G örürm isin,  Dirsə  xan,  nələr  oldı!?  Y arım asun-yarçum asun,  sənin 
oğlm 
KÜr 
qopdı,  ərcəl  qopdı.  Qırq  yigidin  boyına  aldı.  Qalm  Oğuzun 
üstinə  y ü riş  etd i.
Nə  yerdə  gözəl  qopdısa,  çəKÜb  aldı:  Ağ  saqallu  qocanın  ağzm  
sögdi.  Ağ  birçəKİü  qarınm   südin  tu td ı.
A qan  tu rı  sulardan  xəbər  Keçə,  arq u rı  yatan  Ala  tağdan  xəbər 
aşa,  x an lar  xanı  B aym dıra  xəbər  vara.  “Dirsə  xanm   oğlı böylə  b id ’ət


işləm iş”  deyələr.  Gəzdigindən  öldigin  yeg  ola.  Baymdır  xan  səni  ça- 
ğıra,  sana  qatı  qəzab  eyləyə.  Böylə  oğıl  sənin  nənə  gərəK?  Böylə  oğıl 
olmaqdan  olmamaq  yegdir.  Öldürsənə!”  -  dedilər.
Dərsə  xan:  “Varın,  götürün;  öldürəyim!”  -  dedi.  Böylə  degəc,  xa- 
nım,  ol  namərdlərin  yigirm isi  dəxi  çıqa  gəldi  və  bir  quv  anlar  dəxi 
gətürdilər.  Aydır:  “Qalqubanı,  Dərsə  xan,  sənin  oğlm  yerindən  uru 
turdı,  köksİ  gözəl  qaba  tağa  ava  çıqdı.  Sən  var  İKən  av  avladı,  quş 
quşladı.  Anasınm  yanına  alub  gəldi.  A1  şərabm  itisindən  aldı,  içdi. 
Anasilə  söhbət  eylədi,  atasma  qəsd  eylədi.  Sənin  oğlm  KÜr  qopdı,  ər- 
cəl  qopdı.  Arqurı  yatan  Ala  tağdan  xəbər  Keçə,  xanlar  xanı  Bayan- 
dıra  xəbər  vara.  “Dərsə  xanm  oğlu böylə bid’ət  eyləmiş”  deyələr.  Sə- 
ni  çağırdalar,  Baymdır  xanm  qatmda  sana  qəzab  ola.  Böylə  oğıl  nə- 
nə  gərəK?  Öldürsənə!”  -  dedilər.
Dərsə  xan  aydır:  “Varm  gətürün  öldürəyim.  Böylə  oğıl  mana gə- 
rəKməz!”  -  dedi.
Dərsə  xanm  nÖKərləri  aydır:  “Biz  sənin  oğlını  necə  gətürəlim? 
Sənin  oğlm  bizim  sözimiz  almaz,  bizim  sözimizlə  gəlməz.  Qalqubanı 
yerindən  uru  turğıl.  Yigitlərin,  oxşağıl,  boyma  alğıl,  oğlma  uğrağıl, 
yanına  alub  ava  çıqğıl.  Quş  uçurıb,  av  avlayub,  oğlm ı  oxlayıb  öldirə 
görgil!  Əgər  böylə  öldirməzsən,  bir  dürlü  dəxi  öldirəməzsən,  bəllü, 
bilgil!”  -  dedilər.
Soylama:
Salqum-salqum  tan!  yelləri  əsdigində,
Saqallu  boz  ac  turğay  sayradıqda,
Bədəvi  atlar  issin  KÖrüb  oğradıqda,
Saqalı  uzun  tat  əri  banladıqda,
Aqlı,  qaralı  seçilən  çağda,
Qalın  Oğuzm  Kəlini-qızı  bəzənən  çağda,
Köksİ 
közəI  qaba  tağlara  KÜn  dəKəndə,
Bəg  yİKİtlər  cılasm lar  bir-birinə  qoyulan  çağda
Alar  sabah  Dərsə  xan  yerindən  uru  turdı.  Oğlancuğm  yanına 
alub,  qırq  yigidin  boyına  saldı,  ava  çıqdı...
Av  aldılar,  quş  quşladılar.  01  qırq nam ərdin  b ir  qaçı  oğlanm   ya- 
nm a  gəldi,  aydar:  “Baban,  dedi,  KeyİKİəri  qovsun  g ətü rsü n ,  bənim 
ögimdə  dəpələsün,  oğlum m   at  səgirdişin,qılıc  çalışm ,  oq  atışm   görə- 
yim,  sevinəyim ,  qıvanayım -güvənəyim ”  -  dedi  -  dedilər.
Oğlandır,  nə  bilsün?  KeyİKİ  qovardı  gətürərdi,  babasmm  ögin- 
də  sinirlərdi:  “Babam  at  səgirdişimə  baqsun,  qıvansun;  ox  atışıma 
baqsun,  Küvənsün;  qılıc  çalışıma  baqsun,  sevinsin!”...
01 
qırq  n am ərd lər  aydırlar:  “Dərsə  xan  görürm isin  oğlanı?  Ya- 
zıda-yabanda  KeyİKİ  qoar,  sənin  ögünə  g ə tü rə r.  KeyİKə  atarKən  oqla 
səni  u ra r,  ö ld ü rər.  Oğlm  səni  öldürm ədin  sən  oğlını  öldüri  görgilə!”
-  dedilər.
Oğlan  Keyigi  qovarKən  babasm m   ögindən  gəlüb-gedərdi.  Dərsə 
xan  Q orqut  s in irli  qatı  yaym   əlinə  aldı.  Üzəngiyə  qalqıb,  qatı  çəKdi, 
uz  atdı:  oğlanı 
İ
k
İ 
ta lu sm m   arasm da  u ru b   çıqdı,  yıqdı.  Uc  toqundı, 
alca  qanı  şorladı,  qoynı  toldı.  Bədəvi  atın ın   boynm   qucaqladı,  yerə 
düşdi.
Dərsə  xan  istəd i  Kİm,  oğlancuğm   ü stin ə  KÖrəlib  düşəydi.  01  qırq 
nam ərd  qomadı.  A tm ın   cilovsm   döndərdi,  ordusm a  gəlür  oldı.
Dərsə  xanm   xatunı  “oğlancığımm 
İİk 
avıdır”-deyü,  atdan- 
ayğırdan,  dəvədən  buğra,  qoyundan  qoç  qırdırdı.  “Qanlı  Oğuz  bəglə- 
rin  toylıyayım ”-dedi.  Yumurlanıb  yerindən  uru  turdı.  Qırq  incə  qızı 
boyma  aldı.  Dərsə  xana qarşu  vardı.  Qapaq  qaldırdı.  Dərsə  xanm  yü- 
zinə  baqdı.  Sağlən  solına  göz  gəzdirdi,  oğlancuğmı  görmədi.  Qara 
bağrı  sarsıldı.  Düm  yürəgi  oynadı.  Qara  qıyma  gözləri  qan-yaş  toldı. 
Çağırıb  Dərsə  xana  soylar,  görəlim,  xanım,  nə  soylar:
Bərü  gəlgil,  başım  bəxti,  evim  təxti!
Xan  babamın  göygisi!
Qadın  anamın  sevgisi!
Atam-anam  verdigi,
Göz  açuban  gördigim,
Könül  verib  sevdigim,  a  Dərsə  xan!
Qalqubanı  yerindən  urı  turdın!,
Yalısı  qara  Qazlıq  atın  butun  bindin.
Köksİ 
gözəl  qaba  tağa  ava  çıqdm!.
İk İ 
vardın,  bir  gəlürsən,  yavrum  qanı?
Qara  gərdunda  bulduğum  oğul  qanı?
Çıqsun  bənim 
Kor 
gözüm,  a  Dərsə  xan,  yaman  səgrir.
Kəsilsün  oğlan  əmən  süd  tamarım  yaman  sızlar.
Sarı  yılan  soqmadm  ağça  tənim  qalqub  şişər.
Yalnuzca  oğul  görünməz,  bağrım  yanar.
Quru-quru  çaylara  suçu  saldım.
Qara  tonlı  dərvişlərə  nəzirlər  verdim.
Ac  görsəm  toyurdım,  yalmcıq  görsəm,  tonatdım.
Dəpə 
Kİbi 
ət  yığdım,  göl 
Kİbi 
qımız  sağırdım.
Dİİək 
ilə  bir  oğul  güclə  buldum.
Yalnız  oğul  xəbərin,  a  Dərsə  xan,  degil,  mana!


Yüklə 112 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   76




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə