I c I l d Qədim dövr Prof. Dr

ELM,  ZƏKA-İDRAK  FƏRQLƏRİNİN 
NƏFLƏRİNİ  BİLDİRİR
Bilirsən  qəsdimi,  ey  ulu  alim, 
Elmdən,  zəKadan-idrandan  deyim. 
Zülmət  bir  gecədə  məş'əldir  zəKa, 
Elmdir  n u r  salan  Kor  qaranlığa.
Elm  ilə,  idraKİa  yÜKSəlir  insan, 
Qədr-qiymətini  elminlə  qazan.
Yad  et  zəKa  tacı  N uşirəvanı,
Necə  işıqlatdı  əqli  cahanı.
Elmi  sayəsində  (mən  eşitmişəm) 
Qaçmış  cəhənnəm dən  əhli-cəhənnəm, 
Səadət  g ətird i  xaqan  m lllətə,
A dını  həKK  etdi  əbədiyyətə.
Ç
ocuk
  Kİ  hələlİK  yürütm ür  qələm, 
Kamala,  idraKa  dolmayıb,  nə  qəm. 
Qələm  də  dincəlir  zəKa  sönəndə,
Qoca  əldən  düşüb  dağdan  enəndə. 
Əgər  ölsə  dəli,  ona  ölüm  yox, 
Öldümü,  qaldım ı,  nə  bilsin  yazıq? 
Ağılsız,  Kamalsız  yüngül  Kİşilər, 
A rsızdır  bəhrəsiz  ağaclar  qədər. 
Elm dir  yaradan  qədri-qiym əti, 
Savadsız  adam ın  nə  m ərifəti?
ZəKalı  Kİşilər  nə  bəxtiyarmış, 
Deməli,  əsli  də,  nəsli  də  varmış. 
İdraKi  olanın  nəcabəti  var,
İdraKi  olanlar  bəylİK  qazanar.
Üzüb  qara  yerdən  əlini  insan,
Saçdı  Kainata  elm  ilə  ürfan .
ZəKadan  saçılır  aləmə  şö'lə,
Bəylər  xalq  işini  g ö rü r  əql  ilə. 
Dünyada  nə  qədər  gözəl  sənət  var, 
İdraK  sayəsində  yaranm ış  onlar.
Nə  böyÜK  m ətahdır  demə  təfəKKÜr, 
Hələ  zərrəsinin  hÖKmü  böyÜKdür. 
Alim  nə  deyirsə  dinləməK  gərəK, 
Dörd  şeyi  yadında  saxlasm  ürəK. 
Biri-od-alovdur,  biri-xəstəlİK,
Biri-qarı  düşmən,  o  da  üstəlİK. 
Dördüncü-elmdir,  ömürdən  baha,
Sən  bu  dördcə  şeyi  ucuz  tu tm a   ha! 
B unlardan  hər  b iri  alim  Kİmidir,
Yə'ni  həm  faydalı,  həm  zərərlidir.
Elm  Kİmya  Kİmi  həmişə  cəmdir, 
TəfəKKÜr  cövhəri,  qəlbə  məlhəmdir. 
Elm  gül  suyuna  bənzəyir  bir  az,
Nə  elmi,  nə  ə tri  gizlətməK  olmaz. 
Gülabı  gizlətsən,  gələcəK  ə tri,
Dilə  od  vuracaq  elmin  hər  sətri.
Elm  sənin  oylə  sərvətindi  Kİ,
Darta,  çala  bilməz  bir  oğru-əyri.
Elm  ayağmda  qandaldır...  əhsən! 
Yararsız  işlərə  gedə  bilməzsən.
Elmin  qüdrətilə  oldumu  rəhbər,
Uca,  paK  adını  ər  zəncirləyər.
Qandala  saldığın  canavarı  sən, 
İstədiyin  səm tə  yönəldəcəKsən.
ZəKa  sənin  üçün  ən  müqəddəs  and,
Elm  sənin  üçün  mehriban  ustad. 
Bildiyin  düşm əndir  bilİKSiz  ərə,
Yetər  bu 
düşmənlİK 
onu 
öldürə.
TürKcə  bir  məsəl  var  buna  bənzəyən, 
Oxu  və  həKK  elə  öz  beyninə  sən. 
ZəKalıya  eşdir  zəKası,  ağlı,
Nadana  ləKədir  öz  nadanlığı.
Qarnını,  əynini  görürsə  elmin,
Yavuz  qoldaşındır  bilİKSizliyin.
Qəzəbi  özündən  iraq  tu t,  iraq,
Uyma  qəhr  etməyə  heç  və'də,  heç  vaxt. 
Qəzəblə,  qəhr  ilə  iş  görmə,  saKin,
Yoxsa  puça  çıxar  ömrün,  varlığın. 
Sonradan  vaysınar  qəzəbli 
Kİşi,
Dürüst  görə  bilməz  ən  adi  işi.
MüdrİK  Kİşilərə  sər-sanbal  gərəK,
Ay  və  Günəş  Kİmi  gur  camal  gərəK. 
Kişi  -xoşqılıqlı,  mülayim,  mətin,
Çırağı  olmalı  m ədəniyyətin.
Kişi  zəkİ  gərəK  -iş  görə  bilsin,

---

Elmini  ellərə  pay  vsrə  bilsin.
Seçsin  gərəKİini,  gərəKsizləri, 
Görsün  yararlını  yararsızları.
Nur  ilə  zülmətin  fərqini  bilsin, 
Özünün  dərdini,  sərini  bilsin.
Hər  sözü  bişirən  Kamil  Kİşilər,
Çiy  yeməz,  əti  də  bişirib  yeyər. 
Yetər  mətləbinə  bu  cür  adamlar, 
Hər 
İk İ  
dünyada  məğrur  adamlar. 
Kişiyə  düşməndir  qəhri,  qəzəbi, 
Daim  çılğın  yaşar,  daim  əsəbi.
Bu  sözə  əməl  et,  ey  üzü  nurlu, 
Yaşa  ər  qürurlu,  alim  qürurlu. 
Qəhr  edən  adam lar  bilİKSiz  olur, 
Qəzəbin  içində  zəKa  boğulur. 
Cəhalət  Kİşiyə  düşməndi,  düşmən, 
Alçaqlıq  yaranır  Kİndən,  qəzəbdən. 
Elmli  Kİşilər  sözünün  əri,
Sözü  -ürəK  hÖKmü,  can  bərabəri. 
İnsanm  içəri  düşmənləri  var,
Qəlbi  sÖKÜr-tÖKÜr,  dağıdır  onlar. 
Düşməndir  -yalana  öyrəşən  dilin, 
Və'də  xilaflıqm   -başqa  qatilin.
İç k İ 
düşKÜnlüyü-başqa  düşmənin, 
Düşmən  təhlÜKədir,  başa  düş  məni. 
İfratçılıq  özü  -düşmən  -nataraz, 
İfra t  Kİmsələrin  sevinci  olmaz. 
Xülqün,  xasiyyətin  alçaqlığı  da, 
Zəhərli  ilana bənzəyir  qında.
Yaman  dil,  acı  dil-ən  yava  duyğu, 
Adamı  öldürən  zəhər  tuluğu.
Bu  çür  qüsurlarm   İKİsi,  üçü, 
Birləşsə,  tÜKənməz  insanın  gücü? 
Xəbisin,  Kİnlinin  gicələr  başı, 
Heyhat,  ətəyindən  o  tÖKməz  daşı. 
Gəl  ey  yaxşı  Kİşi,  yaxşı  ol  yene, 
Yaxşı  çıraq  tu tu r  öz  öİKəsinə.
Eşit  nə  çür  olur  mətin,  mö'təbər, 
Xalqa  əl  uzadan  müdrİK  Kİşilər. 
Yaxşılıq  yaşayır,  ölmür  heç  və'də,
Yamanlıq  gəbərir,  əzizlənsə  də. 
Yaman  tez  qocalır,  ömrü  beş-üç  gün, 
Yaxşı  m əş'əlidir  uzun  bir  ömrün. 
Yaxşı  hər  gün  tap ır  bir  diləyini, 
Yaman  daim  yeyir  öz  ürəyini.
KİTABA  AD  VERMƏYİM 
VƏ  QOCALIĞIM
Kitaba  ad  verdim  "Qutadqu  bilİK", 
Tapsm  oxuyanlar  ağ  gün,  xoşbəxtlİK. 
Bitirdim  Kİtabı.  Sizə  tanışdır,
O, 
İk İ  
dünyanı  qucaqlamışdır.
Mərd 
İ k İ  
dünyanm   səadətini 
Tapırsa,  qazanır  öz  qismətini. 
Sözümün  əw əli, 
İ İ k İ  
Gündoğdu,
Öncə  deməliyəm  ad  hardan  doğdu, 
Aydoldu  barədə  Konuşdum  sonra, 
Saldı  şö’ləsini  bəxtli  çağlara. 
Gündoğdu  dediyim  çin  ədalətdir, 
Aydoldu  dediyim  bəxt,  səadətdir, 
Ögdülmüş  haqqmda  söz  dedim  sonra 
Əqli  aldı  bizi  ucalıqlara.
Onların  yanında  OKturaduş  durur, 
Afiyət  deyirəm,  afiyət  odur.
Dörd  nəsnə  üstündə  yürütdüm   sözü, 
Oxuyub  düşünsən  atılar  gözün. 
Sevinclə  yürüyən  ey  m əğrur  igid, 
Sözüm  ucuz  tutm a,  KÖnlünlə  eşit. 
MöhKəm  ol,  ayrılma  haqqın  yolundan, 
Vermə  gəncliyini  əbəs...  faydalan. 
GənclİK  gəldi-gedər...  tu t  qədrini  bil, 
Nə  qədər  bərK  tu tsan ...  daimi  deyil. 
İ k İ İ İ k  
gücü  var  səndə...  min  olsun, 
İtaət,  ibadət  adətin  olsun.
GənclİK  əldən  çıxdı...  vaysm ıram   mən. 
Kəsirəm...  fayda  yox  ahdan,  nalədən. 
Arxada  qalıbsa  Kİmin  qırx  yaşı, 
Gəncliyin  onunla  gedir  yanaşı.

---