I e. n. Quliyev Tacəddin Fəzrəddin oğlu
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ümumi kapitalın (investisiyanın) rentabelliyi.
- Levirc
- Fəsil 9. Müəssisə və firmaların idarə edilməsində maliyyə təhlilinin rolu 1. idarəetmədə maliyyə təhlilindən istifadə
- Maliyyə təhlilinin subyektləri.
sadə orta arifmetik yolla müəyyən edilir: Bu əmsal vasitəsi ilə sahibkarın 1 dollarlıq xüsusi kapitalı (investisiyası) hesabına əldə edəcəyi gəlir müəyyən edilir. Əmsalın nomıal səvi}q/əsi 10-15% intervalında öz əksini tapır. 2.
aşağıdakı qayda üzrə hesablanır: = -
100 % UKD Burada, KF - alınmış kreditlərə görə ödənilən faizlər; ÜKD - fınnanın ümumi kapitalının orta illik dəyəri. Bu əmsal vasitəsi ilə sahibkarın 1 dollarlıq və cəlb edilmiş vəsait hesabına əldə edəcəyi gəliri qiymətləndimıək üçün istifadə edilir. 3.
Levirc - xüsusi kapitalın və ümumi kapitalın rentabelliyi arasındakı fərq kimi hesablanır: ^əm~(^nık~^ümk) Sahibkarın cəlb etdiyi kredit resursları hesabına xüsusi kapitalının gəlirliyinin artmasını xarakterizə etmək üçün bu əmsaldan istifadə edilir. 47
Fəsil 9. Müəssisə və firmaların idarə edilməsində maliyyə təhlilinin rolu 1. idarəetmədə maliyyə təhlilindən istifadə Bazar iqtisadiyyatı və müxtəlif mülkiyyət formaları şəraitində müəssisə və firmalar əvvəllər rastlaşmadıqları problemlərlə üzləşirlər. Bunlara misal olaraq daxili və xarici bazarlarda partnyorlarm seçilməsini göstərmək olar. Çünki partnyorlar düzgün seçildikdə gələcək əməkdaşlığın səmərəsi də yüksək olur. Bu baxımdan müəyyən informasiya axınıma və onun alınmasına zərurət yaranır. Bazar iqtisadiyyatında müəssisə və firmaların hesabatı mühasibat uçotunun məlumatlarının ümumiləşdirilməsi vasitəsi ilə yaranır və onları xarici mühit və öz xarici partnyoıiarı ilə (kontur agentlərlə) birləşdirən bir informasiya həlqəsinə çevrilir.
şəklində müəssisə və fımıamn təsərrüfat - maliyyə fəaliyyəti ilə maraqlı olan obyektlərin infonnasiyadan istifadə edilməsi başa düşülür. Bunlar isə öz növbəsində iki qrupa bölünürlər: birbaşa maraqlı olanlar və dolayı maraqlı olanlar. Birinci qrupa firmanın əmlak sahibləri, borcverənlər (kommersiya bankları və s.), malgöndə- rənlər, müştəri - alıcılar (istehlakçılar) və fınuanm rəhbərliyi (menecerlər) daxildirlər. Qeyd edək ki, hər bir subyekt infonnasiyanı öz marağı prizmasından təhlil edir və burada maliyyə təhlilinin rolu əvəz edilməzdir. Məsələn, mülkiyyətçi (sahibkar) üçün ümumi kapitalda xüsusi kapitalın payının artıb və ya azalmasını və eləcə də ondan səmərəli istifadə olunmasını müəyyənləşdirmək çox zəruridir; kreditorlar üçün verilən kreditlərin vaxtının uzaldılmasının məqsədəuyğunlu- ğu, kreditləşdirmənin şərtləri və onların geri alınmasına zəmanət verilməsi marağı və s. İkinci qmpa isə, yəni müqavilə əsasında fımıamn maraqlarını müdafıyə etməli olan maliyyə hesabatının məlumatlarından istifadə edənlərə misal olaraq aşağıdakıları misal göstərmək olar: auditor idarələri, konsultantlar, birjalar, hüquqşünaslar, həmkarlar təş- 48
kılatı və s. Lakin çox hallarda illik hesabat fonnası xarici təhlilin aparılması üçün vacib olan vahid infonnasiya mənbəyi kimi çıxış edir. Maliyyə və idarəetmə təhlilinin təxmini sxemi aşağıdakı kimidir:
İqtisadiyyatın və firmaların idarə edilməsinin bazar metoduna keçicilə əlaqədar olaraq və eləcə də yeni texnikanın təsərrüfat fəaliyyətinə tətbiqi nəticəsində istehsal - maliyyə fəaliyyətinə təsir edən amillərin sayı və xarakteri dəyişmişdir. Buna görə də təsir edən hər bir amilin dərəcəsini müəyyən etmək üçün iqtisadi - maliyyə təhlilindən istifadə edilməsi zərurəti yaranır. Yəni maliyyə təhlili müəyyən mənada qəbul edilən qərarların əsasını təşkil etməlidir. Başqa mənada, iqtisadi - maliyyə təhlili imkan verir ki, qəbul edilən qərarlarda səhvə yol verilməsin. Maliyyə təhlili biznes planının göstəricilərinin düzgünlüyünü, onların real xarakter daşımasını təmin etməyə imkan verir. Təsərrüfat - maliyyə fəaliyyəti- 49
ni bazar münasibətləri şəraitində düzgün qiymətləndirmək üçün yalnız maliyyə təhlilindən istifadə edilməlidir. Maliyyə təhlili vasitəsilə firmanın maliyyə vəziyyətini xarakterizə edən göstəricilər arasındakı əlaqələr öyrənilir. İdaretmə prosesi əsasən üç mərhələdən ibarətdir: birinci mərhələdə müəyyən obyekt haqqında məlumatlar toplanır, ikinci mərhələdə məlumatlar işlənilir (emal edilir), üçüncü mərhələdə isə firmanın idarə edilməsi üçün vacib olan yekun qərarlar verilir. İndi isə maliyyə təhlilinin biznes planın hazırlanmasmdakı rolundan söhbət açaq. Biznes planı təşkil edən göstəricilərin müəyyən edilməsi və onların düzgünlüyünün yoxlanılması maliyyə təhlili ilə həyata keçirilməlidir. Qeyd edək ki, maliyyə təhlili finnanm maliyyə (gəlir və xərc) balansının işlənməsində mühüm rol oynayır. Başqa sözlə desək, proqnozlaşma (planlaşdınna) maliyyə təhlilindən İDaşlamalı və onunla da sona çatdırılmalıdır. Əgər planlaşdırma prosesində səhvə yol verilərsə, onda bu müəssisənin fəaliyyətində mütləq tərs mütənasibliyə gətirib çıxaracaqdır. Buna görə də plan göstəriciləri konkret hesablamalara əsaslanmalıdır. Məsələn, mənfəətin artması proqnozlaşdırılırsa, onda maliyyə təhlili vasitəsi ilə onun (artımın) hansı amillərin hesabına təmin olunması müəyyən edilməlidir. Daha doğrusu, mənfəətin artması hansı amilin təsiri nəticəsində (məsələn, qiymətlərin dəyişməsi), struktur dəyişikliyi, satışdan əldə edilən gəlirin dəyişməsi nəticəsində baş vermişdir. Burada maliyyə təhlili vasitəsi ilə firmanın mali}ryə vəziyyətinə pis təsir edən amillərin qarşısı alınmalıdır.
Qeyd edək ki, maliyyə əmsallarının bir çoxu ilə yuxarıda tanış olduq. İndi isə yekun olaraq digər yerdə qalan maliyyə əmsallarının təhlili ilə tanış olaq. Maliyyə əmsalları fıımanın maliyyə vəziyyətinin nisbi göstəriciləridir. Məhz bu əmsallar vasitəsi ilə vəziyyət öyrənilir və təsəiTÜfatm gələcək imkanları haqqında proqnoz verilir və qabaqcadan idarə etmə üçün zəruri olan informasiya toplanılır. Maliyyə əmsalları sistemi iqtisadi mahiyyətlərinə görə aşağıdakı xarakterik qruplara bölünür: - müəssisənin rentabelliyini qiymətləndirən göstəricilər; 50
Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|