I fəSİL. TÜTÜn haqqinda üMÜMİ MƏlumat
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
31
Amerikada istehlak edilən bütün siqaretlərin yarısını psixi xəstələr çəkir və deprcssiya onların ən məşhur problemidir. Siqaret çəkənlərin təxminən 30%-i bəzi depressiya simptomlarını göstərir. Epidemiologic Catchment Area (ECA) nəticələrinə görə major depressiyası olan qadınların 80%-i və kişilərin təxminən 70%-i siqaret çəkməyə aludədir. Siqaret çəkənlərin az olduğu ictimai qruplarda, məsələn Amerika Universitet məzunlarının(bunların 85-i % çəkmir) siqaret çəkənləri xüsusilə yüksək bir nisbəti depressivdir. Depressiv nikotin asılıları, vərdişlərini tərk etmək üçün olduqca çox zamana ehtiyac duyurlar. Qadınların kişilərə nisbətdə siqarəti çətin tərgitmələrinin səbəblərindən biri,qadınlarda depressiya nisbətinin daha yüksək olmasıdır (depressiyası olmayan siqaret çəkənlər arasında hər iki cinsiyyətdə də tərgitmə eyni nisbətdədir). Nyu -York Əyaləti Psixiatriya İnstitutunda aparılan tədqiqatda 16 yaşında gündə bir paket siqaret çəkən sağlam yeniyetmələrdə, panik pozuntuların inkişafi siqaret çəkməyənlərdən 16 dəfə çox olduğu, həyacan pozutusunun inkişafının isə 5 dəfə daha çox olduğu müəyyən olunmuşdur. Siqaret çəkmək, nəfəs alıb verməyi pozduğu üçün panik atak riskini artıra ,boğulma əlamətlərini meydana gətirə bilir. 64
Başda şizofreniya olmaq üzrə ciddi psixi pozuntusu olan xəstələrdə siqaret çəkmə faizi çoxdur və bu xəstələr siqareti tərgitmək müalicələrinə daha müqavimətlidirlər. Xüsusilə yetkinlərdə siqaretə başlama və ya yenidən başlama depressiya ilə əlaqəli ola bilməkdədir. Siqaret və depressiya arasındakı əlaqə müxtəlif ehtimallar təməlində açıqlanmışdır. Bu ehtimallardan birində genetik uyğunluğun ola biləcəyi qeyd edilmiş və nikotin asılılığının depressiya kimi eyni ailədə davam etdiyi və yüksək nisbətdə irsi olduğu bildirilmişdir. 65
özünüqiymətləndirmənin aşağı olması və depressiv vəziyyət arasında əlaqə olması aşkar
64 Smoking Increases Depression and Anxiety (psychcentral.com/disorders/depressionresearch.) 65 Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry 2014;:284-293(www.cappsy.org) 32
olunmuşdur. 66 Siqaret çəkən yetkinlərin çəkməyənlərə görə daha həyacanlı və daha depressiv olduqları müəyənləşdirilmişdir. 67
Bütün psixi pozuntular nikotin asılılığı üçün ciddi bir risk faktorudur. 23393 şəxs üzərində aparılan əsaslı bir araşdırmada psixi problemləri olan şəxslər arasında siqaret çəkmənin 34.3%-i (fobiyaları olan) ilə 59.1% -i (şizofreniya xəstələrində) arasında dəyişdiyi və bunun, eyni araşdırmada psixi pozuntusu olmayan şəxslər arasında müəyyən olunan 18.3 % nisbətindən çox yüksək olduğu tapılmışdır. Siqaret çəkənlərin 15- 20%- i alkoqol aslılığından əziyyət çəkirlər. Siqaret çəkənlərdə psixi pozuntular çəkməyənlərlə müqayisədə daha çoxdur. Sigaret çəkənlərin 1 3
görülməkdədir. Sigaret çəkmə vaxtı və miqdarı ilə yaşanan problemlər arasında bir əlaqə vardır. Problemlər artdıqca siqaret çəkmə, siqaret çəkmə artdıqca da psixi və fiziki problemlər artmaqdadır. Siqaret istifadə edənlərin, siqaretin stress və gərginlik duyğularını azaltdığına bağlı bir inancları var, əslində isə çəkənlərin stress səviyyələrinin çəkməyənlərə görə daha yüksək olduğu bilinməkdədir. Şizofreniya xəstələrində siqaret çəkmə faizi olduqca yüksəkdir. Şizofreniyalı xəstələrin təxminən 90,1%-i nikotin asılısıdır. Bu vəziyyətin səbəbi qəti olaraq bilinməməklə birlikdə əlaqənin olduqca qarışıq olduğu düşünülməkdədir. Siqaret istifadəsi ilə dofaminin ifrazı artır. Bu səbəblə də şizofreniya xəstələrinin siqareti xəstəlikləri üçün bir dərman olaraq istifadə etdikləri düşünülə bilər. Bununla yanaşı siqaret şizofreniya xəstələrinin istifadə etdikləri dərmanlara təsir edir, neyroleptik plazma səviyyələrini azaldır ona görə lazım olandan daha yüksək bir neyroleptik dozasının istifadə edilməsinə ehtiyac yaranır.
68
66 Hughes JR, stead lF, lancaster T. Antidepressants for smoking cessation. Cochrane Database SystRev 2007;1:cD000031.( www.korhek.org)
67
Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi 2008; 122-129.( www.dusunenadamdergisi.org/). 68 Reprinted from AusTRAlIANFAmIly Phycıan Vol. 41, No. 5, may 2012. 305 p(www.ilknuryilmaz.com) 33
Avropa və Amerikada aparılan araşırmalarda bipolyar pozuntu olan xəstələrdə siqaret çəkmə faizi cəmiyyətdən 2-3 qat çoxdur. 69 Siqaret çəkən bipolyar pozuntulu xəstələrdə emosional pozuntu daha şiddətli olur. Bu xəstələrdə xəstəlik əlamətlərinin şiddətinin çox olması, intihar düşüncəsi və cəhdləri, depresiv əlamətlərin kəskin olması xarekterikdir. Bipolyar pozuntulu xəstələrin siqaret çəkməsinin çox olmasının səbəbi, həm siqaretə başlama ehtimallarının yüksək, həm də siqareti tərgidə bilmək ehtimallarının aşağı olmasıdır.
Vilens və həmkarları bipolyar pozuntusu olan insanların siqaretə başlama ehtimallarının hər hansı bir psixi pozuntusu olmayan yaşa uyğun kontrol qrupundan ( 22 %-a qarşı 4%)yüksək olduğunu göstərmişdir. Həyatları boyu hər hansı bir sıxlıqda siqaret istifadə etmiş bipolyar pozuntulu xəstələr arasında siqareti müvəfəqiyyətli şəkildə tərgidənlərin nisbəti ümumi cəmiyyətdən aşağıdır (bipolyar xəstələrində 8-16% ümumi cəmiyyətdə 33-43%). 70
2.3.Siqaret asılılığı və depressiya arasında əlaqə Depressiya ilə nikotin asılılığı arasındakı əlaqə olduqca qarışıq və çox tərəflidir. Depressiya, nikotin asılılığı üçün bir risk faktorudur. 71 Aparılan araşdırmalarda, major depressiya ilə siqaret asılılığı arasında əlaqə olduğu müəyyən olunmuşdur. 72
Həyatının müəyyən bir dövründə major depressiya keçirmiş şəxslərdə siqaret istifadəsi bu xəstəliyi olmayanlara görə olduqca yüksəkdir. Siqaret aludəçilərinin depressiya olma ehtimalı siqaret aludəçisi 69 Akiskal HS, Mallya G (1987) Criteria for the ‘soft’ bipolar spectrum: treatment implications. Psychopharmacol Bull, 23: 68- 73,Akiskal HS, Pinto O (1999) The evolving bipolar spectrum: Akiskal HS, Pinto O (1999) The evolving bipolar spectrum: prototypes I, II, III and IV. Psychiatr Clin N Am, 517-534(www.apa.org) 70 George TP, Vessicchio JC, Sacco KA, Weinber ontrolled trial of bupropion combined with nico-tine patch for smoking cessation in schizo-phrenia. Biol Psychiatry 2008; 1092-1096 p. (psychcentral.com/lib/can-smoking-cause-depression) 71 Wilhelm K, Richmond R, Wodak A. clinical aspects of nicotine dependence and depression. med Today 2000,40–4(/ www.bagimlilikdergisi.net)
72 .Banham L, Gilbody S. Smoking cessation in sev-ere mental illness: what works? Addiction 2010; 1176-1189 p(www.stop- tobacco)
Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|