21
orqanlarının hesablamasına görə, siqaret çəkmə səhnələrinin yer aldığı filmlərin ancaq
böyüklər üçün nəzərdə tutulduğu barədə xəbərdarlıq olarsa, gənclər arasında bu zərərli vərdişi
20% azaltmaq və gələcəkdə 1 milyon insan ölümünün qarşısını almaq olar. ABŞ ilə yanaşı,
siqaret çəkmə səhnələri olan filmlər Almaniya, Niderland, Polşa, İslandiya, İtaliya və Böyük
Britaniyada, habelə Argentina və Meksikada da çəkilib. DST dövlətlərə siqaret çəkmə səhnəsi
olan filmləri yeniyetmələrin baxması qadağan edilən filmlər siyahısına salmağa, bu ekran
əsərlərinin nümayişindən əvvəl isə kinoteatrlarda və telekanallarda tamaşaçıları tütünün zərəri
barədə xəbərdar etməyə çağırır. Bundan başqa, siqaret çəkməyi reklam edən istənilən
videomaterial dövlət subsidiyalarından məhrum edilməlidir.
33
Tütün məhsulllarının qutularının üzərində verilən sağlamlıq xəbərdarlıqları bütün
istifadəçilərin əhatə edilməsinə zəminlik yaradır. 1960-ci ildən başlayaraq siqaret qutularının
üzərindəki xəbərdarlıq etiketlərində siqaret çəkməyin ziyanlı olduğu qeyd edilirvə onu
tərgitməyə çağırır. Hal-hazırda bir çox ölkələrədə siqaret qutularında xəbərdarlıq etiketlərinin
olması tələb kimi qoyulur və yeni qanunlar xəbərdarılq yazılarının ölçülərini böyütmək,
mənasını gücləndirmək və qrafik qurluşunu yaxşılaşdırmağı tələb edir. Avropa Birliyinin
2015-ci il mart ayı qərarına əsasən 2016-cı ildən etibarən siqaret paketlərinin üstündə
siqaretin yol açdığı müxtəlif xəstəlikləri əks etdirən fotoşəkillər əks olunacaq. Bu qanun
Avropa Birliyinə üzv olan 28 ölkədə 20 may 2016-cı il tarixindən etibarən qüvvəyə minəcək.
2016-ci ildən siqaret istifadəçilərini siqaretdən uzaq tutmaq üçün paketlərin üstündə yazılan
yüngül, zərərsiz, təbii tütün kimi ifadələr qadağan edilib.
Dünyanın bir çox ölkəsində siqaret istifadəsini azaltmaq üçün müxtəlif tədbirlər həyata
keçirilir. Bu tədbirlərdən biri də qanuni olaraq siqaret paketləri üzərində siqaretin zərərləri ilə
bağlı yazıların olması zəruriliyidir. Sigaret paketləri üzərindəki xəbərdarlıqların tütün
istifadəsinin qarşısı alınması istiqamətində əhəmiyyətli bir addımdır. İstifadəçilər siqaret pa-
ketləri üzərindəki xəbərdarlıqları sıxlıqla görürlər. Gündə bir paket siqaret çəkən şəxs bu
33
GERÇEK, DOĞAN/ Sigara Paketleri Üzerindeki Yazılı ve Birleşik Uyarıların Üniversite Gençleri Üzerindeki Etkisinin
İncelenmesi 2012,3-5s (www.korhek.org)
22
xəbərdarlıqlarla ildə ən azı 7000 dəfə üzləşmək vəziyyətində qalır. Bu da hər siqaret çəkmək
istədiyində siqaretə qarşı bir müqavimət yaranmasına səbəb ola bilər.
34
Almaniyada aparılan bir araşdırmada yazılı xəbərdarlıqların istifadəçilər tərəfindən
qavranıldığına dair nəticələr ortaya qoymuşlar. Araşdırmada, siqaret paketləri üzərindəki
xəbərdarlıqların araşdırmaya qatılanların 90%-i tərəfindən oxunduğunu göstərmişdir.
Xəbərdarlıqları tez-tez və çox sıx oxuyanlar (34%), nadir olaraq və heç oxumayanlara (27%)
nisbətlə 30 gün içində siqareti tərgitmək istədiklərini daha çox bildirmişlər.
35
Bir başqa
araşdırmada siqaret paketləri üzərindəki xəbərdarlıqların təsiri ilə bağlı 701 universitet
tələbələrinin fikirlərini qiymətləndirmişlər.
36
Tədqiqatda tələbələrə görə siqaret istifadəsinin
qarşısı alınması məqsədiylə görülən tədbirlər arasında ən təsirli olanları qapalı yerdə siqaret
çəkmə qadağası (46.2%) və siqaretə edilən qiymət artımlardır (35.7%). 2020-ci ildə nanə
tozu ilə dadlandırılmış siqaretlərin satışı da qadağan ediləcək
.
Bir çox ölkələrdə,xüsusilə tibbi
marifləndirmənin az maliyyələşdirildiyi yerlərdə tütün sənayəsi bu amildən istifadə edərək
gənclərin siqaret çəkməsinə qarşı çıxan proqramları maliyyələşdirərək öz ictimai nüfuzlarını
artırmağa çalışırlar. Təəccübli deyil ki, tütün sənayesi tərəfindən maliyyələşdirilən bir çox
proqramlarda gənclərin tütün istifadə etmə vərdişlərinə çox az təsir edə biləcək tədbirlərdən
istifadə olunur. Bir çox hallarda onlar siqaret çəkməni yetkinlik və azadlıq ideyaları ilə
əlaqələndirilərək gəncləri tütündən istifadəyə həvəsləndirirlər.
Sağlamlığın Qorunmasında İstifadə olunan Strategiyalar
34
Telli C., Aytemur Solak Z., Özol D., Sayıner A. “Üniversiteye Başlayan Öğrencilerin Sigara İçme Alışkanlıkları”. Solunum
Dergisi, 6(3): 101-106, (2004).Zillmann, D., & Gan, S. (1996). (
docplayer.biz.tr)
35
Effects of threatening images in news programs on the perception of risk to others and self. Medienpsychologie: Zeitschrift für
Individual-und Massenkommunikation 8, 288–305.( Erciyes Tip Dergisi (Erciyes Medical Journal) 2009.126-134)(
www.korhek.org)
36
Myers MG. Smoking intervention with adolescent substance abusers. Initial recommendations. J Subst Abuse Treat. 1999; 289-
98(
profiles.ucsd.edu/mark.myers)
23
ABŞ, Almaniya və Koreyada sağlamlığın qorunması və dəstəklənilməsi istiqamətində 3 əsas
başlıqdan ibarət mübarizə tədbirləri tədqiqat xarekteri daşıyaraq həyata keçirilmişdir.
37
1. İlkin İstiqamət: Hədəf risk faktorlarının ortadan qaldırılması və müdafiə faktorlarının
gücləndirilməsiylə həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, bu səbəbdən fərdi mənfi təsirlərə qarşı
dayanıqlı hala gətirməkdir. Bu sahədə şəxsin siqaret istifadə etməsinə maneə olaraq, asılılığın
inkişafına maneə törədirlər. Buradakı məqsəd zərərli maddələrlə fərdi heç qarşılaşdırmamaq
ya da qarşılaşdığında da sağlamlığını qoruması üçün ona qarşı vərdiş və davranışları inkişaf
etdirməkdir.
2. İkinci İstiqamət: İlkin tədbirin üzərində qurulur. Hədəf siqaret istifadə etməyə yeni
başlayan şəxsləri erkən tanıyaraq onları erkən müalicə etmək və siqaretə qarşı davranışlarını
inkişaf etdirmələrini təmin etməkdir.
3. Üçüncü İstiqamət: Asılılığın müalicəsinə yönəlir. Maddə aludəçisi olan şəxslərə tətbiq
olunan müalicə sayəsində maddə istifadə etməyə yenidən başlama nisbətləri azaldılmağa
istiqamətlənir.
Bu proqramlarda gənclərə praktiki məlumatlar verilərək şəxsiyyətin və ictimai məsuliyyətin
gücləndirilməsi, bacarıq vərdiş və davranışlarını inkişaf etdirilməsinə məqsəd qoyulmuşdur.
Bu strategiyalar siqaret istifadə etməyən ya da yalnız sınaq olaraq yeni başlayan
istifadəçilərdə təsirli olduğu bildirilmişdir.
38
37
Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (2009) 25-26 s (www.korhek.org)
38
Fidan F., Sezer M., Demirel R., Kara Z., Ünlü M. “Öğretmenlerin Sigara İçme Durumu ve Sigara Yasağı Karşısındaki
Tutumları”. Toraks Dergisi, 7(3): 196-199 s, 2006.( www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/62/6222.pdf)
Dostları ilə paylaş: |