Cəmi xərclər
(X)
Mənfəət
X
92
İkinci təhlil metodu – xərclərin funksiyası metodu və ya satışın maya dəyəri metodu аdlаnır. Burada xərclər
funksiyasına müvafiq оlаrаq satışın maya dəyəri, kоmmеrsiyа xərcləri və inzibatı xərclər kimi təsnifləşdirilir Bu
metoda uyğun olaraq, müəssisə ən azı satışın maya dəyərini sair xərclərdən ayrı açıqlayır. Bu metod vasitəsilə
istifadəçilərə məsrəflərin xarakteri metoduna görə təsnifləşdirilməsindən daha münasib informasiyanı təqdim
etmək olar, lakin xərclərin funksiyalarına görə bölüşdürülməsi ixtiyari bölüşdürülməsini və beləliklə,
mülahizələrin irəli sürülməsini tələb edə bilər. Aşağıda məsrəflərin funksiyası metoduna nümunə təqdim
edilmişdir:
Gəlir
X
Satışın maya dəyəri
(X)
Ümumi mənfəət
X
Sair əməliyyat gəliri
X
Bölüşdürmə xərcləri
(X)
İnzibati xərclər
(X)
Sair xərclər
(X)
Mənfəət
X
93
Xərcləri funksiyаsınа görə təsnifləşdirən müəssisələr xərclərin хаrаktеri barədə əlavə infоrmаsiyаnı, o
cümlədən, аmоrtizаsiyа xərcləri və işçi heyətinin saxlanılması üzrə xərcləri аçıqlаmаlıdır.
94
Xərclərin xarakteri metodu ilə xərclərin funksiyası metodu arasında təhlil metodunun seçilməsi tarixi və istehsal
sahəsi faktorlarından, həmçinin müəssisənin xarakterindən asılıdır. Hər iki metod satış həcminin və ya
müəssisənin istehsal həcminin dəyişməsi ilə birlikdə dəyişə biləcəyi ehtimal olunan xərclərin əks etdirilməsini
təmin edir. Hər iki təqdimat metodu müxtəlif müəssisələr üzrə müəyyən üstünlüklərə malik olduğu üçün
standarta uyğun olaraq, rəhbərlik daha etibarlı və əhəmiyyətli metodu seçməlidir. Lakin, xərclərin xarakteri
haqqında informasiya gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin proqnozlaşdırılması üçün əhəmiyyətli olduğu üçün,
xərclərin funksiyası üzrə təsnifləşdirilməsi zamanı əlavə açıqlama tələb olunur. Standartın 93-cü maddəsində
“işçilər üçün faydalar” anlayışı
“İşçilərin mükafatlandırılması ”
adlı
19 №-li MUBS-dakı
mənanı daşıyır.
95
Müəssisə maliyyə nəticələri hаqqındа hеsаbаtdа, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda və ya
qeydlərdə dövr ərzində səhmdarlara edilən ödənişlər kimi tanınmış dividendlərin və bu dividendlərin
ödənildiyi hər bir səhmin məbləğini аçıqlаmаlıdır.
Kapitalda d
ə
yi
ş
iklikl
ə
r haqq
ı
nda hesabat
96
Müəssisə kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda aşağıda qeyd olunanları açıqlamalıdır:
(a)
hesabat dövrünün mənfəət və ya zərərini;
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
(b)
digər Standartlar və ya Şərhlər ilə tələb olunduğu kimi, birbaşa kapitalda tanınmış hesabat
dövrünün mənfəət və zərərinin hər bir maddəsini və bu maddələrin cəmini;
(c)
əsas müəssisənin səhmdarlarına və ya azlığın payına aid olan yekun məbləğləri ayrıca təqdim
etməklə, hesabat dövrünün gəlir və xərclərinin cəmini ((a) və (b) bəndlərinin cəmi kimi
hesablanmış); və
(ç)
kapitalın hər bir komponenti üzrə 8 №-li MUBS-a uyğun olaraq tanınmış uçot siyasətlərində
dəyişikliklərin və səhvlərin düzəldilməsinin nəticələri.
Yalnız bu maddələri daxil edən kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat tanınmış gəlir və xərclərin
hesabatı adlandırılmalıdır.
97
Müəssisə kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda və ya qeydlərdə həmçinin aşağıda qeyd olunanları
açıqlamalıdır:
(a)
onlara edilən bölüşdürmələri ayrıca açıqlamaqla, səhmdar statusu çərçivəsində fəaliyyət göstərən
səhmdarlarla əməliyyatların məbləğləri;
(b)
hesabat dövrünün əvvəlinə və hesabat tarixinə olan bölüşdürülməmiş mənfəətin qalığı (yığılmış
mənfəət və ya zərər) və dövr ərzində dəyişikliklər; və
(c)
hər bir dəyişikliyi ayrıca açıqlamaqla, hesabat dövrünün əvvəlində və sonunda qoyulmuş
kapitalın və kapital ehtiyatlarının hər bir sinfi üzrə balans dəyərlərinin tutuşdurulması.
98
İki hesabat tarixi arasında müəssisənin kapitalında baş verən dəyişikliklər dövr ərzində onun xalis aktivlərinin
artımı və ya azalmasını əks etdirir. Səhmdar statusu çərçivəsində fəaliyyət göstərən səhmdarlarla əməliyyatlar
(kapital qoyuluşları, müəssisənin öz kapital alətlərinin yenidən alınması və dividendlər kimi) nəticəsində yaranan
dəyişikliklər və belə əməliyyatlarla birbaşa əlaqəli olan əməliyyatların məbləğləri istisna olmaqla, hesabat dövrü
ərzində kapitalda ümumi dəyişiklik bu dövr ərzində müəssisənin əməliyyatları nəticəsində yaranmış mənfəət və
zərər (gəlir və xərc maddələrinin mənfəət və zərərdə və ya birbaşa kapitalda dəyişiklik kimi tanınmasından asılı
olmayaraq) daxil olmaqla, gəlir və xərclərin ümumi məbləğini əks etdirir.
99
Digər Standart və ya Şərhin fərqli tələb irəli sürdüyü hallar istisna olmaqla, bu Standart hesabat dövründə
tanınmış bütün gəlir və xərc maddələrinin mənfəət və ya zərərdə əks etdirilməsini tələb edir. Digər Standartlar
bəzi mənfəət və zərərlərin (yenidən qiymətləndirmə nəticəsində dəyərin artımı və ya azalması, məzənnə fərqləri,
satış üçün mövcud olan maliyyə aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində yaranan mənfəət və ya zərər
və cari vergi və təxirə salınmış vergi məbləğləri kimi) birbaşa kapitalda tanınmasını tələb edir. İki hesabat tarixi
arasında müəssisənin maliyyə vəziyyətində baş vermiş dəyişikliklərin qiymətləndirilməsi zamanı bütün gəlir və
xərc maddələrinin nəzərə alınması vacib olduğuna görə, bu Standart, müəssisənin gəlir və xərclərinin yekun
məbləğlərini, o cümlədən birbaşa kapitalda tanınan məbləğləri əks etdirən kapitalda dəyişikliklər haqqında
hesabatın təqdim edilməsini tələb edir.
100
Digər Standart və ya Şərhdəki keçid müddəalarında fərqli tələb irəli sürdüyü hallar istisna olmaqla, 8 №-li
MUBS, bunun mümkün olduğu dərəcədə uçot siyasətində dəyişiklik üzrə retrospektiv düzəlişlərin edilməsini
tələb edir. Bundan əlavə, 8 №-li MUBS, bunun mümkün olduğu dərəcədə buraxılmış səhvlər üzrə retrospektiv
düzəlişlərin edilməsini tələb edir. Standart və ya Şərhin retrospektiv düzəlişin kapitalın digər komponentinə
tətbiq edilməsini tələb etdiyi hallar istisna olmaqla, retrospektiv düzəlişlər və yenidən təqdim edilmə
bölüşdürülməmiş mənfəətin qalığına tətbiq edilir. Bu Standartın 96-cı maddəsinin (ç) bəndi kapitalda
dəyişikliklər haqqında hesabatda uçot siyasətlərinin dəyişdirilməsi və səhvlərin düzəldilməsi nəticəsində
kapitalın hər bir komponentinə edilən ümumi düzəlişlərin ayrıca açıqlanmasını tələb edir. Bu düzəlişlər təqdim
olunan hər keçmiş dövr və hesabat dövrünün əvvəli üçün açıqlanmalıdır.
101
Bu Standartın 96 və 97-ci maddələrin tələbləri müxtəlif yollarla yerinə yetirilə bilər. Məsələn, kapitalın hər bir
elementinin hesabat dövrünün əvvəlinə və sonuna olan qalıqları sütun formatında tutuşdurula bilər. Alternativ
metod, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda yalnız 96-cı maddədə açıqlanmış maddələrin təqdim ediləsidir.
Bu yanaşmaya uyğun olaraq, 97-ci maddədə açıqlanmış maddələr qeydlərdə əks olunur.
Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat
102
Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında informasiya maliyyə hesabatlarının istifadəçilərinə müəssisənin pul vəsaitləri
və onların ekvivalentlərini yaratmaq imkanının və müəssisənin bu pul vəsaitlərinin hərəkətinə olan tələbatının
qiymətləndirilməsi üçün əsası təmin edir.
“Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat”
adlı
7 №-li MUBS
pul
vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatın təqdim edilməsinə dair tələbləri və onunla bağlı açıqlamaları təyin edir.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com