İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
LƏNKƏRAN XANLIĞI
XVIII əsrin 20-ci illəri Qızılağac hakimi Musa xanın Lənkəranda hakimiyyəti ələ keçirməsi XVIII əsrin 30-cu illəri Musa xanın hakimiyyətdən əl çəkməsi və Səfəvilər nəslindən olan Seyid Abbasın Lənkəranda hakimiyyəti ələ alması. Nadir şah rəsmi fərmanla Seyid Abbası Lənkəranın nəsli hakimi elan etməsi
Seyid Abbasın Nadir şahın hakimiyyətini tanıyaraq oğlu Cəmaləddin Mirzə bəyi (Qara xanı) onun xidmətinə göndərməsi
Seyid Abbasın Lənkəran xanlığının mərkəzini Astaradan Lənkəran şəhərinə köçürməsi 1747 Cəmaləddin Mirzə bəy tərəfindən Lənkəran xanlığının əsasının qoyulması
Lənkəran xanlığının mövcud olması. Xanlığın ərazisi Azərbaycanın cənub-şərqi, Talış dağları, Xəzər dənizi və Muğan düzü arasındakı torpaqları əhatə edirdi
Lənkəran xanlığının banisi Cəmaləddin Mirzə bəyin hakimiyyəti. Cəmaləddin Mirzə bəy Nadir şahın ölümündən sonra Lənkəran xanlığını müstəqil idarə etməyə başladı, xanlığı möhkəmləndirmək üçün daimi qoşun təşkil etdi, xan nəslindən olmayanlanın torpaq sahələrini müsadirə etdi, İran təhlükəsindən qorunmaq məqsədilə Lənkəran şəhərinin sosial-iqtisadi və mədəni həyatında bir sıra dəyişiklik etdi, xarici siyasətdə Rusiyaya meyl etdi
Gilanlı Hidayət xanın Lənkəran xanlığına hücum etməsi. Hücum nəticəsində Qara xan təslim oldu və Hidayət xana böyük xərac verdi
Lənkəran xanlığının Quba xanlığından asılı vəziyyətə düşməsi 1786-1813 Lənkəran hakimi Mir Mustafa xanın hakimiyyəti. Mir Mustafa xan hakimiyyəti dövründə Sələfi Qara xan kimi xarici siyasətdə Rusiyaya yaxınlaşdı, Lənkəran xanlığı Ağa Məhəmməd xan Qacarın hücumuna məruz qaldı, Lənkəran əhalisinin bir hissəsi Sarı adasına köçürüldü, Rusiya-İran müharibəsində Lənkəran xanlığı İran tərəfdən vuruşdu
Gilan hakimi Hidayət xanın Salyana qədər olan əraziləri işğal etməsi 1795 Ağa Məhəmməd xan Qacarın Lənkəran xanlığına hücum etməsi. Bu zaman Mir Mustafa xan Lənkəran əhalisini Sarı adasına köçürüb müdafiə mövqeyi tutdu və ona qarşı Rusiya ilə yaxınlaşmaq üçün öz nümayəndəsini Şimali Qafqaza və Peterburqa göndərdi
XVIII əsrin 40-cı illəri Bakı xanlığının yaranması. Bakı xanlığı Quba və Dərbənd xanlıqları kimi Azərbaycanın şimal-şərqində, Xəzər dənizi sahillərində yerləşirdi 1748-1806 Bakı xanlığının mövcud olması 1748-1768 Bakı xanlığının banisi I Mirzə Məhəmməd xanın hakimiyyəti. Onun dövründə Bakı xanlığının iqtisadiyyatı dirçəldi və Xəzər dənizində gəmiçiliyin inkişafına xüsusi diqqət yetirildi
Bakı hakimi Məlik Məhəmmədin hakimiyyəti. Onun dövründə Bakı xanlığı müstəqilliyini itirərək Quba xanlığından vassal asılılığına düşdü 1768 Bakı xanlığının “nigah diplomatiyası” vasitəsilə Quba xanlığına birləşdirilməsi 1784-1791 Bakı hakimi II Mirzə Məhəmməd xanın hakimiyyəti. Onun dövründə Bakı xanlığı yenidən müstəqil oldu
Bakı xanlığının Qubalı Fətəli xanın ölümündən sonra müstəqilliyini bərpa etməsi 1792 II Mirzə Məhəmməd xanla hakimiyyət uğrunda mübarizədə Hüseynqulu xanın qalib gələrək hakimiyyəti ələ keçirməsi
Bakı hakimi Hüseynqulu xanın hakimiyyəti. Hüseynqulu xan hakimiyyəti dövründə Bakı xanlığını işğal etməyə çalışan Rusiya və İran arasında manevr etməyə çalışdı və Rusiyaya meyilli siyasət yeritdi, V.Zubovun Azərbaycana yürüşü zamanı Bakı qalasının açarlarını ona təslim etdi 1793 19 aprel II Yekaterinanın fərmanı ilə Bakı xanlığının Rusiyanın himayəsinə keçməsi 1796 13 iyun Hüseynqulu xanın Bakı qalasının açarını Zubova təslim etməsi 1796 I Pavel tərəfindən rus qoşunlarının Azərbaycandan geri çağrılması və Hüseynqulu xanın xarici siyasətdə Ağa Məhəmməd xan Qacara meyil etməsi
Hüseynqulu xanın Rusiyanın himayəsindən birinci dəfə imtina etməsi 1797 Qacarın Şuşada öldürülməsindən sonra Hüseynqulu xanın Bakı xanlığının müstəqilliyini bərpa etməsi 1803 Bakı xanlığının ikinci dəfə Rusiyanın himayəsini qəbul etməsi 1804 Bakı xanlığının ikinci dəfə Rusiya asılılığından imtina etməsi 1806 oktyabr Bakı xanlığının Rusiya tərəfindən işğal edilərək ləğv edilməsi
1736 Nadir xanın şah seçilməsinə qarşı çıxdıqları üçün Ziyadoğluların Gəncədən sürgün edilməsi XVIII əsrin ortaları Gəncə xanlığının yaranması. Qacar tayfasından olan Ziyadoğlular nəslinin idarə etdiyi Gəncə xanlığının ərazisi Murovdağ silsiləsindən Kür çayınadək olan torpaqları əhatə edirdi
Gəncə xanlığının mövcud olması 1747-1760 Gəncə xanlığının banisi II Şahverdi xan Ziyadoğlunun hakimiyyəti. II Şahverdi xan Nadir şahın Gəncədəki qarnizonunu darmadağın etməkdə ona yardımçı olan gürcü çarı II İrakliyə bac verməyi öhdəsinə götürmüş və Kartli-Kaxetiya çarlığından asılılığı qəbul etmişdi 1760-1780 Gəncə hakimi Məhhəmmədhəsən xanın hakimiyyəti. Məhəmmədhəsən xan hakimiyyəti dövründə II Şahverdi xanın II İrakli qarşısında öhdəsinə götürmüş pulu verməkdən imtina etdi və Gəncə xanlığının Kartli-Kaxetiya asılılığına son qoydu 1780 Məhəmməd xanın qardaşı Məhəmmədhəsən xanı öldürdərək Gəncə xanlığında hakimiyyəti ələ keçirməsi 1780 Gürcü çarı II İrakli ilə İbrahimxəlil xanın Gəncə xanlığına hücum etməsi. Hücum nəticəsində xanlığın mərkəzi Gəncə şəhəri tutuldu, yenicə taxta çıxmış Məhəmməd xan kor edilərək Şuşa qalasına salındı və Gəncə xanlığında ikihakimiyyətlilik yarandı 1780-1783 Gəncə xanlığında ikihakimiyyətlilik dövrü 1783 Hacı bəyin başçılığı ilə Gəncədə xalq üsyanı baş verməsi. Üsyan nəticəsində Gürcü çarı ilə Qarabağ xanlığının buradakı hakimləri Gəncədən qovuldular və Gəncə xanlığında ikihakimiyyətliliyə son qoyuldu
II İraklinin rus polkovniki S.Burnaşov ilə birlikdə Gəncəyə hücum etməsi. Lakin Dağıstan hakimlərinin köməyi ilə Gəncə xanlığı təcavüzdən xilas oldu
Şuşa qalasında həbsdə olan Məhəmməd xanın yenidən Gəncə taxtına çıxmaq istəyinin həyata keçirməsinə mane olmaq üçün İbrahimxəlil xanın onu edam etdirməsi
Gəncə hakimi Rəhim xanın hakimiyyəti 1786 İbrahimxəlil xanla II İraklinin Gəncəy xanlığına yenidən hücum etməsi. Lakin müəyyən məbləğdə xərac ödəməyə razı olan Cavad xan hakimiyyətə gəldi
Gəncə hakimi Cavad xanın hakimiyyəti 1795 Cavad xanın Kartili-Kaxetiya çarlığı və Qarabağ xanlığına ödədiyi xəracı verməkdən imtina etməsi 1795 Cavad xanın Ağa Məhəmməd şah Qacarın Tiflisə hücumü zamanı ona qoşun və ərzaqla yardım etməsi 1796 Rus generalı V.Zubovun Cənubi Qafqaza, o cümlədən Azərbaycana birinci yürüşü zamanı Cavad xanın xərac verərək Gəncə xanlığını xilas etməsi
Cavad xanın Nadir şahın vaxtında Kartli çarlığına verilmiş Şəmşəddil, Qazax və Borqçalı mahallarını geri alması
Sisianovun başçılığı ilə rus qoşunlarının Gəncəni işğal etməsi və Gəncə xanlığının ləğv olunması
XI-XII əsrlər
Türksoyulu qazax tayfasının Azərbaycanın şimal-qərb torpaqlarında məskunlaşması XVI əsrin II yarısı İlisu sultanlığının yaranması XVIII əsrin əvvəlləri Şəmşəddil tayfasının başçısı Səlim xanın Ahalsixini osmanlılardan alaraq öz ərazisinə birləşdirməsi XVIII əsrin əvvəlləri Qazax tayfasının bir hissəsinin Qarabağa köçrülməsi XVIII əsrin ortaları Qəbələ sultanlığının yaranması XVIII əsrin 50-ci illəri Qəbələ
sultanlığının və Car-Balakən camaatlığının Şəki xanlığından asılı vəziyyətə düşməsi 1795 Ərəş sultanlığının ləğv edilərək mahal kimi Şəki xanlığına birləşdirilməsi XVIII əsrin sonları Qazax və Şəmşəddil sultanlıqlarının yaranması XVIII əsrin sonları Car-Balakən camaatlığının müəyyən müstəqillik əldə etməsi
Qəbələnin mahal kimi Şəki xanının naibləri tərəfindən idarə edilməyə başlanması XVIII əsrin II yarısı Qarabağ mahalında Xaçın, Vərəndə, Dizaq, Gülüstan (Talış) Çiləbörd “xəmsə (beşlik) məlikliklərinin mövcud olması. Dizaq məliyi Loridən, Vərəndə məliyi Şahnəzər Göyçədən, Çiləbörd məliyi Allahqulu Mağavızdan, Talış məliyi Usub Şirvandan qaçaraq Qarabağa gəlmiş və Nadir şaha itaətə görə müvafiq ərazilərə məlik təyin edilmişdilər. Məlikliklərdən yalnız Xaçın mahalının əhalisi yerli idilər
AZƏRBAYCAN XIX ƏSRDƏ AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ İŞĞALININ BAŞLANMASI (XVIII ƏSRİN SONU – XIX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİ) 1779 Kərim xan Zəndin vəfat etməsi və Qacarlar sülaləsinin İranda hakimiyyəti ələ alması 1779-1925 Qacarlar sülaləsinin İranda hakimiyyəti dövrü 1779-1797
Ağa Məhəmməd xan Qacarın hakimiyyəti dövrü 1781 Ağa Məhəmməd xan Qacarın Gilanı tutması 1781-1782 Rusiyanın qraf Voynoviçin komandanlığı altında Xəzəryanı bölgələrə yürüşə başlaması və bu məqsədlə Həştərxandan Astarabada eskadra göndərməsi
Georgiyevsk traktatı. Gürcüstanın Rusiyanın himayəsinə keçməsi Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|