İçindekiler orta asya’dan anadolu’ya iLMİn yolculuğU



Yüklə 1,36 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/36
tarix14.04.2022
ölçüsü1,36 Mb.
#85427
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36
SELÇUKLU MAVERA FAKİHLERİ-İSAM

 

 

Ömer MENEKŞE 

 

Belh,  Buhara  ve  Semerkant  olmak  üzere  bölgeye  yayılmasıyla 



başlamıştır. 

Nitekim  V.  (XI.)  asırdan  itibaren  Mâverâünnehir’de  pek  çok  ilmî 

merkez  ve  fıkıh  havzası

6

  ortaya  çıkmıştır.  Bu  havzalardan  Buhara  ve 



Semerkant,  Hanefî  fıkıh  anlayışını  geliştirmede  bu  ekolün  geleneksel 

merkezi  olan  Irak-Bağdat’ın  önüne  geçmiş,  bu  durum  Irak  meşâyihi/ 

Mâverâünnehir  meşâyihi  tarzında  bir  ayrım  ile  Mâverâünnehir 

Hanefiliğini  oluşturmuş  ve  yaklaşık  üç  asır  boyunca  Hanefî  fıkıh 

ekolünün en önemli eserleri Mâverâünnehir’de üretilmiştir.

7

 



Hicri V. yüzyıldan itibaren Hanefiliğin ağırlık merkezi haline gelen 

Mâverâünnehir’de  özellikle  Selçuklular  idaresindeki  Karahanlılar 

devrinde  300  kadar  fakih  yetişmesi  ve  bunlara  ait  %98’i  Hanefî  fıkhına 

dair 350’den fazla eserin vücuda gelmesi dikkate şayandır.

8

 

Dönemin  fakihleri  Hanefî  mezhebini  müdafaa  ve  yayma  gayesi 



güden  mezhep  imamları  hakkındaki  menâkıb  kitaplarının  yanı  sıra 

mezhebin  görüşlerini  savunan,  izah  eden  müstakil  ve  geniş  kapsamlı 

eserler ile mezhebin doktrinini özetleyen metin ya da muhtasar adıyla 

anılan  el  kitapları  kaleme  almışlardır.

9

  Dolayısıyla  fıkıh,  özellikle 



kendilerinden  “Mâverâünnehir  Ulemâsı”  veya  “Mâverâünnehir  Ekolü” 

diye söz ettiren Hanefilerin eserleriyle taçlanmış ve fıkıh adına yapılan 

hizmetler, Hanefi fıkhının gelişerek yaygınlaşmasını sağlamıştır.

10

  



Bölgede az sayıda Şafiî fukahâsı olup Hanbelî ve Malikî mezhebine 

mensup fakihler ise pek yoktu. Hanefi mezhebinin Irak ve Horasan’dan 

sonra  en  çok  yaygın  olduğu  yer  Makdisî’nin  “âlimler  menbaı”  olarak 

tavsif 


ettiği

11

 



Mâverâünnehir 

topraklarıydı. 

Zira 

Hanefilik 



Mâverâünnehir’de  silsileler  halinde  bir  nevi  aynı  aileye  bağlı  Hanefi 

 

 



6

   Fıkıh  mezheplerinin  muayyen  bazı  bölgelerde  yoğunlaşarak  söz  konusu  bölgenin 

fıkhî  karakteristik  özelliğini  ifade  etmesi.  (Orhan  Çeker-  Fatiha  Bozbaş,  “Fıkıh 

Havzalarına İlişkin Bir Deneme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 34 (2019), 4, 41. 

7

   Murteza Bedir, Buhara Hukuk Okulu: Vakıf Hukuku Bağlamında X-XIII. Yüzyıl Orta Asya 



Hanefi  Hukuku  Üzerine  Bir İnceleme  (Ankara:  TDV.  İSAM  Yay.,  2019),  27,  56;  Yusuf 

Şen,  “Mâverâünnehir  Fıkıh  Kültürünün  Etkileri  (Kırgızistan  Örneği)”,  Erzurum: 



Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 56 (2016), 1410. 

8

   Kavakçı,  Karahanlılar  Devrinde  Māvarā’  al-Nahr  İslâm  Hukukçuları,  305-307;  Ahmet 



Yıldırım,  “Orta  Asya’da  İslâmî  İlimlerin  Ortaya  Çıkışı  ve  Gelişimi”,  Orta  Asya’da 

İslâm -Temsilden Fobiye-, ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, (Ankara-Türkistan 2012), 

2/670. 


9

   Yıldırım, “Orta Asya’da İslâmî İlimler”, 671; Başoğlu, “Hicrî Beşinci Asırda Fıkıh”, 118-119.  

10

   Aydınlı, Semerkant Tarihi, 405, 440.  



11

   Münteha  Maşalı,  “Makdisî  Ahsenü’t-Tekâsim’i  Bağlamında  Fıkıh  Coğrafyası/Fıkhın 

Coğrafyası”, Usûl: İslam Araştırmaları, 25 (2016), 95. 




Yüklə 1,36 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə