İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

orqanlarından,  onların  səhifələrindo  vcrilm iş  m o ’lumatlar 
üzorində  müqayisəli  təhlil  a p a rm a q la   istifado  ctmişdir.
"Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyoti"  kitabı 
Azorbaycan 
Respublikası  Elmlər  Akadem iyası  A .  B akıxanov  adına 
Tarix  İnstitutunun  1917-1920-ci  iilor  Azorbaycaıı  tarixi 
şö’bəsi  tərəfindən  hazırlanmışdır.  B u n u n la   yanaşı,  kitabın 
yaradılması  prosesində  ölkənin  bir  sıra  başqa  tarixçilə- 
rinin  də  yaradıcıhq  əməkdaşlığı  vo  qarşılıqlı  kömokliyi 
özünü  göstərmişdir.
Əsərin 
yazılmasında 
aşağıdakı 
m üolliflor 
iştirak 
etmişlər:
Giriş:  t.  e.  d.  D.  Seyidzado,  t.  e.  d.  İ.  Bağırova.
I  Fəsil:  §  1  -  t.e.n.  N.  Ağamalıycva,  t.c.n.  R.  Xudiyev;
§  2-3  -  t.e.n.  N.  Ağamalıyeva;  §  4  -  t.c.d.  professor
C.  Həsənov,  t.e.n.  N.  Ağamalıyeva,  §  5  -  t.c.n.  N. 
Ağamalıyeva.
II  Fəsil:  t.e.n.  N.  Ağamalıyeva;  § 
2  - 
t.e.d.  C. 
Həsənovla  birlikdə.
III  Fəsil:  §  1-2  -  t.e.n.  N.  A ğam alıycva,  t.e.ıı.  R. 
Xudiyev,  Tarix  İnstitutunun  elmi  işçisi  K.  İsmayılov;  §
3  -  t.e.n.  N.  İsayev,  t.e.n.  H.  Abdullaycva;  §  4  -  t.e.d.
İ.  Musayev.
IV  Fəsilr  t.e.n.  N.  Ağamalıyeva,  elmi  işçi  K.  İsmayılov,
1917-1920-ci  illər  Azərbaycan  tarixi  ş ö ’bosinin  aspirantı 
E.  Hacıbabayev.
V  Fəsil:  t.e.d.  C.  Həsənov.
VI  Fəsil:  §  1  - 
t.e.n.  N. Ağamalıyeva, elmi  işçi 
K.
İsmayılov;  §  2-3  - 
t.e.n.  N. Ağamalıyeva.
VII  Fəsil:  t.e.n.  N.  Ağamalıyeva.
Əsərin  nətıcə  hissəsini  Azərbaycan  R espublikası  EA 
akademiki  C.  B.  Quliyev  yazmışdır.
Xəritənin 
hazırlanmasına 
m e ’m arlıq 
d o k to ru  
V.
Kərimov 
köməklik  etmişdir.
1917-1920-ci  illər Azərbaycan  tarixi  ş ö ’bəsinin  aspi-
rantları  R.  Rüstəmov  və  N.  M ə m m əd z ad ə  elmi-yardım çı 
işlərdə  iştirak  etmişlər.
1917-1920-ci  illər  Azərbaycan  tarixi  şö’bəsinin  müdiri 
t.  e.  n.  N.  Ağamalıyeva  kitab  üzərində  elmi-təşkilatçılıq
işləri 
g ö rm ü ş 
v ə  
təq d im  
olunm uş 
hissələri 
r e d a k tə  
etm işdir.
K itab ın   h a z ırla n m a sın d a   göstərdiyi  böyük  d iq q ət  və 
y ardım a 
g ö rə  
A zərb ay c an  
Respublikasının 
m ö h tərə m  
P re z id e n ti  H .  Ə.  Əliyev  cə n a b la rın a   dərin  m innətdarlıq 
edirik.
K itab ın   n ə ş r ə   ha z ırla n m a sın d a   E lm lə r  A kadem iyasının 
rəhbərliyi 
- 
p re z id e n t 
F . 
Q. 
M aqsudov 
və 
Tarix 
İn s t i t u tu n u n   d i re k to ru ,  A z ərbaycan  E A   müxbir  üzvü  İ.
H .  Əliyev  m ü h ü m   rol  oynam ışdır.
M ü ə lliflə r  kollektivi  A zərb ay c an   Respublikası  N azirlər 
K a b in e ti  y a n ın d a   Baş  Arxiv  İdarəsinin  əm əkdaşlarına 
da  öz  t ə ş ə k k ü r ü n ü   bildirir.
K i t a b ı n  
m ə t n i  
r u s  
d i l i n d ə  
n ə ş r  
o l u n m u ş  
"A3ep6aHH*aHCKaH  fleMOKpaTHMecKaa  Pecny6;iHKa  (1918- 
1920)"  -  (Bakı,  "Elm",  1998)  kitabı  ilə  identikdir.

---

GİRİŞ
Miistəqilliyə  doğru:  Yolun  başlanğıcı
X X   əsrin  əvvəiiərindo  Rusiyadakı  sosial 
titroyişlər 
cəmiyyətdə  siyasi  qüvvələrin  ayrılması  proscsini  siir’ot- 
ləndirdi,  bu  da  imperiyanın  m üstom lokolorindo  güclii 
əks-sədaya  sobəb  oldu.  Bu  hadisolor 
tam  
gcnişliyilo 
Azərbaycanı  da  əhatə  etdi.  Əsrin  ovvollori  b u ra d a   milli 
hərəkatın  yüksəlişi,  siyasi 
partiyaların 
yaranm ası 
vo 
sonralar  Şərqdo  ilk  Xalq  Cümhuriyyotinin  yaradılm asında 
böyük  rol  oynamış  parlaq  ictimai-siyasi  xadim lorin  böyük 
dostosinin  meydana  çıxması  ilo  noticolonmiş  iqtisadi  vo 
siyasi  həyatdakı  sür’otli  hadisolərlo  olam o td ard ır.
IIələ 
XIX 
əsrin 
əvvəllərindo 
Rusiya 
impcriyası 
tərəfindən  işğal  edilmiş  zəngin  ucqar 
olan  Azorbaycan 
siyasi,  iqtisadi  vo  milli  zülmün  bütün  ağırlıqlarına  m o’ruz 
qalmışdı.
Vahid  Ümumrusiya  bazarının  yaranması  ohalinin  sosial 
strukturunda  ciddi  dəyişiklikloro  sobob  oldu.  İctimai-siyasi 
həyata  yeni  qüvvəlor-sahibkarlar  vo  m u zd lu  
fohlolor 
çıxdılar.  Lakin  Azərbaycanda  bu  qüvvolorin  azad  inkişafı 
yolunda  sün’i  əngəllər  yaradılırdı.  Bu,  m üxtolif  millot- 
lordon  olan  işçilərin  əmoyinin  qeyri-borabor  ödonilmosi 
kimi 
müstəmləkəçilik 
prinsipində, 
milli 
s ahibkarlar 
qarşısında  onların  çox 
çotinliklə 
a r a d a n  
qaldırm ağa 
çalışdığı  güclü  maneolər  yaradılmasında  özünü  göstərirdi.
Milli  kapitalın  tədavül  sahəsindon  istehsal  sahəsinə 
kcçmosi  XIX  əsrin  ikinci  yarısı  və  X X   əsrin  ovvollərində 
Azərbaycanın  sosial-iqtisadi  inkişafının  x a r a k t e r ik   xüsu- 
siyyotini  təşkil  edirdi.  Nisbəton  qısa  m ü d d o t  ərzində 
ıni11' 
n pital  iqtisadiyvatın  bir  sıra  on  m ü h ü m   saholorindo
vo 
xüsusilə 
n e f t 
sənayesindo 
kifayət 
q o d ər 
güclü 
m övqelor  olo  keçirdi.
500  m in  p u d d a n   1  milyon  puda  q əd o r  neft  çıxarılan 
B akıda  h ələ  X IX   əsrin  sonlarında  "Bakı  -  Rusiya  nefti 
cəmiyyətinin"  d i r e k t o rla rın d a n   biri  olmuş  m əşh u r  sahibkar 
vo  xeyriyyoçi  H .  Z .  Tağıyevdon  əlavə,  1913-cü  ildə  neft 
sənayeçiləri  sırasına  M.  Nağıyev,  Ş.  Əsədullayev,  A.  S. 
Məlikov,  M.  T .  M irbabayev,  İ.  Hacınski,  M.  Muxtarov, 
A şurbəyov  q a rd a ş la rı  vo  Q.  K. Əlokbərov  da  daxil
olm uşdula r. 
B akı 
ra y o n u n d a hasil 
edilən 
n eftin 
1/6
hissosi  xüsusi  çokisi  15  faiz  təşkil  edon  milli  müossisələrin 
payına  d ü ş ü r d ü . 1
A zərb ay c an   burjuaziyası  n e f t  e ’malı  (Q.  Z .  Qoniyev, 
M.  Nağıyev,  A .  M.  Nuriyev,  M.  Q.  Səlimxanov,  Q.  M. 
Vəzirov),  m etalişlo m ə  və  m aşın q ay ırm a  (H .  Z.  Qazıyev, 
M.  M uxtarov,  Cavanşirov  qardaşları,  A .  Dadaşov,  İ. 
Vəliyev),  ipokçilik 
(A. 
Q.  M əm m odov,  M ehdi  Hacı 
Əbdül  oğlu,  S ərdarov  qardaşları,  M əm m ədrosulov  qar- 
daşları,  Səlimov  qardaşları,  Bünyadov  qardaşları,  Q.  İ. 
Hacıyev,  Q.  F əro e o v   və  başqaları),  p am bıqtəm izləm ə  (H. 
Z .  Tağıyev, 
M.  S.  Əliyev,  X . B. 
Hacılasanski,  M.  X.
Mehdiyev),  u n ü y ü tm ə   -  düyütom izləm o  sonayesində  (A. 
B.  Quliyev, 
H .  Z .  Tağıyev, Q. 
A .  Rzayev,  M.  S.
Korimov,  R əsu lo v   qa rd a şla rı  vo  başqaları),  tü tünçülük 
sah ə sin d ə  (M.  Q.  D adanov,  Novruzov,  Q.  Abdullayev 
və 
başqa la rı), 
balıqçılıq 
sahosində 
(H. 
Z . 
Qazıyev, 
Sultanov,  Ə lım əd  M u s ta fa   oğlu  və  başqaları)  və  digər 
sənaye  və  ti c a r ə t  saholərindo  kifayət  q ə d ə r  güclü  mövqe 
^   tu tu r d u . 2  X ə z ə r   dəniz  nəqliyyatı  gəm ilərinin  xeyli  hissəsi 
J  və  Bakı  yaşayış 
evlərinin 
82,3  faizi  azorbaycanlılara 
^  məxsus  idi.  A z ə rb a y c a n   burjuaziyasının  iqtisadi  mövqe-
1 
lorinin 
g enişlənm osi 
onun 
comiyyətin 
siyasi 
həyatına 
t ə ’sirini 
g ü c lə n d irm ə sin ə  
im kan 
verirdi. 
Bu 
dövrdə 
səxavətlə  öz 
k a p ita lın m   bir  hissəsini 
milli  kadrların 
tohsili  v ə   haz ırlan m asın a  yönoldon  milli  sahibkarların 
kö m ək  
etdiyi 
yüksok 
bilikli 
görkomli 
Azərbaycan 
ziyalılarının  bütjw-  b k ~ 4 d s tə s i  millətin  m ənafeyi  u ğrunda 
fəal  m übarizoyə  qoşuldu
Azərbnycap  Respubltkssı  Prezidentinin 
17 
İjlar İdarəsiuin
K İ T A B X Ä N A S I

---