Ii liceum Ogólnokształcące im

Ćwiczenia
Zamień na stronę bierną w czasie imperfectum:

1. 
   Medici multos aegros sanabant.
   

…………………………………………………………………………………………………

2. 
   Graeci Aesculapium, medicorum deum, colebant. (Aesculapius, -i – Eskulap)
   

…………………………………………………………………………………………………

Aesculapius deus aegros sanabat
Asesculapius, medicorum deus, in Graecia colebatur et multa templa dei ibi inveniebantur. Clarum Aesculapii templum in oppido Epidauro erat.

Multi aegri ad Aesculapii templum adveniebant. In dei templo dormiebant. In somnis deus eis apparebat et medicinam demonstrabat. Aegri postridie somnia sua medicis narrabant. Tum medici medicamenta idonea adhibere poterant et aegri salutem recipiebant.

Sanati advenae in muro templi Aesculapii tabulas cum nominibus morborum atque cum medicina adversus morbos ponebant. Ita deo gratias agebant.


colo, -ere – czcić, szanować,

invenio, -ire – znaleźć, spotkać

oppidum, i - miasto

advenio, -ire – przybywać

dormio, -ire – spać

somnium, i – sen, marzenie senne

appareo, -ere – pojawiać się

medicina, ae – też: lekarstwo, lek

demonstro, -are – pokazywać

postridie – nazajutrz

idoneus, a, um – odpowiedni, stosowny

adhibeo, -ere- stosować, używać

possum, posse – móc

salus, utis f – zdrowie, dobro, ocalenie

recipio, -ere – otrzymać ponownie, odzyskać

sanatus, a, um - uzdrowiony

advena, -ae – przybysz

murus, i – mur

tabula, ae – tablica, tabliczka

nomen, -inis n – imię, nazwa

atque = et

adversus z acc. – przeciw, przeciwko

pono, -ere – kłaść

ita – tak

gratias agere - dziękować

Ćwiczenia
Zamień zdania w activum na passivum, a w passivum na activum.

1. 
   Aegri in somnis deum Aesculapium videbant.
   

................................................................................................................................

2. 
   Medicamenta idonea a deo monstrabantur.
   

................................................................................................................................

3. 
   Medici medicamenta idonea adhibebant.
   

................................................................................................................................

4. 
   Multae tabulae a sanatis hominibus in muris ponebantur.
   

................................................................................................................................

Nihil aeque sanitatem impedit, quam remediorum crebra mutatio.

• 
  aeque – równie, na równi
  
• 
  sanitas, -atis f – zdrowie
  
• 
  impedio, -ire –wiązać, więzić, wstrzymywać, przeszkadzać,
  
• 
  remedium, -i – lekarstwo
  
• 
  creber, bra, brum - częsty
  
• 
  mutatio, onis f - zmiana
  

Lectio undevicesima (XIX)
Indicativus futuri I activi et passivi
Futurum I (primum) - czas przyszły, tworzy formy inaczej dla koniugacji I i II, inaczej dla III i IV. W koniugacjach I i II cechą czasu jest –b-, w konigacjach III i IV – w pierwszej osobie l. poj. –a, w pozostałych osobach – ē.
Wzór odmiany
Indicativus futuri activi

Koniugacja I	Koniugacja II	Koniugacja III	Koniugacja IV	esse	posse -móc
1. cura-b- o 2. cura-b-i-s 3. cura-b-i-t 1. cura-b-ĭ-mus 2. cura-b-ĭ-tis 3. cura-b-u-nt	1. vide-b-o 2. vide-b-i-s 3. vide-b-i-t 1. vide-b-ĭ -mus 2. vide-b-ĭ-tis 3. vide-b-u-nt	1. scrib-a-m 2. scrib-e-s 3. scrib-e-t 1. scrib-ē-mus 2. scrib-ē-tis 3. scrib-e-nt	1. audi-a-m 2. audi-e-s 3. audi-e- t 1. audi-ē-mus 2. audi-ē-tis 3. audi-e-nt	1. ero 2. eris 3. erit 1. erĭmus 2. erĭtis 3. erunt	1. potero 2. poteris 3. poterit 1. poterĭmus 2. poterĭtis 3. poterunt

Indicativus futuri passivi

Koniugacja I	Koniugacja II	Koniugacja III	Koniugacja IV
1. cura-b-o-r 2. cura-b-ĕ-ris 3. cura-b-ĭ-tur 1. cura-b-ĭ-mur 2. cura-b-ĭ-mini 3. cura-b-u-ntur	1. vide-b-o-r 2. vide-b-ě-ris 3. vide-b-ĭ-tur 1. vide-b-ĭ-mur 2. vide-b-ĭ-mini 3. vide-b-u-ntur	1. scrib-a-r 2. scrib-ē-ris 3. scrib-ē-tur 1. scrib-ē-mur 2. scrib-ē-mini 3. scrib-e-ntur	1. audi-a-r 2. audi-ē-ris 3. audi-ē-tur 1. audi-ē-mur 2. audi-ē-mini 3. audi-e-ntur

Donec eris sospes, multos numerabis amicos,

Tempora si fuerint nubila, solus eris.

P.Ovidius Naso

donec – dopóki

sospes, itis – szczęśliwy, pomyślny

si – jeśli

fuerint – będą, czas przyszły futurum II (exactum) od esse

nubilus, a, um – chmurny, ponury, nieprzychylny

solus, a, um – sam jeden, samotny
Publius Ovidius Naso (Owidiusz) – (43 p.n.e. – 18 n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor m. in. Sztuki kochania (Ars amandi) i poematu Metamorfozy, w młodości bardzo popularny, w 8 r n.e. skazany przez Augusta na wygnanie do Tomi (dzis. Konstanza w Rumunii).

Ćwiczenia

1. 
   Określ formy czasownika (tryb, czas, strona, osoba, liczba).
   

	Czasownik	Tryb	Czas	Strona	Osoba	Liczba
1.	scribunt	indicativus	praesentis	activi	3. (persona)	pluralis
2.	dormiebat
3.	colentur
4.	eras
5.	numerabitis
6.	audient
7.	videte
8.	scribam
9.	videri
10.	poterunt

2. 
   W miejsce kropek wstaw brakującą formę czasownika, tak, aby obok siebie były formy tej samej osoby i stron w: imperfectum, praesens, futurum :
   

Np.:

visitabam	visito	visitabo
…………………….	demontras	…………………….
dormiebant	…………………….	…………………….
…………………….	adhibetur	…………………….
erat	…………………….	…………………….
…………………….	colitur	…………………….
monstrabaris	…………………….	…………………….
…………………….	prosum	…………………….
…………………….	noces	…………………….
bibebat	…………………….	…………………….

3. 
   Poszukaj „czarnej owcy”, czyli formy, która nie pasuje do pozostałych, i uzasadnij swój wybór:
   

Np.: scribis, erit, habebis, videbunt, colet (scribis – praesens, reszta – futurum)

• 
  adveniebant, dormiebam, erant, turbat, poteram
  
• 
  videbo, bibis, adhibebit, poterimus, veniam
  
• 
  laudant, colunt, habent, scribent, monstrant
  
• 
  vide, audi, scribi, dormi, disce
  

4. 
   Obok formy czasownika: video, -ere utwórz analogiczną formę czasownika:
   

colo, -ere:

1. videbant
2. videte
3. videbit
4. videntur
5. videbo
6. videmur

5. 
   W podanych poniżej sentencjach zamień czas praesens na imperfectum:
   

Medicus curat, natura sanat.

.................................................................................................................
Quod scimus, gutta est, ignoramus mare.
.................................................................................................................
Naturam mutare difficile est.
.................................................................................................................
Frustra vivit, qui nemini prodest.
.................................................................................................................
Omnia mea mecum porto.
.................................................................................................................

6. 
   W kolejnych sentencjach zamień czas na futurum:
   

Cogito, ergo sum.

.................................................................................................................
Verba docent, exempla trahunt.
.................................................................................................................
Tempora mutantur et nos mutamur in illis.
.................................................................................................................
Lex retro non agit.
.................................................................................................................

Lectio vicesima (XX)
Stopniowanie przymiotników
Przymiotnik__Gen._sing.__Superlativus'>Przymiotnik__Gen.sing.__Comparativus'>Przymiotniki mogą występować w trzech stopniach:

• 
  stopniu równym gradus positivus
  
• 
  stopniu wyższym gradus comparativus
  
• 
  stopniu najwyższym gradus superlativus
  

Gradus positivus
Przymiotniki łacińskie mogą należeć do deklinacji I i II, lub do deklinacji III. Przypomnijmy, że:

1. 
   w deklinacji I i II rozróżniamy dwie grupy zakończeń:
   
   • 
     -us, -a,- um
     

magnus, magna, magnum wielki

altus, alta, altum wysoki, głęboki

• 
  -er, -a, -um
  

pulcher, pulchra, pulchrum piękny

miser, misera, miserum nieszczęśliwy

2. 
   w deklinacji III występują trzy grupy zakończeń:
   

• 
  -er, -is, -e
  

celeber, celebris, celebre sławny

celer, celeris, celere szybki

• 
  -is, (-is), -e
  

brevis, breve krótki

• 
  -ns (-ntis) lub -x (+ gen.)
  

sapiens, -ntis mądry

felix, -icis szczęśliwy

atrox –ocis straszny
Stopniowane regularne

Gradus comparativus
Stopień wyższy (gradus comparativus) tworzymy przez dodanie końcówek –ior, -ior, -ius do tematu przymiotnika, otrzymanego po odcięciu końcówki gen. sing.: -i lub –is.

Przymiotnik	Gen.sing.	Comparativus
		masculinum -ior	femininum -ior	neutrum -ius
altus, a, um	alti	altior	altior	altius
longus, a, um	longi	longior	longior	longius
pulcher, chra, chrum	pulchri	pulchrior	pulchrior	pulchrius
miser, era, erum	miseri	miserior	miserior	miserius
celer, eris, ere	celeris	celerior	celerior	celerius
brevis, e	brevis	brevior	brevior	brevius
sapiens	sapientis	sapientior	sapientior	sapientius

Comparativus odmienia się według typu spółgłoskowego III deklinacji (np.: altior, gen. altioris).

Gradus superlativus
Największa grupa przymiotników tworzy superlativus przez dodanie do tematu przymiotnika końcówek: -issimus,- issima, -issimum.

Przymiotnik	Gen. sing.	Superlativus
		masculinum -issimus	femininum -issima	neutrum -issimum
longus, -a, -um	longi	longissimus	longissima	longissimum
brevis, -e	brevis	brevissimus	brevissima	brevissimum
sapiens	sapientis	sapientissimus	sapientissima	sapientissimum

Przymiotniki zakończone na -er tworzą superlativus przez dodanie do nominativu singularis masculinum końcówek: -rimus, -rima, -rimum (powstanie zakończenie: -errimus, -errima, -errimum).

Przymiotnik	Superlativus
	masculinum -errimus	femininum -errima	neutrum -errimum
pulcher, -chra, -chrum	pulcherrimus	pulcherrima	pulcherrimum
celer, -eris, -ere	celerrimus	celerrima	celerrimum

Kilka przymiotników tworzy superlativus zakończony na : -illimus,_-illima,_-illimum'>-illimus, -illima, -illimum.

Przymiotnik	Superlativus
	masculinum -illimus	femininum -illima	neutrum -illimum
facilis, -e łatwy	facillimus	facillima	facillimum
difficilis, -e trudny	difficillimus	difficillima	difficillimum
similis, -e podobny	simillimus	simillima	simillimum
dissimilis niepodobny	dissimillimus	dissimillima	dissimillimum
gracilis, - e smukły, cienki	gracillimus	gracillima	gracillimum
humilis, -e niski	humillimus	humillima	humillimum

Superlativus odmienia się według deklinacji I i II (-us, -a,-um)