214
Böyük Britaniya c
əmiyyətində də müharibəyə kifayət qədər
güclü müxalif
ət formalaşmışdı. Kütləvi məlumat vasitələrində Toni
Bleer v
ə ABŞ–ın siyasəti qətiyyətlə pislənirdi.2003–cü ilin fevralın
15–d
ə Londonda kütləvi antimüharibə nümayişləri keçiri-
lirdi.Müxt
əlif məlumatlara görə, çıxışlarda 750 mindən 2 milyona
q
ədər adam iştirak etmişdi.2003 –cü ilin martında Londonda ke-
çiril
ən sülh xalq assambleyasının konfransında baş nazirin dərhal
istefası tələb edildi. Toni Bleerin reytingi 35% - ə qədər düşdü.
Ölk
ə üzrə rəyi soruşulanlardan 62% - I Toni Bleerin İraqdakı
siyas
ətini müdafiə etmədiklərini bildirdilər.
ABŞ prezidenti C. B uş “S- 3” təyyarəsindən yerə enərək
t
əyyarə daşıyan “Avraam Linkoln” gəmisinin göyərtəsində döyüş
əməliyyatlarından qayıdanlar qarşısında çıxış edərək təntənəli
şəkildə bildirdi ki, “vəzifə yerinə yetirilmişdir”. Burada o faktiki
olaraq,
İraq müharibəsində ABŞ–ın qələbəsini elan etdi.
İraq bir neçə işğal zonasına bölündü: Bağdad “sünni üç-
bucağı”, İraqın şimal rayonları və Əl–Anbarın qərb əyalətləri. On-
ların hamısına ABŞ qoşunları nəzarət edirdi. Bağdadın cənubunda
yerl
əşən şiələrin yaşadığı rayonlar çoxmillətli divizyaların məsu-
liyy
ət zonası hesab edilirdi. Onun tərkibi Polşa, İspaniya, İtaliya,
Ukrayna v
ə bir neçə Mərkəzi Amerika ölkələrindən təşkil edil-
mişdi.
İraqın ucqar cənubunda yerləşən Bəsrədə Britaniya
kontingenti yerl
əşirdi. Müvəqqəti koalisiya inzibati idarəsinə
istefada olan general Cem Qarher başçılıq edirdi. Onu mayda Pol
Brener
əvəz etdi.
İnzibati idarənin əsas vəzifəsi hakimiyyəti yeni İraq höku-
m
ətinə vermək üçün lazimi şəraiti yaratmaq idi. Müvvəqəti inzi-
bati idra
ənin birinci vəzifəsi İraq ordusu və polisini buraxmaq idi.
Müharib
ə qurtardıqdan sonra İraqı öyrənmək üçün İşçi qrupu
f
əaliyyətə başladı. O, ilk növbədə kütləvi qırğın silahlarının axtarı-
şına başladı. 2004–cü ildə bu qrupa öz işini qurtardı, yekun hesa-
batda göst
ərdi ki, hərbi əməliyyatların başlandığı gündən İraqda
kütl
əvi qırğın silahları tapılmamışdır.
Döyüş əməliyyatları başa çatdıqdan sonra ölkədə partisan
müharib
əsi başlandı. May ayı ərzində partiyadakılar koalilisiya
215
qoşunlarına qarşı hücuma keçdi. İyun aylarında ABŞ silahlı
qüvv
ələri birinci əhəmiyyətli əməliyyat həyata keçirdilər. Bu
S
əddam rejimi devildikdən sonra ilk hərbi əməliyyat idi.O
“Yarımada üzrə zərbə” əməliyyatı adlandı. Əvvəllər partizanlar
əsasən Səddam Hüseyn tərəfdarlarından və BƏƏS partiyasının
f
əallarından təşkil edilirdi. Bu qruplaşmalar çoxlu sayda silah və
döyüş vasitələri ələ keçirdilər.
Koalisiyaya qarşı partisan hərəkatının təşkili 2003–cü ilin
payızında başa çatdı. Bu hərəkat müsəlmanların bayramı Ramazan
şərəfinə oktyabr–noyabr aylarında “Ramazan hücumu” adını aldı.
Bu dövrd
ə bir neçə ABŞ təyyarəsi vuruldu. 2003–cü ilin
noyabrında koalisyanın 110 hərbi qulluqçusu həlak oldu.
Üsyançılar
tipik
partizan
taktikasından–minomyotlardan,
sinayperl
ərdən, ölüməməhkum olanların hücumlarından istifadə
edirdil
ər. Mübarizə vasitələrindən biri də terror aktlarının
tör
ədilməsi idi. İlk belə terror aktı 2003–cü ilin avqustunda
İordaniya səfirliyində oldu. Terroristlər sonrakı dövrdə Bağdadda
BMT–nin m
ənzil qərargahını dağıtdılar ki, nəticədə ölənlər arsında
BMT–
nin İraq missiyasının rəhbəri Serjio Vneyr di Mello da var
idi. Ən müvəffəqiyyətli terror aktı Nasiriyyə şəhərində 2003–cü
ilin noyabrında İtalyan kontingentinin kazarmasında baş verən
partlayış idi.
Bu dövrd
ə koalisiya qüvvələrinin əməliyyatları uğurla davam
edirdi. Bir il
ərzində köhnə rejimin bir sıra xadimləri tutuldu.
İyulun 22–də Mosulda 101–ci hava–desant əsgərlərlə atışmada
S
əddam Hüseynin oğlanları Udey və Kusey həlak oldular. Dekab-
rın 13–də Tikrit rayonunda 4–cü piyada diviziyasının hərbi qulluq-
çuları S. Hüseynin özünü həbs etdilər. Belə hesab edirdilər ki, o
partizan h
ərəkatının ilhamvericilərindən və təşkilatçılarından biri-
dir. Lakin onun h
əbsindən sonra da partizan hərəkatı sönmədi.
2004–cü ilin fevral–
martında İraqda nisbi sabitlik yarandı.
Üsyançların hərbi aksiyalarının azalması nəticəsində beynəlxalq
k
oalisyanın itkisi aşağı düşdü. Lakin bu sabitlik aldadıcı idi. Artıq
2004–
cü ilin yazında ABŞ və onun müttəfiqlləri Bağdadı götür-
dükd
ən sonra sünni partizan hərəkatı və şiə müxalifəti ilə toqquş-
ma oldu.
216
2003–
cü ilin sonunda şiələrin dini və siyasi liderləri ümumi
seçkil
ər keçirilməsi və hakimiyyətin seçilmiş hökumətə verilməsi
t
ələbi ilə çıxış etdilər. onlar belə hesab edirdilər ki, ənənəvi olaraq
hakimiyy
ətdə olan süni azlıqdan (xüsusiilə S.Hüseynin hakimiyyəti
dövrü)yaxa qurtara, ölk
ədə siyasi hakimiyyəti öz əllərinə ala
bil
ərlər. Müvəqqəti koalisiya inzibati idarəsi seçkilərə qədər ölkəni
idar
ə etmək niyyətində idi. ABŞ–ın mövqeyi şiələrin bir qrupunda
narazılıq yaratdı. Onların ən radikal nümayəndələrindən biri olan
molla Mukatada–
Əs–Sədr xarici qoşunların İraqdan çıxarılması,
plüarist demoktarik islam dövl
ətinin yaradılması tələbi ilə çıxış
etdi.
Əs–Sədr “ Mehdi ordusu” adlanan silahlı dəstə təşkil etdi.
Bu qruplaşmanın köməyi ilə o çoxmillətli qüvvələrə qarşı üsyan
t
əşkil etməyi qərara aldı.
Şiələrin üsyanı Falludcadakı hadisələrlə üst–üstə düşdü.
Bağdadın qərbindəki bu əhali məntəqəsi 2003–cü ilin ortalarında
sünni müqavim
ət hərəkatının əsas dayağı hesab edilirdi. ABŞ
döyüşçüləri İraqda xeyli itki verdilər. yazın əvvəllərində buradan
82–ci hava–
desant diviziyası köçürüldü və o, dəniz piyadları hissə-
l
əri ilə əvəz edildi. Onlarla İraq camaatı arasında güclü toqquş-
malar oldu. Falludcaya ABŞ qoşunları nəzarət edə bilmirdilər.
Şiə üsyanı aprelin 4–də başlandı və sonrakı bir neçə gündə
İraqın cənub və mərkəzinindəki şəhərlərdə güclü toqquşmalar oldu.
Eyni zamanda aprelin 5–d
ən ABŞ piayda qoşunları Falludcaya hü-
cum etdil
ər. Lakin məlum oldu ki, əməliyyat üçün qüvvələr kifa-
y
ət deyildir.
Şiə üsyanlarının gözlənilməzliyi ABŞ silahlı qüvvələrinə mü-
əyyən qədər itki versə də, ABŞ qüvvələri aprelin sonunda müqa-
vim
ətin əsas ocaqlarını söndürə bildilər. Əs–Sədrdə yerləşən En–
N
əcəfdə də döyüşlər getdi. Nəhayət, «Mehdi ordusu» atəşin kəsil-
diyini elan etdi. Fallud
cada da qarşıdurmalar dayandırıldı. Xüsusi
İraq briqadası təşkil edildi ki, şəhərdə asayişə nəzarət etsin. Fal-
luqca üz
ərində nəzarəti itirdikdən sonra 2004–cü ilin iyulun 28–də
Müv
əqqəti koalisiya inzibati idarəsi bir neçə şiə şəhərində öz səla-
hiyy
ətlərini başda baş nazir Ayyad Allani olamqla İraq keçid höku-
m
ətinə verdi. Kağız üzərində İraqın xariclər tərəfindən işğalına son
qoyulmuş oldu. Beynəlxalq koalisiyanın qoşunları BMT TŞ–nın (8
Dostları ilə paylaş: |