İKLİm geniş bir sahada, uzun yıllar (40,50 yıl) boyunca devam eden atmosfer olaylarının ortalamasına iklim

İKLİM

Geniş bir sahada, uzun yıllar (40,50 yıl) boyunca devam eden atmosfer olaylarının ortalamasına iklim denir.

İklimin insan ve çevre üzerindeki etkileri;

- İnsanların;

• 
  Yeryüzüne dağılışını
  
• 
  Ekonomik faaliyetlerini
  
• 
  Kültür faaliyetleri
  

- Endüstrinin dağılışını

- Konut tipini ve malzemesini

- Ulaşım, Turizm, Tarım, Tarım ürünleri çeşitliliği, Toprak oluşumu, Bitki örtüsü, Akarsu ve debileri, Hayvan türleri, dış kuvvetlerin etki alanları ve dağılımları, erozyonu, denizlerin tuzluluk oranını.

Hava Durumu

Dar bir sahada, kısa süre içerisinde görülen atmosfer olaylarına denir.

İklim ve Hava Durumunun karşılaştırılması;

İklim = Geniş alanlar	H.D. = Dar sahaları
İklim = Uzun süreli	H.D. = Günlük olayları
İklimde = Değişkenlik az	H.D. = Değişkenlik fazla
İklim = Kurak, yağışlı, soğuk.	H.D. = Güneşli, rüzgarlı, yağmurlu.

Klimatoloji: Geniş sahalarda, uzun yıllar, devam eden atmosfer olaylarının ortalamalarını tespit ederek, iklim bölgelerini ve karakterlerini inceleyen bilim dalına denir.

Meteoroloji: Dar sahalarda, kısa süreli atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalına denir.

ATMOSFER ve ÖZELLİKLERİ

Yerçekiminin etkisi ile iç içe katmanlardan meydana gelmiştir. Yoğunlukları farklıdır.

1. Troposfer: En alt tabakadır. Alt kısımlarında iklim olayları görülür. Gazların %75i buradadır.

- Azot %78, Oksijen %21, Diğer %1.

2. Stratosfer: Su buharı yoktur. İklim olayı görülmez ve sıcaklık değişimi yok gibidir (-45º). Yerçekimi azdır.,

3. Mezosfer (Şemosfer) : Hava hareketleri görülmez. İki tabaka arası Ozon tabakası vardır. (Ültraviyole ışınları burada tutulur).

4. İyonosfer: +250º kadardır. Radyo sinyallerini ileten katmandır.

5. Ekzosfer: En son ve en geniş katmandır.


Atmosferin Faydaları

• 
  İklim olayları meydana gelir.
  
• 
  Canlı yaşamı için gerekli gazları ihtiva eder.
  
• 
  Güneşten gelen zararlı ışınları tutar.
  
• 
  Dünyanın aşırı ısınıp-soğumasını önler.
  
• 
  Dünya ile birlikte dönerek, sürtünmeden oluşabilecek yanmayı önler.
  
• 
  Meteorların parçalanmasına neden olur.
  
• 
  Güneşin yansıma yapmasını sağlayarak, her yeri aydınlatır.
  

İKLİM ELEMANLARI

A. SICAKLIK

Güneş ışığı %100;

• 
  Bulut ve atmosferin etkisi ile % 25i uzaya,
  
• 
  % 25, gölge yerlerin aydınlatılması ve gökyüzünün maviliği,
  
• 
  % 15, Atmosferin emmesi ile ısınmasını sağlar,
  
• 
  % 35 yeryüzüne ulaşır (% 27si yeri ısıtır, % 8i yansır).
  

Sıcaklık Dağılışını Etkileyen Faktörler (Sıcaklık Etmenleri)

1. Güneş Işınlarının Geliş Açısı: Güneş ışınları dik gelirse ısınma fazla olur. Bu açıyı etkileyen faktörler;

a. Dünyanın Şekli ve Enlem: Ekvatordan Kutuplara gidildikçe açı daralır.

b. Yaşanan Mevsim: Eksen eğikliğine bağlı olarak, açı mevsime göre değişir.

c. Günün Saati: Sabah, öğle, akşam farklı açılar.

d. Bakı ve Eğim: Yer şekillerinin, dağların güneşe göre konumu açı üzerinde değişim yapar.

Bakı nın etkili olduğu yamaçlarda;

• 
  Sıcaklık daha fazladır,
  
• 
  Aynı tür bitkilerin olgunlaşama süresi daha kısadır,
  
• 
  Tarımın yükselti sınırı daha fazladır,
  
• 
  Daimi kar üst sınırı daha fazladır,
  
• 
  Orman üst sınırı daha yukarılara çıkar.
  

2. Güneş Işınlarının Atmosferde Aldığı Yol:

Yol uzadıkça enerji kaybı artar. Dik açı ile gelen yerlerde tutulma oranı azdır.

3. Güneşlenme Süresi:

Gündüz süresi uzun olduğunda sıcaklık değerleri yükselir. Günün en sıcak vakti öğleden sonradır.

4. Yükselti:

Troposferde, yerden yükseldikçe hava sıcaklığı her 200m’de 1º azalır. Bunun iki nedeni vardır;

• 
  Troposferin, yerden yansıyan ışınlar ile ısınması,
  
• 
  Havadaki ısıyı tutan nemin yeryüzüne yakın yerlerde yoğunlaşması.
  

Yükseltisi fazla olan bir yerde;

• 
  Sıcaklık daha azdır,
  
• 
  Ani sıcaklık değişimi görülür (Nem az)
  
• 
  Gün içerisinde sıcaklık daha fazla yükselir, fazla düşer,
  
• 
  İklim şartları karasallaşır, Bitki örtüsü cılızlaşır.
  

5. Kara ve Denizlerin Dağılışı:

Karalar, denizlere oranla daha fazla ve çabuk ısınır. Denizler daha az ve geç ısınır. Karaların ısınma ısısı denizlerden daha fazladır. Güneş ışınları karalar üzerinde 20 cm ile 1 m arasındaki bölüme kadar tesir ederken denizlerde güneş ışınları kırılmaya uğrayarak 200 m derinliğe kadar tesir eder. Bu durum sıcaklık değişimini yavaşlatır.

6. Nem Miktarı:

Sıcaklık farkını azaltır. Bulutlu günlerde sıcaklık değeri yüksektir. Deniz, vadi ve ovalarda sıcaklık kaybı az, dağlarda fazladır.

7.Okyanus Akıntıları:

Deniz ve Karalarda sıcaklık üzerinde etkilidirler.

a. Sıcak Okyanus Akıntıları:

Ekvator çevresinden kutuplara doğru olan akıntılardır.

- Gulf Stream: Meksika körfezinden doğar K.B.Avrupa’ya doğru gider (İngiltere, Almanya, Norveç). Termik Ekvatorun, yer Ekvatorundan sapmasına neden olur.

- Brezilya: Brezilya kıyılarından güneye doğru gider.

- Kuroşivo: Güney Çin denizinden, Japonya’nın güneyine gider.

- Alaska: ABD’nin Alaska kıyılarında görülür.

b. Soğuk Okyanus Akıntıları:

Kutup bölgelerinden Ekvatora doğru akarlar.

- Labrador: Grönland civarı Baffin Körfezinden doğar. Kanada’nın Labrador yarımadası boyunca sürüklediği sulardır. Kanada’nın doğu kıyılarında sıcaklığı düşürür.

- Kanarya: Afrika’nın K.Batı kıyılarında.

- Oyaşivo: Japonya’nın kuzey kıyılarında.

- Bengal: G.Batı Afrika kıyılarında görülür.

- Peru: G.Amerika’nın batı kıyılarında.

- Kaliforniya: K.Amerika’nın batı kıyıları.

8. Rüzgarlar:

Enlem-sıcaklık ilişkisinden ötürü Ekvatordan esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir. Kutuplardan esenler düşürür.

Deniz-Kara rüzgarları=Kışın ılıtıcı, yazın

serinletici,

Kara-Deniz rüzgarları=Kışın sıcaklığı düşürücü,

Yazın sıcaklığı yükseltici etki yapar.

9. Bitki Örtüsü:

Aslında bitki örtüsü sıcaklık ve yağışın bir sonucudur.

Bitki örtüsü, güneş ışınlarının bir kısmını emerek gündüz yerin fazla ısınmasını önler. Gece ise fazla soğumasını önler.
SORULAR:

1. Kuzey Amerika’nın doğu ve batı kıyılarında aynı enlemlerde bulunan iki şehrin sıcaklık ortalamalarının farklı olmasının sebebi nedir?

2. Dünyanın Termik Ekvatoru ile Yer Ekvatorunun geçtiği yerlerde sapmalar olmasının sebebi nedir?

3. Dünya üzerinde bir yerde Bakı etkisinden dolayı bir dağın hem kuzey hem güney yamacı yılın belli dönemlerinde güneş ışınlarını dike yakın bir eğimle alıyor ise bu yer dünya üzerinde nerede olabilir?

4. Kuzey yarım küre, Güney yarım küreden daha sıcaktır. Bunu sebebi ne olabilir?

5. Bir dağın yamacında bulunan A noktası -8º ve B noktası -19ºdir. A noktası 1200m de olduğuna göre B noktasının yükseltisi nedir?

6. Havadaki su buharı, ısıyı emdiğinden, havanın günlük ve yıllık sıcaklık farklarını azaltır.

Aşağıdaki illerden hangisinde sıcaklık farklılaşmasının daha az olması beklenir?

1. 
   Ankara
   
2. 
   Burdur
   
3. 
   Van
   
4. 
   İzmir
   
5. 
   Edirne
   

7. Ülkemiz bölgelerinden hangisinde tarım ürünlerinin hasat önceliği ilk sıradadır?

A. Ege

B. Karadeniz

C. Marmara

D. İç Anadolu

E. Akdeniz

8. Haziran ayında, Dünya üzerinde hangi enlemde güneş ışınlarının tutulmasının en az olması beklenir?

A.20ºG B.Ekvator C.5ºG D.15ºK E.22ºK

9. 21 Aralık tarihinde hangi enlemde tutulmanın daha fazla olması beklenir?

A.23ºG B.23ºK C.88ºG D.70ºK E.10ºK

­­