O.HENRİ
istədiyi qədər. Bilirik ki, sizinki gətirməyib, adamı başdan çıxaran
əyləncələrin içində olmusunuz. Buna görə də qərara gəldik ki,
yenidən sizi oynamağa dəvət edək. Gedərsiniz, oğlum? Ailə
münaqişələrini unudub mənimlə getmək istəyirsiniz?
- Münaqişə? - Qori gözlərini geniş açıb soruşdu. - Bildiyimə
görə, aramızda heç bir münaqişə olmayıb. Biz həmişə yaxın dost
olmuşuq. Lakin, ay Allah, polkovnik, mən bu halımla sizin evdə necə
görünə bilərəm? Zavallı içki düşkünü, bədbəxt, rüsvay olmuş
qumarbaz...
O, masanın üstündən enib kresloda oturdu, peşmanlıq və
xəcalətdən doğan göz yaşlan tökərək sərxoş halda ağlamağa başladı.
Koltren onunla israrla və dddi danışırdı: o, Qorinin bir vaxtlar sevdiyi
dağ həyatının adi həzzlərini yada salır və dəvətinin səmimi olduğunu
söyləyirdi.
Nəhayət, o, kəsilən ağacları dağların hündür yamaclanndan atıb,
çayla daşınmasına rəhbərlik etmək üçün onun köməyinə ehtiyacı
olduğunu söylədi və Qorini razı sala bildi. O, Qorinin nə vaxtsa
bunun üçün çarx və novçal ardan ibarət xüsusi sistem icad etdiyini və
haqlı olaraq onunla qürrələndiyini xatırlatdı. Bir anın içində zavallı
Qori kiməsə lazım ola biləcəyi fikrinin yaratdığı heyranlıq içində
masanın üstünə bir kağız qoydu və cəld, amma ümidsiz halda əyri
xətlə yazmağa başladı.
Fərsiz oğulda donuzlar arasındakı həyatına qarşı nifrət oyandı;
ürəyindən yenidən dağlara dönmək istəyi keçdi. Başı hələ pis
işləyirdi, düşüncə və xatirələr qasırğalı dəniz üzərindən uçan poçt
göyərçinləritək bir-bir geri - beyninə qayıdırdı. Amma Koltren əldə
etdiyi uğura sevinirdi.
Betel hələ heç vaxt bugünkü kimi yenilməmişdi - bütün şəhər
Koltren və Qorinin küçə boyunca mehribanlıqla yanaşı
addımladığının şahidi oldu. Onlar at belində idilər: tozlu küçələr və
gözləri bərəlmiş şəhərlilər geridə qalırdı; atlılar çayın üstündəki
körpüdən keçib dağlara qalxmağa başladılar. Fərsiz oğul üst-başını
təmizləmiş, yuyunmuş və saçını daramışdı; görkəmi əvvəlkindən
yaxşı olsa da, yəhərin üstündə hələ də möhkəm otura bilmirdi, sanki,
beynində hansısa dolaşıq məsələnin həlli ilə məşğul idi. Koltren buna
əhəmiyyət vermirdi, vəziyyətin
416
downloaded from KitabYurdu.org
SÖZLƏŞMƏ
dəyişməsi ilə onun ruhi tarazlığının da bərpa olunacağına ümid edirdi.
Qorinin canından üşütmə keçdi, az qala, huşunu itirəcəkdi. O, atdan
enib yol kənarında dincəlməli oldu. Belə bir şeyin ola biləcəyini əvvəlcədən
nəzərə alan polkovnik ehtiyat üçün yola balaca suqabında viski götürmüşdü.
Lakin Qoriyə viski təklif edəndə o, bir az kobudluqla imtina etdi, bir də heç
vaxt spirtli içkilərə yaxın durmayacağını dedi. O, tədricən özünə gəlirdi və
bir-iki mil sakitcə getdikdən sonra birdən-birə atını saxladı:
-
Dünən axşam poker oyununda iki yüz dollar uduzmuşam. Bəs bu
pulları mən haradan almışdım?
-
Bu barədə narahat olmayın, Yansi. Dağ havasında hər şey
unudulacaq. Əvvəlcə Pinaki-Follsa balıq ovuna gedəcəyik. Orada forellər
qurbağalar kimi atılıb-düşürlər. Stella ilə Lüsini də özümüzlə götürərik,
Qartal Qayasında məclis quranq. Yansi, ocaq qırağında vetçinadan
hazırlanmış sendviçin ac balıqçıya necə ləzzət elədiyini xatırlayırsınız?
Görünür, polkovnik yoxa çıxan pullar barədə əhvalata inanmadı. Qori
isə yenidən tam sükuta qərq oldu.
Onlar günün axırına kimi Beteli Loreldən ayıran on iki mil məsafənin
on milini qət etdilər. Qorinin köhnə malikanəsi, təxminən, Lorelə doğru
yanm mil məsafədə yerləşirdi; Koltren isə kənddən iki mil aralıda yaşayırdı.
İndi yolçulan çətin sıldırımlı yol gözləyirdi, buna baxmayaraq, bu yol onlan
bir çox şeylə mükafatlandırdı. Yamac boyunca uzanan meşə bol quşlan və
çiçəkləri ilə göz oxşayırdı; şəfalı havası insana hər cür dava-dərmandan
daha yaxşı təsir göstərirdi. Qıjı və dəftıə ağaclannın arası ilə ürəksiz-ürəksiz
sürünən balaca çaylar kölgəyə bürünmüş mamırlı cığırlara titrək panltı
verirdi. Sol tərəfdə - yol qırağındakı ağaclann yaratdığı çərçivədən düşən
işıq zolağı zəif dumana bürünmüş uzaq, yaşıl düzənliklərin məftunedici
mənzərəsini işıqlandınrdı.
Koltren yol yoldaşının dağların və meşələrin cazibəsinə düşdüyünü
gördükcə sevinirdi. İndi onlar Rəssamlar Qayasını dolanmalı, Elderbrançı
kəsib keçməli və təpəyə qalxmalıydılar; Qori əlindən çıxmış ata-baba
mirasını buradan görə biləcəkdi. Yaxınlığından keçdiyi hər sıidınm qaya,
hər ağac, hər yol ona
417
downloaded from KitabYurdu.org
O.HENRİ
tanış idi. O meşələri unutsa da, indi gördüyü mənzərə onu qədim
laylalar kimi həyəcanlandınrdı.
Onlar qayanın ətrafına dolanıb Elderbrança endilər və iti çayda
atlara su içirib çimdirmək üçün dayandılar. Sağ tərəfdə daldalanacaq
əmələ gətirən, sonrasa çay və yol boyunca uzanan dəmir hasar var
idi. O, Qori malikanəsinin qədim meyvə bağını qoruyurdu; sıldınm
təpənin kəlləsi evin qarşısını örtmüşdü. Çəpərin o tərəfində hündür və
sıx gəndalaş kollan, sumaq və dəfhə ağadan bitmişdi. Budaqlann
arasından xışıltı eşidən Qori və Koltren başlarını qaldırıb
barmaqlıqların üstündən parlaq və hərəkətsiz gözlərlə onlara baxan
uzun, canavar sifətinə bənzər san sifət gördülər. Baş tez də gözdən
itdi; kollann budağı yırğalandı və yöndəmsiz bədən ağacların arası ilə
bağı keçib yuxan, evə san qaçmağa başladı.
-
Bu Harvidir, - Koltren dedi, - malikanəni satdığınız adam. O,
şübhəsiz, dəlidir. Bir neçə il əvvəl onu qeyri-qanuni spirtli içki
alverinə görə damlamışdım, halbuki onu ağlı başında olmayan adam
hesab edirdim... Sizə nə oldu, Yansi?
Qori alnını sildi və sifəti meyit rənginə düşdü.
-
Mən də sizə qəribə təsir bağışlayıram? - o gülümsəməyə
çalışaraq soruşdu. - İndicə bir şeyi xatırladım. - Artıq içkinin təsiri
tamamilə başından çəkilmişdi. - O iki yüz dollan haradan aldığım
yadıma düşdü.
-
Bu barədə fikirləşməyin, - polkovnik sevincək onun sözünü
kəsdi. - Sizin kapitalınızı sonra birlikdə hesablayarıq.
Onlar çaydan uzaqlaşdılar, amma təpənin dibinə çatdıqlan vaxt
Qori yenidən ayaq saxladı.
-
Polkovnik, nə vaxtsa ağlınıza gəlib ki, əslində, mən çox
şöhrətpərəst adamam? - soruşdu. - Zahiri görünüşümə aid olan hər
şeydə sarsaqcasına şöhrətpərəstlik edən bir adam.
Polkovnik Qorinin artıq sallanmış çirkli kətan kostyumundan və
sürtülmüş şlyapasından gözünü qəsdən yayındırdı.
-
Mənə elə gəlir ki, - o, bir qədər coşqun, amma nəzakətlə
danışmağa çalışdı, - həqiqətən də, bütün mahalda ən dəbli kostyumu
geyinən, saçını hamıdan gözəl darayan və ən qəşəng minik atının
belində gəzən iyirmiyaşlı cavanı xatırlayıram.
418
downloaded from KitabYurdu.org
SÖZLƏŞMƏ
-
Tamamilə doğrudur, - Qori söylənilənlərin mənasını göydə tutdu, -
nəzərə çarpmasa da, bunu indiyə qədər qoruyub saxlaya bilmişəm. Eh! Mən
hindxoruzu sayaq lovğa, Lüsifer kimi məğruram. Bu zəif cəhətimə qarşı
mərhəmətli olmağınızı xahiş edirəm... Adi bir məsələ ilə bağlı istəyimi rədd
etməyin.
-
Çəkinmədən deyin, Yansi. İstəyirsiniz sizi Lorelin hersoqu və Göy
sıra dağlannın baronu elan edək; şlyapanızı bəzəmək üçün Stellanın
tovuzquşusunun quyruğundan lələk də qopara bilərik.
-
Mən ciddi söyləyirəm. Bir neçə dəqiqədən sonra doğulduğum, ata-
babalarımın, demək olar, yüz il yaşadığı evin yanından ötüb-keçəcəyik. İndi
orada yad adamlar yaşayır və... bir mənə baxın. Onlar məni cındır paltarda,
səfalətin pərişan etdiyi avara və kasıb adam kimi görəcəklər. Bu, məni
utandırır, polkovnik Koltren. Xahiş edirəm, icazə verin, malikanənin
yanından keçib-gedənə kimi sizin sürtük və şlyapanızı geyinim. Bilirəm,
bunu axmaqlıq və lovğalıq hesab edəcəksiniz, lakin mən doğma yurdun
yanından ötərkən səliqəli görünmək istəyirəm.
“Bu nə ola bilər?” - Koltren qeyri-adi xahişlə ona müraciət edən yol
yoldaşının qarşısında soyuqqanlılığını qorumağa çalışaraq öz-özünə dedi.
Amma sürtukun düymələrini artıq açmışdı və bütün bunların ona qəribə
təsir bağışladığını hiss etdirmək istəmirdi.
Sürtük və şlyapa Qorinin lap əyninə idi. O, özündənrazı və məğrur bir
görkəmdə sürtukun düymələrini bağladı. Koltrenlə, demək olar, eyni boy-
buxunda idilər - hündür və düzqamətli. Aralannda iyirmi il yaş fərqi
olmasına baxmayaraq, onlan qardaş hesab etmək olardı. Qori yaşından
böyük görünürdü; şişmiş sifətində erkən qırışlar nəzərə çarpırdi;
polkovnikin üzü isə hamar, təravətli idi və bütün əlamətləri ilə sadə
həyatdan xəbər verirdi. O, Qorinin yaramaz pencəyini və sürtülmüş enli
şlyapasını geyinməli oldu.
-
Hə, - Qori Cilovdan yapışdı. - İndi hər şey qaydasındadır. Xahiş
edirəm, polkovnik, evin yanından keçəndə on addım aralı gəlin ki, məni
yaxşı nəzərdən keçirə bilsinlər. Qoy görsünlər ki,
419
downloaded from KitabYurdu.org
O.HENRİ
hələ də sıradan çıxmamışam. Bu dəfə onlara yaxşı təsir bağış-
layacağıma inanıram. Yaxşı, getdik.
O, asta yerişlə dağı qalxmağa başladı; polkovnik onun xahişinə
əməl etdiyi üçün arxada gedirdi.
Qori yəhərin üstündə şax oturmuş, başını dik tutmuşdu, amma
gözlərinin ucu ilə sağa baxıb qədim malikanənin həyətində olan hər
kolu, hər gizli guşəni nəzərdən keçirirdi; hətta bir dəfə öz-özünə
donquldandı da: “Doğrudan, bu dəli çalışır ki... Yoxsa bütün bunlann
yansını yuxuda görmüşəm?”
Yalnız kiçik edlə qəbiristanının yanına çatdıqda axtardığını görə
bildi: bu, sıx sidr meşəliyindən qalxan bəyaz tüstünün bağın küncünə
doğru xəfif axını idi. O, sol tərəfə elə asta yıxıldı ki, Kolt- ren özünü
yetirib bir əli ilə tuta bildi.
Dələ ovçusu əbəs yerə sərrast atıcı olduğunu demirmiş. O,
Qorini görən kimi gülləni istədiyi yerə - polkovnik Ebner Kolt- renin
uzun qara sürtukunun köksünə çaxa bildi. Atlar yanaşı gedir,
polkovnikin əli Qorini möhkəm tutub saxlayırdı. Yanm mil kənarda,
ağaclann arasında Lorelin ağ evləri işıqlanmağa başlamışdı. Qori
çətinliklə əlini irəli uzatdı və atının yüyənindən yapışan Koltrenin
barmaqları arasında qərar tutana qədər havada gəzdirdi.
- Əziz dost, - dedi və bu, onun son sözləri oldu. Beləliklə, Yansi
Qori köhnə evinin yanından keçərkən özünü indiki vəziyyətdə
qüvvəsinin imkan verdiyi qədər yaxşı təqdim edə bilmişdi.
420
downloaded from KitabYurdu.org
MÜNDƏRİCAT
Pula görə yazan O.Henri .................................................... 5
HEKAYƏLƏR
Volxvlann hədiyyəsi ............................................................ 10
İncəsənətə sevgidən ............................................................. 16
Firon və xoral ...................................................................... 23
Qızıl və məhəbbət ................................................................ 30
Yarımçıq hekayə.................................................................. 37
Biıja dəllalının romanı ......................................................... 44
Yalançı parıltı ...................................................................... 49
Yanan çıraq ......................................................................... 56
Al-qırmızı don ..................................................................... 68
Ürək və xaç ......................................................................... 74
Himeneyin sorğu kitabı ........................................................ 87
Pimiyent kökələri .............................................................. 100
İlk tələb ............................................................................ 111
Şahzadə və Puma ............................................................... 118
Rançoda sanatoriya ............................................................ 125
Şaftalılar............................................................................ 142
Avtomobil gözləyərkən .................. ................................... 148
Dairənin kvadratı ............................................................... 154
Zirzəmi və qızılgül............................................................. 159
Medoranın oğurlanması ..................................................... 165
“Alicənab dələduz” silsiləsindən
1.
Cef Piters fərdi maqnit kimi ..................................... 172
2.
Dağılmış trest ......................................................... 180
3.
Müasir kənd əyləncələri ......................................... 187
4.
Bütün dünyanı dağıdan əl ........................................ 195
5.
İzdivac dəqiq elmdir ............................................... 202
downloaded from KitabYurdu.org
6.
İncəsənətdə ədalət .................................................... 209
7.
Kim daha bacarıqlıdır? ............................................. 216
8.
Donuz etikası ........................................................... 230
Son yarpaq ......................................................................... 241
Mənfur yalançı .................................................................. 248
Fərqli məktəblər ................................................................. 261
Dəfinə ............................................................................... 274
Hinduların başçısı .............................................................. 286
Doğma ruhlar ..................................................................... 298
Cimmi Heyz və Müriel ....................................................... 303
Markiz ve miss Saili ........................................................... 310
Köməyə gel, dost! ............................................................. 322
Rus xəzi ............................................................................. 334
Conson susuz dərənin yazm
əvvəllərində isti günləri ...................................................... 342
Seçdiyimiz yollar ............................................................... 352
Həyatın dövr etməsi ........................................................... 357
Cimmi Valentaynın müraciəti ............................................. 365
San-Rozariolu dostlar ......................................................... 374
Üçüncü inqrediyent ............................................................ 391
Sözləşmə ........................................................................... 405
downloaded from KitabYurdu.org
O.HENRİ
SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
downloaded from KitabYurdu.org
O.HENRI
SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
1986-cı ildən since 1986
I3Q§
BAKI
2013
"Şərq-Qərb" Nəşriyyat Evinin məhsuludur.
www.eastwest.az
www.fb.com/eastwest.az
Buraxılışa məsul
RAFİQ KAZIMOV
Dizaynerlər
NƏRGİZ ƏLİYEVA ELŞƏN QURBANOV
Texniki
redaktor
GÜLTƏKİN YUSİFOVA
Texniki direktor
ALLAHVERDİ KƏRİMOV
Nəşriyyat direktoru
RASİM MÜZƏFFƏRLİ
Çapa imzalanmışdır: 20.05.2013. Format 60x88 1/16. Ofset
çapı.
Fiziki çap vərəqi 26,5. Sifariş 13132. Tiraj 7000
"Şərq-Qərb" Nəşriyyat Evinin mətbəəsində çap olunmuşdur.
AZI 123, Bakı, Aşıq Ələsgər küçəsi, 17
Tel.: (+99412) 374 83 43, Faks: (+99412) 370 18 49
□□
□
□□□
Nəşriyyat Evinin bütün kitablarının toplusu:
http://www.eastwest.az/az/books/ünvanda
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |