Uilyam Porterin “O.Henri” təxəllüsü götürməsi araşdırıcıların uzun müddət
müzakirə mövzusu olub. Yazıçı özü 1909-cu ildə “Nyu-York Tayms” qəzetinə
verdiyi müsahibəsində bu barədə deyirdi ki, dostumdan təxəllüs götürməyimə
yardımçı olmağını istədim. O təklif etdi ki, qəzet alaq və siyahıdan ilk imzam
götürək. Aldığımız qəzetdə diqqətimi çəkən Henri imzası oldu. “Bəs adı nə edək?
Mən kiçik, üç hərfdən çox olmayan ad istəyirəm” - dedim. Dostum məsləhət gördü
ki, bəlkə, bir hərf olsun? Razılaşdım və onun təklifi ilə “O” baş hərfini ad olaraq
qəbul etdim.
O.Henri öz adı ilə bağlı qəzetlərdən birinə verdiyi müsahibəsinə də aydınlıq
gətirib: “Bir dəfə soruşdular ki, “O” admın açımı nədir? Mən də dedim ki, Olivye,
fransızca Oliver. Mənim bir neçə hekayəm də buna görə Olivye Henri imzası ilə
çap olundu”.
“Həyat yolu və başqa hekayələr” kitabının ön sözünün müəllifi Uilyam Trover
isə yazırdı ki, həbsxanada olarkən nəzarətçilərdən Orrin Henrinin adını Porter
özünə imza kimi götürüb.
Tanınmış yazıçı və alim Hay Devenport bir başqa versiya irəli sürür. Onun
sözlərinə görə, “O” Porterin həbsxana həyatı yaşadığı Ohayo ştatının birinci
hərfinin, ikinci və sonuncu iki hərf isə peni- tensiar xidmətin adının əksidir.
Bütün bu ehtimalların yaranmasının başlıca səbəbkarı isə əlbəttə ki, O.Henri
özü idi. O, həmişə müsahibələrdən və geniş açıqlamalardan qaçır, keçmişi haqqında
isə, ümumiyyətlə, danışmaq istəmirdi.
Yazıçı hələ sağ ikən “Gi de Mopassana amerikan cavabı” adım almışdı.
Gözlənilməz sonluq, adi həyat səhnələrinin ifadəsi, kiçik hekayədə xarakter vermək
qabiliyyəti onu oxucuların sevimlisinə çevirmişdi. O.Henrinin hekayələrinin “ağıllı
hekayələr” adlanması da təsadüfi deyildi. Onun yaratdığı obrazlar arasında varlılar,
kov- boylar, bankirlər, siyasətçilər, həkimlər, aktyorlar və s. var idi. O, dünya
ədəbiyyatında müxtəlif sosial təbəqələri təmsil edən şəxslərin xarakterini verməkdə
mahir qələm sahiblərindən sayılır.
O.Henri heyatı boyu yalnız bir irihəcmli eser yazıb: “Kral və kələm”. Bu
roman 1904-cü ildə çap olunub. Ancaq əlbəttə ki, ona dünya şöhrəti qazandıran
kiçik həcmli hekayələridir.
Ailə həyatma və yaşam tərzinə rəğmən, onun istedadı və uğuru müzakirə
obyekti deyil. Bütün araşdırıcılar O.Henrinin təkcə
7
downloaded from KitabYurdu.org
ədəbi uğurunu deyil, həm də hər yazıçının təkbaşma öhdəsindən gələ bilməyəcəyi
bir işi gördüyünü - “ədəbi tip” yaratdığını qəbul edirlər.
Həftədə sistemli olaraq, ən azı, bir hekayə yazan yazıçı isə yaradıcılığına “adi
iş kimi” baxdığını deyirdi: “Hekayələrim ev kirəsini verməyim, yeməyim və
geyinməyim üçün pul qazanmaq vasitəmdir. Mənim yazmağım üçün başqa heç bir
səbəb yoxdur”.
Ölümündən sonra onun yaradıcılığı daha yüksək qiymətləndirilməyə başlandı
və 1918-ci ildə “O.Henri mükafatı” təsis olundu. Hər il yaradıcı adamlara təqdim
edilən bu mükafat mötəbərliyinə görə xüsusi seçilir.
1920-ci ildən sonra isə onun yaradıcılığı iş adamlarının diqqətini çəkdi,
əsərlərinin sistemli olaraq dərci və satışı təşkil edildi, kollec və universitetlərdə
O.Henri irsinin tədrisinə qərar verildi.
O.Henrinin ölümünün 100 illiyində doğulduğu Şimali Karolina ştatının
Qrinsburq şəhərində, gəncliyini yaşadığı Texasda ev muzeyləri açılıb, ömrünü başa
vurduğu Nyu-Yorkdakı mənzilində hər il bu yazıçının əsərlərinin toplusu hazırlanır.
Elnarə Tofiqqızı
downloaded from KitabYurdu.org
HEKAYƏLƏR
downloaded from KitabYurdu.org
O.HENRİ
VOLXVLARIN HƏDİYYƏSİ
Bir dollar səksən yeddi sent... Olanı bu idi. Altmış senti xırda
pullardan ibarət idi. Bu birsentliklərlə baqqal, göyərtisatan, qəssabla
alver etdikdə, qənaətcili İyinin səssiz narazılığa səbəb olduğunu hiss
edərək qulaqlanna qədər qızanrdı. Della pulları üç dəfə saydı: bir
dollar səksən yeddi sent. Sabah isə milad bayramı idi.
Köhnə taxta uzanıb hönkürtü ilə ağlamaqdan başqa çarə yox idi.
Della da belə etdi. Görəsən, bu fəlsəfi fikir haradan meydana çıxıb ki,
guya, həyat göz yaşlarından, ahlardan və təbəssümlərdən ibarətdir,
özü də, guya, ahlar daha çoxdur?..
Gəlin ev sahibinin başının qanşmasından istifadə edib evi
nəzərdən keçirək: mebellə təchiz edilmiş, həftəsi səkkiz dollara
balaca bir mənzil... Məsələ təkcə buradakı mənzərənin kasıblıqdan
xəbər verməsində deyil. Daha çox sükut içində bədbəxtliyin hökm
sürməsi diqqəti çəkirdi. Aşağıda, giriş qapısının üstündəki məktub
qutusuna bu vaxta kimi bir dənə də olsun məktub salınmamış,
elektrik zənginin düyməsinə bir insan övladı belə toxunmamışdı.
Oraya üstündə belə bir yazı olan kağız vurulmuşdu: ‘VW-r
Ceyms
DiIIinqhem Yunq”. “Dillinqhem”
sahib həftədə otuz dollar aldığı firavan
dövrlərdə onun adı bir- birindən aralı hərflərlə yazılır, xeyli yer
tuturdu. İndi gəliri iyirmi dollara düşdüyü üçün “Dillinqhem”
sözündəki hərflər sönük təsir bağışlayırdı. Sanki, dddi şəkildə qərara
alınmışdı ki, “D”- nin qısaldılıb iddiasız şəklə salınması daha
münasibdir. Mister Ceyms Dillinqhem Yunq evə gəldiyi zaman onu,
həmişə olduğu kimi, “Qml” sədası və artıq sizə Della kimi təqdim
olunan missis Ceyms Dillinqhem Yunqun mehriban qucağı
qarşılayırdı. Belə bir qarşılanma, doğrudan da, çox gözəldir.
Della ağlamağı kəsdi və yanaqlannı pudraladı. İndi o, pəncərənin
qarşısında dayanıb, boz həyəti əhatə edən boz divann üstündə gəzişən
boz pişiyi məyus-məyus seyr edirdi. Sabah
10
downloaded from KitabYurdu.org