Furasillinin suda l:10000-də məhlulu quşlara 7 gün içirmə
halında istifadə edilir.
İm m unitet.
Xəstəliyə qarşı xızdərili vəhşi heyvanların, quş
ların, buzovların və çoşqaların kolibakteriozu və salmonellyozu-
na qarşı hazırlanmış formoltiomersan vaksindən istifadə edilir.
Profilaktika və m übarizə təd birləri.
Quşların kolibakteri-
ozla xəstələnməsinin qarşısını almaq üçün optimal zoogigiyeni-
ki şərait yaradılmalı və yemləmə düzgün təşkil edilməlidir. Quş
binalarının hava mühiti müntəzəm şəkildə nəzarətdə olmalı,
vaxtaşırı havanın fiziki-kimyəvi parametrləri və xüsusilə mik-
robla çirklənmə dərəcəsi yoxlanmalıdır. İnkubasiya edilən yu
murtalar və yumurtadan çıxmış cücələr heksaxlorafenin dieti-
lenqlikolda 5%-li məhlulu ilə dezinfeksiya edilməlidir. Doza hər
m3 həcmə 16 ml, ekspozisiya yarım saatdır. Quş bnalarında ha
vanın E.coli ilə çirklənməsi müşahidə edildikdə quş olan şərait
də aerozol dezinfeksiya aparılması mühüm əhəmiyyətə malik
dir. Bu məqsədlə xlor-skibidar buxarından istifadə edilir. Xlor-
skibidar buxarını əldə etmək üçün 2 qram xlorlu əhəng və 0,2
ml skibidar hər m3 həcmə götürülür, qarışdırılır və reaksiya nə
ticəsində buxar yaranır. Ekspozisiya 30 dəqiqədir. Binanın ha
vasının zərərsizləşdirmək üçün rezorsin və üçetilenqlükolun
20%-li məhlullarından, xloraminin 1%-li məhlulundan, asetilsa-
lisil turşusunun 5%-li məhlulundan və süd-turşusunun 50%-li
məhlullarından istifadə edilir.
Təsərrüfatda xəstəlik baş verdikdə məhtutlaşmalar qoyulur,
bütün quşlar müayinədən keçirilir, kliniki xəstə və yoluxmaya
şübhəli cücələr öldürülür, hələlik sağlamlara isə nitrofuran bir
ləşmələri, antbiotiklər və sulfanilamid preparatları verilir.
Xəstəliyin profilaktikası və quşların ümumi rezistentliyini
yüksəltmək məqsədilə basitrasin preparatları (basilixin-10, basi-
lixin-20, basilixin-30) hər ton yemə 1-30 günlük cücə və broy
lerlərə 30 qram, 31-90 günliiulərə 20 qram, toyuqlara 20 qram,
ördək cücələrinə (1-30 günlük) 15 qram, 31-60 günlüklərə 10
288
qram, ana ördəklərə 10 q, 1-6- günlük hind quşu cücələrinə 50
q, yaşlı hind quşlarına 20 q, 1-20 günlük qaz cücələrinə 15 q, 21-
120 günlüklərə 10 q, qazlara 5 q götürülür və yemləmə şəklin
də verilir. Bundan əlavə qrizin preparatları da (kormoqrizin-5,
kormoqrizin-10, kormoqrizin-40) 1 ton yemə 1-30 günlük cücə
və broylerlər üçün 4 qram, 31-90 günlük toyuq cücələrinə - 2 q,
31-70 günlük broylerlərə isə 2 q hesabı ilə götürülür və yemlə
mə şəklində tətbiq edilir.
İnkubatorda cücələr sortlaşdırıldıqdan sonra müalicə-profi
laktika məqsədilə onları gentomisin aerozolu ilə hər m3 həcmə
200mq dozada həmçinin gentomisinin ampisilinlə qarışığı ilə
hər m3 həcmə 125mq hesabı ilə işləyirlər. Hər iki preparatlarda
ekspozisiya 45 dəqiqədir.
Xəstəliyin profilaktikası üçün yem payına vitamin konsent-
ratları, yaşıl yem, ABK, PABK qatılması mühüm əhəmiyyətə
malikdir.
Xəstəliyin təsərrüfatdan ləğv edilməsindən 1 ay keçmiş və
yekun
dezinfeksiya aparıldıqdan
sonra m əhtutlaşm alar
götürülür.
Salm onellyoz
Salmonellyoz (Salmonellosis avium) müxtəlif növ quşların
infeksion xəstəliyi olub, körpələrdə septisemiya və diareya, yaş
lılarda isə gizli bakteriyadaşıcılıqla səciyyələnir.
TARİXİ MƏLUMAT. İlk dəfə 1892-ci ildə göyərçinlərdə
salmonellyoz Löffler tərəfindən qeyd edilmiş və xəstəliyin törə-
dəcisi olan s.typhi murium ayrılmışdır. Sonralar salmonellaları
başqa növ quşlardan da əldə etmişlər. Keçmiş SSRİ-də xəstəliy
in öyrənilməsində V.M.Sadovski, M.P.Prokofyeva, İ.S.Zaqay-
evski və başqalarının böyük xidmətləri olmuşdur.
XƏSTƏLİYİN TÖRƏDİcİSİ. Xəstəlik s.typhi murium tərə
findən törədilir. Bəzən xəstə və ölmüş quşlardan həm də S. es-
289
sen, S. anatum, S. enteridis və başqa salmonella qrupuna m ən
sub olan mikroblar da ayrılır.
Salmonella cinsi amerikan tətqiqatçısı Salmonen şərəfm ə
adlandırılmışdır. Salmonellalar kənd təsərrüfatı heyvanlarının
körpələrinin və quşların salmanellyozunu törətməklə yanaşı
həm də bəzi bakterial və virus etiologiyalı xəstəlikləri mürək
kəbləşdirir.
Salmonellalarla yoluxmuş heyvan mənşəli yeyinti məhsulla
rından istifadə etdikdə insanlarda toksikoinfeksiyalar baş verir.
Hal-hazırda salmonellaların 1500-dən çox variantları qeyd
edilmişdir ki, bunlar da antigenlik quruluşuna və fermentativ fəal
lığına görə bir-birindən fərqlidir. Quşların salmonellyozunun tö
rədicisi çöp şəkilli mikrob olub, ucları ovoid formadadır, uzun
luğu 2-4mkm, eni isə 0,2-0,6mkm-dir. Köhnə kulturalarda çox
vaxt sapvari formaları da müşahidə edilir. Amil hərəkətlidir,
anilin boyalarını asanlıqla qəbul edir, qramla mənfi boyanır. Sal
monellalar aerob və ya fakültativ aerobdur, adi qida mühitlərin
də 370S temperaturda mühitin PH-1 7,2-7,6 olan şəraitdə asan
lıqla boy verir. Bunların identifıkasiyası üçün çoxlu miqdarda
xüsusi qida mühitləri hazırlanmışır.
DAVAMLILIĞI. Salmonella typhi murium qurumaya və xa
rici mühitin digər əlverişsiz faktorlarına davamlıdır. O, təzə quş
peyinində 90-120 gün, quru peyində 1,5 ilə qədər yaşayır.
A.U.Xaşimov müəyyən etmişdir ki, quşların salmonellyozunun
törədicisi daş, kərpic, taxta səthlərində 5 aya qədər sağ qalır.
Kimyəvi dezinfeksiya vasitələrinin təsirinə davamlıdır. Be-
ləki, salmonella typhi murium mikrobunu 5-6%-li kreolin emul-
siyası, 3,5%-li natrium qələvisi məhlulu, tərkibində 5% fəal xlor
olan xlorlu əhəng məhlulu bir neçə saatdan sonra öldürücü təsir
göstərir.
EPİZOOTOLOJİ MƏLUMATLAR. Salmonellyoza əksər
növ kənd təsərrüfatı və vəhşi sərbəst yaşayan quş növləri həs
sasdır. Xəstəlik daha çox ördək və qazlarda müşahidə edilir. Da
2 9 0
ha çox 1-20 günlük körpələr xəstəliyə tutulur. Xəstəliyi keçir
miş yaşlı quşlar uzun müddət bəzən isə ömrü boyu salmonella-
daşıyan olur.
İnfeksiya törədicisinin mənbəyi xəstə və salmonella daşıyan
quşlar hesab edilir. Bunlar amili xarici mühitə kal və yumurta ilə
ixrac edilir. Xəstəliyin törədicisi üfüqi və şaquli yolla yayıla bi
lir. Daha doğrusu alimentar və transovarial yoluxma yolu müşa
hidə edilir. İnkubatorlarda baytarlıq-sanitariya qaydalarına əməl
etmədikdə xəstəlik geniş şəkildə yayılır. Xəstəliyin yayılmasın
da gəmiricilər də böyük rola malikdir. Xəstəlik törədicisinin
transovarial yolla verilməsi zamanı embrionlar öz inkişaflarının
m üxtəlif dövrlərində tələf olur. Bəzən cücə çıxımı 10-15% olur.
Epizootik ocaqlar adətən stasionarlığa malikdir, çünki xəstə
liyi keçirmiş quşlar uzun müddət salmonella daşıyan kimi özünü
göstərir. Təsərrüfatlarda salmonellyozun təkrar baş verməsi quş
ların ümumi müqavimət qüvvəsinin aşağı düşməsi və onların
saxlanma texnologiyasının pozulması ilə əlaqədardır. Qaz və ör
dək fermalarında salmonellyozun yayılmasına onların helmint
və koksidiyalarla yoluxması kifayət dərəcədə təsir göstərir. Əl
verişsiz şəraitdə saxlanması, avitaminozlar, aspergillyoz və di
gər infeksion xəstəliklərin baş verməsi ilə əlaqədar olaraq sal-
monellyozda letallıq kəskin şəkildə artır. Xəstəlik ilin bütün fə
sillərində qeyd olunur. Ancaq ördək və qazlarda kütləvi xəstə
lənmə və ölüm ilin yaz və yay aylarında müşahidə edilir.
Yaxşı yemləmə və saxlama şəraitində olan quşlarda xəstəlik
bəzən subklinik formada gedir. Müəyyən edilmişdir ki, qaz və
ördək balalarını 15°S temperaturdan aşağı olan su mühitinə ke
çirdikdə xəstəliyə həssaslıq güclənir.
Quşların saxlanma şəraitindən, xəstəlik törədicisinin viru-
Ientliyi və orqanizmə daxil olma dozasından, eləcə də mikroor-
qanizmin rezistenlik dərəcəsindən asılı olaraq infeksion proses
sporadiya halında, yaxud ümumi qrupun 40-50%-nin prosesə tu
tulması halında özünü göstərir. Letallıq 5-80% arasında dəyişir.
2 9 1
Dostları ilə paylaş: |