Ilmiy metodologik kimyo

18-masala. Vodorod xloridning 60⁰ dagi eruvchanligi 56,1 g ga teng. SHundan foydalanib ana shu temperaturada 560 l vodorod xloridning (normal sharoitda) eritilishidan hosil bo`lgan to`yingan eritmaning protsent konsentratsiyasini aniqlang.
Y e c h i sh. Birinchi usul: Masalaning shartiga ko`ra, 560 l yoki g-mol yoki 25·36,5=912,5 g vodorod xlorid eritilishi kerak.
ning 60<sup>0</sup> dagi eruvchanligi 56,1 ga teng. Demak, uning 912,5 grami g da eriy oladi. Bunda 2539 g (912,5+1626,5=2539) xlorid kislota eritmasi hosil bo`ladi, uning konsentratsiyasi bo`ladi.
Ikkinch usul:Vodorod xlorid formulasidan ko`rinib turibdiki
22,4 l 36,5 g keladi,560 l x g keladi,
g
Vodorod xloridning 60⁰ dagi eruvchanligi 56,1 g ga teng. Demak,
56,1 g 100 g da eriydi,912,5 g g da eriydi,
g.
912,5 g 1626,5 g suvda eritilganda konsentratsiyasi ga teng bo`lgan 2539 g xlorid kislota eritmasi hosil bo`ladi.
19-masala. 16% li mis ( )-sulfat eritmasini tayyorlash uchun 200 g mis kuporosini qanday miqdordagi 4% li mis ( )-sulfat eritmasida eritish zarur?
Y e c h i sh: 1 g-mol yoki 250 g mis kuporosida 160 g mis ( )-sulfat bilan 90 g kristallizatsiya suvi bo`ladi.
Birinchi usul: Mis kuporosining formulasidan ko`rinib turibdiki,
250 g tarkibida 160 g bo`ladi,200 g tarkibida x g bo`ladi,
g.
200 g mis kuporosini x g 4% li mis ( )-sulfat eritmasida eritib, tarkibida (128+0,04x) g mis ( )-sulfat bo`lgan (200+x) g eritma hosil qilamiz. Modomiki, eritma mis ( )-sulfatga nisbatan 16% li bo`lishi lozim ekan, u holda,
16 g 100 g eritmada bo`ladi,
(128-0,04x) g (200+x) g eritmada bo`ladi,
16(200+x)=100(128+0,04x),
3200+16x=12800+4x,
12x=9600,x=800.
200 g mis kuporosini 800 g 4% li mis ( )-sulfat eritmasida eritib, mis ( )-sulfatning 16% li eritmasini hosil qilamiz:
Ikkinchi usul:Mis ( )-sulfat eritmasining konsentratsiyasini mis kuporosiga nisbatan ifodalash ham mumkin:
160 g 4% ni tashkil qiladi, 250 g x% ni tashkil qiladi,
;
160 g 4% ni tashkil qiladi, 250 g x₁% ni tashkil qiladi,
.
200 g mis kuporosini mis kuporosiga nisbatan 6,25% li x g eritmada eritib, tarkibida (200+0,0625x) g mis kuporosi bo`lgan (200+x) eritma hosil qilamiz. eritma mis kuporosiga nisbatan 25% li bo`lishi kerak, u holda,
25 g 100 g eritmada bo`ladi,
(200+0,0625x) g (200+x) g eritmada bo`ladi,
5000+25x=20000+6,25x
18,75x=15000,
x=800.
200 g mis kuporosi 4% li 800 g mis ( )-sulfat eritmasida eritilganda 16% li 1000 g mis ( )-sulfat eritmasi hosil bo`lar ekan.
Uchinchi usul. Mis kuporosini tarkibida 64% mis ( )-sulfat bo`lgan eritma deb qarab, aralashtirish qoidasini qo`llash mumkin:

Binobarin,
12 g ni 48 g eritmada eritish kerak,200 g ni x g eritmada eritish kerak.
g.