Ilmiy metodologik kimyo

1.2Eritmalarning kontsentratsiyasini ifodalash usullari.
1.3.Eritma konsentratsiyalari
1.Eruvchanlik – moddani suvda yoki boshqa rituvchilarda erish hususiyati.
Tabiatda erituvchi sifatida suv ko’proq olinadi.Tabiatda suv juda ko’p tuzlarni eritgan holda bo’ladi.Ganga yoki missisipi kabi daryolar yiliga 1000000000 t gacha,dunyodagi barcha daryolar okeaniga 2735000000 t tuzni eritib tashib keltiradi.Yomg’ir suvi qisqa vaqt ichida o’zida turli hil moddalarni sezilarli darajada erita oladi.Shuning uchun ham uni bug’latganda har 1000 gr yomg’ir suvidan 3-5 gr qattiq qoldiq qoladi.Suv shunday erituvchiki gazlarni ham,suyuq moddalar va qattiq moddalani ham eritadi.Biz nazarimizda tabiatda erimaydigan moddalar ham bo’ladi,lekin shular ham malum bir qismi suvda eriydi.
Shelee 12 kun davomida distillangan gaz suvini kolbada qaynatib,kolba devori bir oz yemirilganinin aniqladi.Lavuaze 101 kun davomida og’irliklari tortilgan kolbada aniq miqdor suvni qaynatib,idish massasi malum miqdorda kamayganligini ko’rgan.Demak shisha ham suvda eriydi.Qattiq moddalarni eruvchanligi temperatura ortgan sari ortadi,bosim tasir etmaydi.Gaz moddalarda temperatura ortsa eruvchanligi kamayadi,bosim ortsa ortadi.
To’yingan eritmalar – ayni haroratda erituvchida eriy oladigan modda miqdoriga teng bo’lgan eritma.M; 100 gr suvda ^oC da 20 gr tuz eriydi
To’yinmagan eritmalar – ayni haroratda malum miqdor erituvchida erigan modda miqdori kam bo’lgan eritma.M; 100 gr suvda ^oC da 20 gr tuz eriydi – to’yingan eritma,100 gr suvda ^oC da 15 gr tuz eriydi – to’yinmagan eritma
O’ta to’yingan eritma – ayni haroratda malum miqdor erituvchida erigan modda miqdori ko’p bo’lgan eritma.M; 100 gr suvda ^oC da 20 gr tuz eriydi – to’yingan eritma.100 gr suvda ^oC da 15 gr tuz eriydi – to’yinmagan eritma,100 gr suvda ^oC da 25 gr tuz eriydi – o’ta to’yingan eritma.
Eruvchanlik koefitsenti – malumbir temperaturada 100 gr erituvchida erib,to’yingan eritma hosil qiladigan massasi uning eruvchanlik koefitsenti deyiladi.
Eruvchanlik S harfi bilan belgilanadi
m_x
S_modda = ∙ 100
m_erituvchi
Bu yerda; m_x erigan modda massasi.M; 100 gr suvda 50 gr tuz eriydi,demak bu tuzning eruvchanligi 50 ga teng.
Har qanday eritmaning muhim harakteristikasi uning tarkibidir.
2.Eritmaning yoki erituvchining ma‘lum massa miqdorida yoki ma‘lum hajmida erigan modda miqdori eritma kontsentratsiyasi deb ataladi.
Eritmalar kontsentratsiyasini ifodalashning har xil usullari bor: Erigan moddaning massa ulushi. Erigan modda massasini eritmaning umumiy massasiga nisbati, erigan moddaning massa ulushini tashkil etadi:
 (x)=m(x)/m(x)+m
bunda  (х) – erigan moddaning massa ulushi;
m (x) – erigan moddaning massasi;
m – eritmaning umumiy massasi. massa ulush – erigan modda massasini umumiy eritma massasiga nisbati.
𝛚 =
hajmiy ulush – erigan modda hajmini eritmaning umumiy hajmiga nisbati
𝛚 = 
Bu qiymat nisbiy kattalik o’lchamsiz bo’ladi. Bu qiymatni 100 ga ko’paytirilsa, massa ulushining foizlarda hisoblangan qiymati olinadi. Shu bilan birga erigan modda miqdori eritmaning umumiy miqdoriga nisbatan foiz hisobida ham ifodalanadi. Buning uchun 100 g eritma tarkibidagi erigan modda miqdori hisoblanadi:
С % = а*100 % /a+b
bu yerda С % - eritmaning massa foizi,
a - erigan modda massasi,
v – erituvchi massasi (kontsentratsiyaning  dan С% ifodalarga o’tish uchun  ni 100% ga ko’paytirilishi yetarlidir).
Masalan, erigan moddaning – suvdagi sulfat kislotaning massa ulushi 0,05 ga yoki 5% ga teng. Bu degan suz, sulfat kislotaning 100 g massali eritmasida massasi 5g sulfat kislota va massasi 95 g suv bor, demakdir.