18
Əbülqasim Əlyan Nejadi
Həqiqətdə, burada Hicaz camaatını bir-birlərindən ayıran
dörd yol
vardı. Mədinəyə tərəf gedən yol şimala, İraqa gedən yol şərqə, Misirə
tərəf gedən yol qərb və Yəmənə gedən yol isə cənuba tərəf idi. Həmin
dörd yol ayrıcında bu əzəmətli səfərin sonuncu xatirəsi və ən mühüm
hissəsi həyata keçirilməli və müsəlmanlar Peyğəmbərin (s) sonuncu və
həqiqətdə, onun risalətinin müvəffəqiyyəti hesab edilən göstərişinin
nə olmasını bilməli və sonra bir-birlərindən ayrılmalı idilər.
Cümə axşamı və hicrətin
onuncu ili idi və eynilə, Qurban
bayramından səkkiz gün keçirdi. Gözlənilmədən Peyğəmbər (s)
tərəfindən dayanmaq əmri verildi. Müsəlmanlar uca səslə öndə
gedənləri geri qayıtmağa səsləyir və geridə qalanların da onlara
gəlib yetişməsini gözləyirdilər. Günəş zenit nöqtəsindən keçmişdi.
Peyğəmbərin (s) müəzzini “Allahu əkbər” sədası ilə camaatı zöhr
namazına çağırır və camaat da tələsərək namaza hazırlaşırdılar. Hava
o qədər isti idi ki, onlar məcburən əbalarının bir ətəyini ayaqları altına
və digər ətəyini isə başları üstünə atır və bu yolla səhranın qaynar
və qızmar çınqıllarının istisindən və günəşin yandırıcı şüalarından
qorunmağa çalışırdılar.
Səhrada qızmar isti ilə mübarizə aparan bir neçə çılpaq ağaclardan
başqa, nə bir kölgəlik və nə də bir ağac və yaşıllıq gözə dəymirdi.
Camaatın bir qismi həmin ağaclara pənah aparmış və ağacın başına
parça bağlayaraq Peyğəmbər (s)
üçün kölgəlik düzəltmişdilər, lakin
əsən isti küləklər günəşin hərarətini bu kölgəliyə daxil edir və yayırdı.
Zöhr namazı bitdi.
Müsəlmanların tez bir zamanda özləri ilə daşıdıqları kiçik alaçıq
və xeymələrə pənah aparmaq qərarına gəlməsinə baxmayaraq,
Peyğəmbər (s) onlara uzun və müfəssəl olacaq bir xütbəsində yeni
ilahi mesajı dinləmək üçün hazır olmalarını söylədi. Uzaqda olan
kəslər o həzrətin ruhani və mənəvi simasını görə bilmirdilər. Nəticədə,
dəvələrin palanından hündür bir minbər düzəltdilər və Peyğəmbər
(s) onun üzərinə çıxdı. Peyğəmbər (s) əvvəlcə, Allaha həmd və şükr
etdi və özünü Allaha tapşırdıqdan sonra, camaata xitab edərək sözə
başladı: “Mən tezliklə Allahın dəvətini qəbul edərək sizin aranızdan
ayrılacağam. Həm mən, həm də siz məsuliyyət daşıyırsınız.
Siz mənim
barəmdə necə şəhadət verəcəksiniz?” Camaatın səsi ucaldı və onlar
dedilər:
ًايرَﺧ ُﻪﻠﻟا َكاﺰَﺠَﻓ َتْﺪَﻬَﺟَو َﺖْﺤ َﺼَﻧَو َﺖْﻐﱠﻠَﺑ ْﺪَﻗ َﻚﱠﻧَأ ُﺪَﻬ ْﺸَﻧ
“Şəhadət veririk ki, sən risalət vəzifəsini təbliğ etmiş, xeyirxahlığı
bizə nəsihət edərək hidayətimiz üçün bütün təlaş və fəaliyyətini
19
əsirgəməmisən. Allah sənə xeyir bəxş eləsin!”
Peyğəmbər (s) sözünə davam etdi ki, siz Allahın yeganəliyinə,
peyğəmbərliyimin həqiqi və doğruluğuna,
qiyamət günü və ölülərin
dirildilməsinə (məada) şəhadət verirsinizmi? Hamı bir ağızdan “Bəli,
şəhadət veririk!” – dedi. Peyğəmbər (s) söylədi ki, ilahi, şahid ol! Sonra
buyurdu: “Ey camaat, mənim səsimi eşidirsinizmi?” “Bəli!”– dedilər.
Sonra aralığa sükut çokdü və küləklərin vıyıltısından başqa, bir şey
eşidilmədi.
Peyğəmbər (s) buyurdu: “Sizin aranızda yadigar qoyacağım iki
dəyərli və qiymətli əmanətlə necə rəftar edəcəyinizə diqqət edin!”
Camaatın arasından bir nəfər dilləndi ki, hansı iki əmanət, ey Allahın
Peyğəmbəri? Peyğəmbər (s) fasiləsiz olaraq cavab verdi: “Birincisi,
“böyük əmanət”dir ki, Allahın kitabıdır və onun bir ucu Allahın
ixtiyarında, digər ucu isə sizin əlinizdədir. Ondan möhkəm yapışın
ki, yoldan azmayasınız, amma ikincisi, “kiçik əmanət”dir və o, mənim
xanədanımdır. Hər şeydən agah olan Allah mənə xəbər vermişdir ki,
onların heç biri cənnətdə mənə qovuşana qədər bir-birindən ayrılmaz.
Onlardan nə önə keçməyin, nə də geri qalmayın, yoxsa,
hər iki halda
həlak olarsınız!”
Sonra camaat Peyğəmbərin (s) ətrafa baxaraq sanki kimi isə
axtardığını müşahidə elədi. Gözləri həzrət Əliyə (ə) sataşdıqda, onu
yanına çağıraraq əlindən tutdu və əlini o qədər yuxarı qaldırdı ki,
paltarının qoltuğunun alt hissəsi görsəndi və camaat onun İslamın
məğlubedilməz döyüşçüsü Əli (ə) olduğunu görüb tanıdı. Bu yerdə
Peyğəmbərin (s) mübarək səsi daha da yüksələrək ucaldı və o həzrət
buyurdu:
ْﻢِﻬ ِﺴُﻔْﻧَأ ْﻦِﻣ َينﻨِﻣﺆُﳌﺎِﺑ ِسﺎّﻨﻟا َﱃْوَأ ْﻦَﻣ ُسﺎّﻨﻟا ﺎَﻬﱡﻳَأ
“Ey insanlar (ey camaat)! Kim möminlərə onların özlərinə nisbətdə
daha övla və üstündür?”
Dedilər ki, Allah və onun Rəsulu (s) daha yaxşı biləndir. Peyğəmbər
(s) buyurdu: “Allah mənim mövlam və rəhbərim və mən də möminlərin
mövla və rəhbəriyəm,
həmçinin, onlara nisbətda özlərindən daha
üstünəm (mənim istəyim onların istəyindən üstündür).” Sonra isə
buyurdu:
ُهﻻْﻮَﻣ ﱞ ِﲇَﻌَﻓ ُهﻻْﻮَﻣ ُﺖْﻨُﻛ ْﻦَﻤَﻓ
“Mən kimin mövlasıyamsa, Əli də onun mövlasıdır.”
O həzrət bu sözləri üç dəfə, bəzi mühəddislərin nəqlinə əsasən,
dörd dəfə təkrar etdikdən sonra üzünü asimana tərəf tutaraq bu cür
20
Əbülqasim Əlyan Nejadi
dedi:
ْلُﺬْﺧاَو ﻩَ َﴫَﻧ ْﻦَﻣ ْ ُﴫْﻧاَو ﻪ َﻀَﻐْﺑَأ ْﻦَﻣ ْﺾِﻐْﺑَاَو ُﻪﱠﺒَﺣَأ ْﻦَﻣ ّﺐِﺣَأَو ُهادﺎﻋ ْﻦَﻣ ِدﺎﻋَو ُهﻻاو ْﻦَﻣ ِلاو ﱠﻢُﻬّﻠﻟَا
َراد ُﺚْﻴَﺣ ُﻪَﻌَﻣ ﱠﻖَﺤْﻟا ِرِدَأَو ُﻪَﻟَﺬَﺧ ْﻦَﻣ
“İlahi! Onun dostlarını özünə dost və düşmənlərini də düşmən tut!
Onu sevən kəsləri sev və ona qəzəbli olanlara qəzəbli ol! Ona kömək
edənlərə kömək və xar etməyə çalışanları xar və zəlil et! Onu həmişə
haqq ilə birgə et və haqdan ayırma!”
Sonra sözünə belə davam edir:
َﺐِﺋﺎـﻐْﻟا ُﺪِﻫﺎـ ّﺸﻟا ِﻎُﻠْﺒَﻴْﻠَﻓ ﻻَأ
“Bilin ki, burada olanlar olmayanlara bu xəbərləri çatdırmaqda
vəzifəlidirlər.”
Peyğəmbərin (s) xütbəsi sona çatır. Camaatın, Peyğəmbər (s) və
Əlinin (ə) üz-gözündən tər axırdı və hələ camaat sıraları pozulmamış
və bir-birlərindən ayrılmamışdı ki, Allah vəhyinə əmanətdar olan
Cəbrayıl nazil olur və Peyğəmbərə (s) bu ayəni oxuyur:
...ﻰﺘَﻤْﻌِﻧ ﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ُﺖْﻤَ ْتمَأَو ْﻢُﻜَﻨﻳِد ْﻢُﻜَﻟ ُﺖْﻠَﻤْﻛَأ َمْﻮَﻴْﻟَا
“Bu gün sizə dini kamil etdim və nemətimi tamamladım!”
Peyğəmbər (s) dedi:
يﺪْﻌَﺑ ْﻦِﻣ ﱟﲇَﻌِﻟ ِﺔَﻳﻻِﻮْﻟاَو ﻲِﺘَﻟﺎَﺳِﺮِﺑ ﱢبﱠﺮﻟا َﴈِرَو ﺔَﻤْﻌﱢﻨﻟا ِمﺎ ْتمِاَو ِﻦْﻳﱢﺪﻟا ِلماْﻛِا َﲆَﻋ ُ َﱪْﻛَأ ُﻪﻠﻟا ،ْ َﱪْﻛَأ ُﻪﻠﻟا
“Bizim üçün dinini kamil və nemətlərini tamamlayan Allah böyük və
ucadır. O, mənim risalətim və məndən sonra Əlinin vilayətinə razıdır.”
Bu zaman camaat arasında böyük bir təlatüm və hərəkətlilik olur
və onlar həzrət Əlini (ə) bu münasibətlə təbrik edirlər. Təbrik deyənlər
arasında Əbu Bəkr və Ömər də vardı və onlar camaatın hüzurunda
belə deyirdilər:
ﺔَﻨِﻣﺆُﻣَو ﻦِﻣﺆُﻣ ﱢﻞُﻛ ﻻْﻮَﻣَو َيﻻْﻮَﻣ َﺖْﻴ َﺴْﻣَأَو َﺖْﺤَﺒ ْﺻَأ ﺐِﻟﺎﻃ بيَأ َﻦْﺑا ﺎَﻳ َﻚَﻟ ّﺦَﺑ ّﺦَﺑ
“Əhsən sənə, ey Əbu Talibin oğlu! Sən bu gündən etibarən, bizim və
bütün mömin və möminələrin (iman gətirən kişi və qadınların) rəhbər
və mövlasısan!”
Elə bu zaman İbn Abbas deyir ki, Allaha and olsun, bu əhdi-
peyman hamımızın boynunda qalacaq və hamımız bu barədə
məsuliyyət daşıyırıq. Sonra tanınmış və məşhur şair Həssan ibn Sabit
Peyğəmbərdən (s) bu münasibətlə şeir
deməsi üçün icazə istədi və
şeirə başladı:
ًﺎﻳِدﺎﻨُﻣ ِلﻮُﺳﱠﺮﻟﺎِﺑ ْﻊِﻤْﺳَاَو ﱟﻢُﺨِﺑ ْﻢُﻬﱡﻴﺒَﻧ ِﺮﻳﺪَﻐْﻟا َمْﻮَﻳ ْﻢِﻬْﻳِدﺎﻨُﻳ
