Immunitety – czasowe lub stałe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej pewnej kategorii osób z powodu popełnienia jakichkolwiek lub niektórych przestępstw

Immunitety – czasowe lub stałe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej pewnej kategorii osób z powodu popełnienia jakichkolwiek lub niektórych przestępstw.

Immunitet materialny – stałe uchylenie karalności czynu wypełniającego znamiona czynu zabronionego.

Immunitet formalny – czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego.

Kategoria osób	Rodzaj immunitetu	Zakres
Poseł/senator	materialny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działalność w zakresie wykonywania mandatu^1 (ani w czasie trwania mandatu, ani po jego wygaśnięciu); odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem. Jeżeli jednak podejmując działania wchodzące w zakres sprawowania mandatu, narusza prawa osób trzecich, może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu/Senatu art. 105 i 108 Konstytucji RP, art. 6a ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Poseł/senator	formalny	Postępowanie karne co do innych zachowań ulega zawieszeniu (nie biegnie termin przedawnienia) – nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu/Senatu, chyba, że poseł/senator wyrazi zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej. Poseł/senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu/Senatu, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu/Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego) Przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej posła/senatora stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności za wykroczenia, z tym, że poseł/senator może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie mandatu karnego albo uiszczenie grzywny za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji art. 105 i 108 Konstytucji RP, art. 7-10b ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Deputowany do PE	materialny i formalny	Jak parlamentarzysta krajowy
Sędzia	materialny	Wykroczenia (wyłącznie postępowanie dyscyplinarne, chyba, że sędzia wyrazi zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie mandatu karnego albo uiszczenie grzywny za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji) art. 81 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych.
Sędzia	formalny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody sądu określonego w ustawie. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody określonego sądu, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego) art. 80 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych
Sędzia SN	materialny	Za wykroczenia sędzia SN odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie art. 52 § 3 ustawy o Sądzie Najwyższym
Sędzia SN	formalny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody sądu dyscyplinarnego. Sędzia SN nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego) art. 49 ustawy o Sądzie Najwyższym
Sędzia TK	materialny	Za wykroczenia sędzia Trybunału odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie Art. 24 ust 2 ustawy o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego
Sędzia TK	formalny	Sędzia Trybunału nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Zgromadzenia Ogólnego. Do czasu wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej lub zgody na pozbawienie wolności sędziego Trybunału, w stosunku do tego sędziego mogą być podejmowane tylko czynności niecierpiące zwłoki. Sędzia Trybunału nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest konieczne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa Trybunału, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego art. 196 Konstytucji, art. 20 ustawy o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego
Sędzia TS	formalny	Zgodę na pociągnięcie członka Trybunału Stanu do odpowiedzialności karnej lub na pozbawienie wolności wyraża, w drodze uchwały, Trybunał Stanu, z wyłączeniem członka Trybunału, którego wniosek dotyczy. Uchwała zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 2/3 członków Trybunału Stanu. Przewodniczący Trybunału Stanu niezwłocznie informuje Trybunał o zatrzymaniu członka Trybunału Stanu i zajętym przez siebie w tej sprawie stanowisku. Do czasu podjęcia przez Trybunał Stanu uchwały wyrażającej zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub na pozbawienie wolności członka Trybunału Stanu, wolno w stosunku do niego podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki. Podjęcie przez Trybunał Stanu uchwały wyrażającej zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności członka Trybunału Stanu powoduje zawieszenie w czynnościach członka Trybunału Stanu, którego uchwała dotyczy, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego art. 200 Konstytucji, art. 15a ustawy o Trybunale Stanu
Prokurator	materialny	Dot. zniewagi (słownie) strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza przy wykonywaniu zawodu (wyłącznie postępowanie dyscyplinarne). Wykroczenia (wyłącznie postępowanie dyscyplinarne, chyba, że prokurator wyrazi zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie mandatu karnego albo uiszczenie grzywny za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji) art. 137 § 4 i 138 prawa o prokuraturze
Prokurator	formalny	Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani tymczasowo aresztowany bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego, a zatrzymany – bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej lub łącznego wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej i tymczasowe aresztowanie prokuratora, sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku art. 135 prawa o prokuraturze
Prokurator Generalny	formalny	Prokurator Generalny nie może być bez uprzedniej zgody sądu dyscyplinarnego pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prokurator Generalny nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie zawiadamia się Prezesa Rady Ministrów Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej lub łącznego wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej i tymczasowe aresztowanie prokuratora, sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku art. 135 prawa o prokuraturze
Adwokat	materialny	Dot. zniewagi i zniesławienia (słownie lub pisemnie) strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza przy wykonywaniu zawodu (wyłącznie postępowanie dyscyplinarne) art. 8 ust. 2 ustawy Prawo o adwokaturze
Radca prawny	materialny	Dot. zniewagi i zniesławienia przy wykonywaniu zawodu (wyłącznie postępowanie dyscyplinarne) art. 11 ust. 2 ustawy o radcach prawnych
Prezydent RP	formalny (quasi immunitet)	Za naruszenie Konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa odpowiada tylko przed Trybunałem Stanu art. 145 Konstytucji RP
Członkowie Rady Ministrów	formalny (quasi immunitet)	Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów art. 156 Konstytucji RP
Rzecznik Praw Obywatelskich	formalny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Sejmu. RPO nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego). Art. 211 Konstytucji RP
Prezes NIK	formalny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody Sejmu. RPO nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku i jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (o zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego). art. 206 Konstytucji RP, art. 18 i 88 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli
Pracownicy NIK	formalny	Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej z powodu czynności służbowych bez uprzedniej zgody kolegium NIK. art. 88 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli
Rzecznik Praw Dziecka	formalny	Rzecznik nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Dotyczy to także odpowiedzialności za wykroczenia, z tym, że może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie mandatu karnego albo uiszczenie grzywny za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. art. 7 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych	formalny	Generalny Inspektor nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Generalny Inspektor nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Dotyczy to także odpowiedzialności za wykroczenia, z tym, że może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej poprzez przyjęcie mandatu karnego albo uiszczenie grzywny za wykroczenie przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. art. 11 ustawy o ochronie danych osobowych

Immunitet dyplomatyczny i konsularny - formalny

Podmiot	Zakres
1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, 2)   osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw, 3)   osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw, 4)   członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1-3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej, 5)   inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych	Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych.
1)   kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych, 2)   osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych	Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie. Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych. Poza wypadkiem wyżej określonym, osoby te mogą być pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego.
Przepisów tych nie stosuje się do osób w nich wymienionych, w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, jeżeli są obywatelami polskimi lub mają w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania

PRZYKŁAD PYTANIA EGZAMINACYJNEGO:

Podczas rutynowej kontroli drogowej alkomat wykazał w organizmie kierującego samochodem prokuratora poziom alkoholu odpowiadający istocie wykroczenia. Czy policjant może mu wymierzyć grzywnę w postępowaniu mandatowym?

----- tak, gdyż immunitet formalny prokuratora dotyczy tylko przestępstw

----- nie

----- tak, o ile prokurator wyrazi na to zgodę

----- inna odpowiedź jest prawidłowa

1 Art. 6 ust 2 - Działalność, o której mowa w ust. 1, obejmuje zgłaszanie wniosków, wystąpienia lub głosowania na posiedzeniach Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego oraz ich organów, na posiedzeniach klubów, kół i zespołów poselskich, senackich lub parlamentarnych, a także inną działalność związaną nieodłącznie ze sprawowaniem mandatu.