İnanç-ahlak iLİŞKİSİ bağlaminda iman, İSLÂm ve ihsan kavramlari
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yrd. Doç. Dr. Mustafa YÜCE
| 119 -----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- Emniyet ve asude olmanın yanında başkasına güvenme ve kişiye tevdi edilen emanet anlamlarına da gelmektedir. 19
manasındaki i’tikad kelimesiyle aynı anlamda da kullanılmaktadır. 20
Terim olarak iman genellikle ‚Allah’tan alıp din adına tebliğ ettiği kesinlik kazanan hususlarda peygamberleri tasdik etmek ve onlara inanmak‛ diye tanımlanır. 21
Araplar arasında, mal ve mülkün en kalitelisine, sahibinin yanında en kıymetli olanına ‚ ٍؿاَم ُنَمآ ‛ denilir. 22 Müminin, çevresine güven veren manasına gelen bir kelime ile isimlendirilmesi dikkat çekicidir. Evrensel bir değer olarak güvenilirlik, Allah, âlem ve insan ilişkilerinde de çok önemlidir. ‚Âmene‛ fiili sayrûret için kullanıldığında, emin ve güvenilir olmak, yalanlanma korkusu taşımamak; teaddî olarak kullanıldığında ise, emniyet veya güven vermek, yalanlamadan uzak kılmak anlamlarına gelir. Yine ‚bâ‛ harf-i cerriyle, müteaddî olduğunda ‚ikrâr ve i’tirâf‛ manasını, ‚lâm‛ harf-i cerriyle ise, ‚iz’ân ve kabul‛ anlamını taşır. 23 İslam âlimlerinin çoğunun belirttiği üzere ‚iman‛ kelimesi, luğavî açıdan tasdik anlamına gelir. Tasdik ise, bir kişiyi
19 İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyya, Mu’cemu Mekâyisü’l-luğa, ‚e-m-n‛ mad., Mısır 1969, I, 135; Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, Esâsü’l-Belağa, s. 20; İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Beyrut 1990, XII, 21. Zikredilen luğavî anlamların Kur’ân’da kullanımı için bkz. Âl-i İmrân, 3/97; Bakara, 2/125; Fetih, 48/27; Enfâl, 8/27. 20 İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, XII, 21. 21 Bekir Topaloğlu & İlyas Çelebi, Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yayınları, İstanbul 2010, s. 154; Mustafa Sinanoğlu, ‚İman‛, DİA, İstanbul 2000, XXII, 213. 22 Zemahşerî, Esâsü’l-belağa, s. 20; Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kub, Kâmusu’l- muhît, Beyrut 1996, s. 1518. 23 İsfehânî, Ragıb, Müfredât, Dımeşk 1992, s. 91; Taftazânî, Şerhu’l-Mekâsıd, (thk.: Abdurrahman Umeyra) Beyrut 1989, V, 176. 120 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- verdiği haberde, söylediği sözde doğruluğa nisbet etmek ve söylediğini kabul veya onun doğru söylediğine itikat etmektir. 24
Kayyım el-Cevziyye (v. 751/1350), ‚kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve uzuvlarla amel‛ şeklinde tanımladığı imanın Kur’ân’da tasdik, ikrar, tevhit, peygamberi onaylama ve namaz beş anlamda kullanıldığını kaydetmektedir. 25
150/767), Mâtürîdî (v. 333/944), Nesefî (v. 508/1115) de imanı tanımlarken tasdiki merkeze almışlardır. 26 Mâtürîdî’ye göre imanın sözlük anlamı ‚tasdik‛tir. O, imana yaptığı bu tanımın hem dilsel hem de Kur’ân merkezli olduğunu ifade eder. Kur’ân’da geçen ‚iman ettiler‛ sözünün hemen her yerde ‚tasdik ettiler‛ şeklinde açıklandığını, dolayısıyla ‚iman etme‛ ile ‚tasdik etme‛nin aynı anlama geldiğini belirtir. 27 Mâtürîdî, imanın anlam çerçevesini bu şekilde çizdikten sonra da dile ve mantığa dayalı bir açıklamayla iman-tasdik bağlantısını izaha çalışmaktadır. İman tasdik olunca zıddı da tekzib olur; imanın zıddı tekzib olunca tekzibin zıddının da tasdik olması gerekir. Buna bağlı olarak denilebilir ki, iman tekzibin zıddı olunca tekzib de tasdikin zıddı olur. 28
Bundan dolayı İslam âlimleri dinî anlamdaki tasdik ile luğavî tasdikin aynı şey olmadıklarını ifade etmişlerdir. Çünkü dinî manada tasdik; inâd, inkâr ve istikbârı terk ederek ihtiyar ve kesb ile iz’an ve
24 Vâhidî, Ali b. Ahmed, el-Vasît fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecîd, Beyrut 1994, I, 79-80; Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini, Eser Neşr., İstanbul ts., I, 168. 25 İbn Kayyım el-Cevziyye, Medâricu’s-Sâlikîn, (thk.: Muhammed Hamid el-Faki), Beyrut 1972, s. 124. 26 Mağnisavi, Ebu’l-Münteha Ahmed b. Muhammed, Şerhu Fikhu’l-Ekber, İstanbul, 2007, s.8; Mâtürîdî, Kitabu’t-Tevhid, (thk.: Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi), İSAM Yay., Ankara 2005, ss. 604-613; Nesefî, Tabsıra-1 (thk.: Hüseyin Atay), DİB Yay., Ankara 1993, I, 38, 46. 27 Mâtürîdî, Ebû Mansur, Te’vilâtu Ehli’s-Sünne (thk.: Mecdî Baslûm), Dâru’l- Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2005, IX, ss. 338-339. 28 Mâtürîdî, Kitabu’t-Tevhid, ss. 612-613. Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|