INCOTERMS - 2010
«Incoterms 2000»də olduğu kimi, yeni redaksiyada da satıcının
öhdəliklərinin hər bir bəndinə alıcının müvafiq bənd üzrə «güzgü əksi» olan
öhdəliyi mövcuddur. Bu öhdəlikləri birbaşa satıcının yaxud alıcının özü və
ya onların arasında bağlanılan müqavilənin şərtlərinə əsasən razılaşdırılan
başqa şəxslər tərəfindən yerinə yetirilə bilər,
«INCOTERMS
2010»
TİCARƏT
TERMİNLƏRİNİN
QRUPLAŞDIRILMASI
E qrupu (malın çatdmhnast)
EXW - Ex Works (...named place)
Franko-zavod (...göstərilmiş yer)
F qrupu (əsas daşınmalar)
FCA - Free Carrier (...named place)
Franko-daşıyıcı (...göstərilmiş yer)
FAS - Free Alongside Ship (..named port of
shipment)
Franko-gomi göyərtəsi boyunca
(...göstərilmiş yüklənmə limanı)
FOB - Free on Board (..named port of
shipment)
Franko-göyərtədə (...göstərilmiş yüklənmə
limanı)
C qrupu (əsas daşmalar satta tərəfindən ödənilmişdir)
CFR - Cost and Freight, (...named port of
destination)
Dəyər və fraxt
(...göstərilmiş təyinat limanı)
CIF - Cost, Insurance and Freight (...named
port of destination)
Dəyər, Sığorta və Fraxt (...göstərilmiş
təyinat limanı)
CIP - Carriage and Insurance Paid ...to
(...named place of destination)
Daşıma və sığorta haqqı... dək ödənilmişdir
(...göstərilmiş təyinat yeri)
CI^ - Carriage Paid To (...named place of
destination)
Daşınma haqqı ...dək ödənilmişdir
(...göstərilmiş təyinat yeri)
D qrupu (çatdırılma)
DAP - Delivered At Point (...named point of
destination)
Təyinat Məntəqəsinə Çatdırılmışdır
(...göstərilmiş çatdınima məntəqəsi)
DAT - Delivered At Terminal (...named
terminal of destination)
Terminala Çatdırılmışdır (...göstərilmiş
çatdırılma terminalı)
DDP - Delivered Duty Paid (...named place of
destination)
Rüsum ödənilməklə çatdırılmışdır
(...göstərilmiş çatdırılma yeri)
INCOTERMS - 2010
«INKOTERMS 2010» TERMİNLƏRİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
«E» qrupunun EXW (Ex Works) şortində satıcının öhdəlikləri minimum
həddədir və malı alıcının sərəncamına razılaşdırılmış yerdə, adətən, öz
ərazisindəki anbardan verməklə məhdudlaşır. Bir sıra hallarda satıcı malın
alıcı tərəfindən təqdim olunmuş nəqliyyat vasitəsinə yükləməkdə ona kömək
edə bilər. Satıcı bu işdə kömək göstərməyi arzulamazsa, «EXW» terminindən
istifadə olunması üçün satıcının minimal öhdəlikləri prinsipinə riayət olunur
və bu məsələ alqı-satqı müqaviləsi ilə tənzimlənir.
«F» qrupuna daxil olan FCA (Free Carrier), FAS (Free Alongside Ship)
və FOB (Free On Board) terminlərindən istifadə olunduqda, onlann bir sıra
xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Belə ki, «Franko-daşıyıcı» («FCA») termini
əsasında bağlanılan müqavilələrin bəzi məqamlarının müxtəlifliyi
səbəbindən, tərəflərin malı hansı məntəqədə təhvil veriləcəyini nəzərdə
tutmasını müəyyənləşdirmək çətinlik doğurur. Belə ki, mallar həm satıcının
ərazisində alıcının göndərdiyi nəqliyyat vasitəsinə yüklənə bilər, həm də
bunun alternativi kimi, alıcının göstərdiyi terminalda sahcının təmin etdiyi
nəqliyyat vasitəsindən boşaldıla bilər. «Incoterms 2010» bu alternativ
variantları nəzərə alır. Malın müqavilədə göstərilən çatdırılma məntəqəsi
satıcının ərazisidirsə, mal alıcının nəqliyyat vasitəsinə yükləndikdən sonra,
başqa hallarda isə, satıcının nəqliyyat vasitəsindən boşaldılmaqla alıcının
sərəncamına verildikdən sonra çatdırılmış hesab olunur.
Müasir dövrdə «Franko-göyərtədo» («FOB») terminində malın
çatdırılması üçün «gəmi tutacağından keçməsi» anlayışından istifadə
edilməsi bir çox hallarda qeyri-münasib görünsə də, hər halda tacirlər üçün
başa düşüləndir və malın, habelə yüklənmə üçün istifadə olunan vasitələrin
imkanlarını nəzərə aldığına görə tətbiq olunur. Aydındır ki, «Franko-
göyərtədə» («FOB») məntəqəsinin dəyişdirilməsi anlaşılmazlıq yarada
bilərdi (xüsusilə də, çarter müqaviləsi üzrə dəniz nəqliyyatı vasitəsilə
daşınan istehlak mallarının satışı zamanı).
Qeyd etmək vacibdir ki, «Franko-gomi göyərtəsi boyunca» («FAS»)
terminində malın ixracı üzrə gömrük vergi və rüsumlarının ödənilməsi
öhdəliyində dəyişiklik edilmişdir. Mövcud təcrübəyə əsasən, bu öhdəlik
adətən satıcının vəzifələrinə daxil edilir.
10
INCOTERMS-2010
«C» qrupunun tcrminlori satıcıdan öz hesabına adi şərtlərlə daşınma
müqaviləsini bağlamağı tələb edir. Buna görə də, «C» qrupunun müvafiq
terminində satıcının nəqliyyat xərclərini hansı məntəqəyədək ödədiyi mütləq
əks olunmalıdır. «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CIF») və «Daşıma və sığorta
haqqı ...dək ödənilmişdir» («CIP») terminlərinə görə isə, satıcı malı habelə
sığortalamalı və sığorta xərclərini ödəməlidir.
Xərclərin bölüşdürülməsinin təsbit olunmuş məntəqəsi malın təyinat
ölkəsində yerləşdiyinə görə, «C» qrupunun terminləri səhvən mal
razılaşdırılmış məntəqəyə faktiki çatdırılanadək satıcını risklərdən və
xərclərdən azad etməyən «çatdırılma müqavilələri»nə («arrival cont- racts»)
aid olunur. Lakin qeyd olunmalıdır ki, «C» qrupunun terminləri satıcının
öhdəliklərinin malın göndərildiyi ölkədə başa çatdığını nəzərdə tutan «F»
qrupunun terminləri ilə eyni mənşəlidir. Beləliklə, «C» qrupunun terminləri
əsasında bağlanılan alqı-satqı müqavilələri «F» qrupunun terminləri əsasında
bağlanmış müqavilələr kimi, «yüklənmə müqavilələ- ri»nə (shipment
contracts) bənzəyir.
Məhz «yüklənmə müqavilələri»nin xarakterinə uyğun olaraq, malın
razılaşdınimış təyinat yerinə adi yollarla və ümumi qəbul edilmiş qaydada
daşınması xərclərinin ödənilməsi satıcının öhdəsinə, lazımi qaydada
daşıyıcıya təhvil verildikdən sonra malın məhvi yaxud zədələnməsi riski və
meydana çıxan əlavə xərclərin ödənilməsi isə, alıcının öhdəsinə düşür.
«C» qrupunun terminləri digər terminlərdən risklərin bölüşdürülməsi
və xərclərin ödənilməsinə aid olan iki həlledici cəhətlə fərqlənir: birincisi,
satıcının malın daşınması üzrə müqavilə bağlaması və daşınma xərclərini
ödəməsi, ikincisi riskin bölüşdürülməsi. Buna görə də, «C» qrupuna daxil
olan və satıcının risklər üzrə öhdəliklərini yuxarıda göstərilən bənddə
nəzərdə tutulduğundan artıq genişləndirən terminlərdə həmin risklər barədə
qeydlərin aparılmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Terminlərin bu qrupunun mühüm xüsusiyyətlərindən biri də daşınma
müqaviləsini bağlamış, malı daşıyıcıya təhvil vermiş, «Dəyər, Sığorta və
Fraxt» («CIF») və «Daşıma və sığorta haqqı...dək ödənilmişdir» («CIP»)
terminlərinə uyğun olaraq onu sığortalamış və beləliklə də, müqavilə
öhdəliklərini lazımi qaydada yerinə yetirmiş satıcının gələcəkdə baş verə
biləcək hər hansı riskdən və xərclərdən azad olunmasıdır.
11
Dostları ilə paylaş: |