İNKİŞaf – MƏQSƏDİMİZDİr biRİNCİ Kİtab

183 
 
 
130.  Frans Press – Fransa informasiya agentliyi. Muxtar kommersiya müəssisəsidir. Havae Fransa məlumat 
agentliyinin (1835) varisi kimi 1944-cü ildə yaradılmışdır. Parisdə  fəaliyyət göstərir. 155 ölkəyə fransız, ingilis, ispan, 
portuqal, alman və  ərəb dillərində informasiya yayır. Bir çox ölkəni beynəlxalq informasiya ilə  təchiz edən dünya 
agentliklərindəndir. – 311. 
 
131. «Amerikanın səsi» – ABŞ hökumətinin xarici radioverilişləri idarəsinin adı. 1942-ci ildən fəaliyyət 
göstərir. Verilişləri 38 dildədir. Retranslyasiya xidmətləri ABŞ-dan başqa, B.Britaniyanın, Almaniyanın, Yu-
nanıstanın, bir sıra Asiya və Afrika ölkələrinin ərazisində yerləşir. – 313. 
 
132. Ağasi Məmmədov, A ğ a s i   A ğ a g ü l o ğ l u (d.1980) – Azərbaycan boksçusu. Əməkdar İdman  
ustası. Avropa, dünya çempionu və Afina olimpiya oyunlarının bürünc mükafatçısı. – 328. 
 
133.  Türkiyə  Ədalət və  İnkişaf Partiyası (Adelet və Kalkinma Partisi) – hal-hazırda Türkiyədə 
hakimiyyətdə olan partiya. 2002-ci ildə Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Abdullah  Gül tərəfindən yaradılmışdır. – 
330. 
 
134. Abbas Abbasov,  A b b a s   A y d ı n   o ğ l u  (d.1949) – 1992-2006-cı illərdə Azərbaycan Respubli-
kası Baş Nazirinin birinci müavini olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının «İstiqlal» ordeni ilə təltif olunmuş-
dur.  – 338. 
 
135. Zurab Sereteli, Z u r a b   K o n s t a n t i n o v i ç (d.1934) – gürcü rəssamı. Rusiya Federasiyası 
Rəssamlıq Akademiyasının prezidenti. SSRİ xalq rəssamı. Seretelinin monumental dekorativ əsərləri 
məşhurdur. Dövlət və Lenin mükafatları laureatıdır. –339. 
 
136. Azərbaycan Elmlər Akademiyası – respublikanın ali elmi ocağı. 1945-ci ildə Bakıda təsis edilmişdir. 
2001-ci ilin may ayından Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası adlanır. Azərbaycan Milli EA-nın aşağıdakı 
bölmələri var: fizika; texnika və riyaziyyat elmləri; kimya elmləri; yer elmləri; biologiya elmləri; ictimai elmlər. 
Burada elmin müxtəlif sahələrinə dair aktual problemlər üzərində  tədqiqat işləri aparılır. Hər il onlarca elmi işin 
nəticəsi istehsalatda tətbiq olunur. – 340. 
 
137. Müsavat Partiyası – 1911-ci ildə Bakıda yaranıb. 1920-ci ildə fəaliyyəti qadağan edilib. 1992-ci ildən 
yenidən fəaliyyətə başlayıb. – 340,351.  
 
138.  Şəhidlər xiyabanı. Azərbaycanın azadlığı, müstəqilliyi,  ərazi bütövlüyü uğrunda  şəhid olmuş  mərd 
oğul və  qızların uyuduğu müqəddəs ziyarətgah. 1990-cı il yanvarın 20-də sovet ordusunun hücumu zamanı 
həlak olmuş onlarla adam «Dağüstü park»ın qərb hissəsində  dəfn edilmişdir. Bura o vaxtdan «Şəhidlər 
xiyabanı» adlanır. Xiyabanda eyni zamanda Ermənistan işğalçılarına qarşı Azərbaycan torpaqlarının müdafiəsi 
uğrunda qəhrəmancasına həlak olanlar da dəfn edilmişdir. 1998-ci ildə burada hündürlüyü 22 metr olan əbədi 
məşəl – abidə qoyulmuşdur. – 349-352. 
 
 
139.  Niderland Krallığı (qeyri-rəsmi adı Hollandiya) – Qərbi Avropada Şimal dənizi sahilində dövlət. 
Sahəsi 41,5 min km
2
,  əhalisi 15,6 milyon nəfərdir.  İnzibati  ərazisi 12 əyalətə bölünür. Dövlət başçısı kral, 
qanunverici orqanı ikipalatalı (Baş ştatlar) parlamentdir. Paytaxtı Amsterdam. – 353-357. 
 
140.  Almaniya,   A l m a n i y a   F e d e r a t i v   R e s -  p u b l i k a s ı  – Mərkəzi Avropada dövlət. Sahəsi 
357 min km
2
, əhalisi 81,9 milyon nəfərdir. AFP tərkibində 16 ərazisi olan federasiyadır. Dövlət başçısı prezi-
dent, hökumət başçısı isə federal kanslerdir. Ali qanunverici hakimiyyət orqanı – parlamentdən – Bundestaq və 
Bundersatdan ibarətdir.  Paytaxtı Berlin şəhəridir. – 215-218,358-360. 
 
141.  Şröder  Çerhard  (d.1944) – Almaniyanın ictimai və siyasi xadimi. 1980-cı ildən Almaniya 
Bundestaqının üzvü, 1990-98-ci illərdə  Aşağı Saksoniya vilayətinin nazir- prezidenti, 2000-06-cı illərdə 
Almaniyanın federal kansleri olmuşdur. – 358. 
 
142. Mustafa Kamal Atatürk, Q a z i   M u s t a f a   K a- m a l (1881-1938) –Türkiyə dövlət, siyasi və 
hərbi xadimi, Türkiyə Respublikasının banisi və ilk Prezidenti (1923-38). Birinci dünya müharibəsi zamanı 
Dardanel boğazının müdafiəsində (1915) şücaət göstərmişdir.  
Atatürk 1919-cu ildə «kamalçılar hərəkatına» – milli azadlıq hərəkatına başçılıq etmişdir. 1920-ci ildə 
Atatürk Ankarada yeni parlament – Türkiyə Böyük Millət Məclisini (TBMM) yaratdı, məclisin və  təşkil 
edilən hökumətin sədri seçildi. Sakarya çayı yaxınlığında qələbəyə görə TBMM Atatürkə marşal rütbəsi və 

---

184 
 
«Qazi» fəxri adını vermişdir. 1922-ci ildə Atatürkün komandanlığı ilə türk ordusu Türkiyəni xarici müdaxilə-
çilərdən tamamilə azad etdi. 
Atatürk soyadı ona 1934-cü ildə TBMM tərəfindən verilmişdir. – 367. 
 
143.  Avropa  İttifaqı – 1992-ci ildə 12 ölkəni  (Belçika, Böyük Britaniya, Almaniya, Yunanıstan, 
Danimarka,  İrlandiya,  İspaniya,  İtaliya, Lüksemburq, Niderlandiya, Portuqaliya, Fransa) birləşdirən Avropa 
Birliyi bazasında 1993-cü ildə Maastrixt müqaviləsinə əsasən yaradılmışdır. 
Sonralar Avropa İttifaqına Avstriya, Finlandiya daxil olmuşdur. Müqavilə vahid siyasi, iqtisadi mühitin və 
valyutanın yaradılmasını, malın, kapitalın və adamların  azad hərəkətinə bütün maneələrin aradan qaldırılmasını 
irəli sürmüşdür. Vahid Avropa vətəndaşlığı  qəbul edilmişdir. Avropa  Mərkəzi Bankında Avropa valyuta 
interneti fəaliyyət göstərir, 1999-cu ildə vahid valyuta-avro işlənir, vahid pul-kredit siyasəti aparılır. – 370-372. 
 
144. İtaliya, İ t a l i y a   R e s p u b l i k a s ı – Avropanın cənubunda dövlət. Ərazisinə Alp dağlarının qərb 
yamacları, Radan düzənliyi, Apennin yarımadası, Siciliya və Sardiniya adaları daxildir. Sahəsi 301 min km
2
, 
əhalisi 57,5 milyon nəfərdir. İnzibati cəhətdən 20 vilayətə bölünür. Paytaxtı Roma şəhəridir. – 373.   
 

---

185 
 
                  
Şəxsi adlar göstəricisi 
 
 
Abbas Abbasov   – 
338 
Aleksenko Boris 
 – 
155-162 
Annan Kofi  
 
– 
190 
Armitac Riçard   – 
90-91 
Aslanov Həzi  
 
– 271 
Ayker Piter   
 
– 316 
Atatürk Mustafa Kamal – 
367 
Bağırov Adil  
 
– 
95 
Bağırov Hüseynqulu  
– 175 
Bleyr Toni 
  – 
38,323,363 
Borsotti Marko 
 – 
347-348 
Böhmdorfeer Diter  
– 
166-168 
Buş Corc     – 
42,82,83,132,187 
Campi Karlo  
 
– 373 
Caner 
 
   – 
107-109 
Cavad xan 
  – 
233 
Cəfərov Hafiz  
 
– 259 
Çavuşoğlu 
  – 
151 
Çevikgöz Əhməd Ünal   – 
334-336,367-369 
Çeyni Riçard  
 
– 41 
Çunvan Szya  
 
– 122-126 
Dane Mişel 
  – 
197-198 
Devid     – 
107 
Devris     – 
371 
Düye Andre  
 
– 
103 
Düpon Ambruaz 
 – 
101-104 
Emin     – 
247 
Əhmədova Gülər 
 – 
102 
Ələsgərov Murtuz  
– 
12,141,142 
Əliyev Əziz 
  – 
115-121,287 
Əliyev Heydər –5-11,12,15,18,20,21,28,29,30, 
31,34,39,46,47,48,50,51,52,53, 
54,55,57,59,60,62,63,65,108, 
111,112,116,118,124,125,133, 136,140,141,143,144,145,146, 
147,157,158,159,160,166,167, 169,170,173,183,184,188,194, 
199,202,204,205,207,208,209, 
212,215,216,217,219,220,221,222,223,224,225,227,229,230,231, 
232,233,234,235,236,237,243,244,245,246,247,248,249,250,251, 
252,257,261,264,265,266,267,268,269,271,273,274,281,282,284, 
285,286,289,290,291,292,294,298,299,300,301,302,303,304,305, 
306,307,308,311,318,319,320, 
322,331,334,335,337,340,341, 
334,335,337,340,341,344,345, 
350,357,359,369  
Əliyev Natiq  
 
– 
106 
Ərdoğan Rəcəb Tayyib 
–23,127-139,318,330,334, 335,362,368 
Gəncəvi Nizami 
 – 
227 
Gül Abdullah  
 
– 127,138,187 
Gülər Hilmi  
 
– 
138-139 
Haller     – 
151 
Hanten   – 
190 
Heydərov Kəmaləddin   – 
198 
Həsənov Əli    
 
– 209 
Hüseynov Nazim 
 – 
119,120 

---

186 
 
Xərrazi Kamal   – 
187,188 
İqnatenko Vitali 
 – 
169-186 
Kassan 
   – 
151 
Kavana Yan  
 
– 
190 
Jerar Patris    – 
103 
Köçəryan Robert  
– 
410 
Koidzumi     – 
141,142 
Kosta Marqarita   – 
373 
Kölbel 
   – 
359 
Kucma Leonid   – 
157,158 
Kulibayev Timur 
 – 
105-106 
Qəmbərov İsa   – 
36,231,232,244,268,340,351 
Qrevlix Klaus  
 
– 358-360 
Qross Andreas   – 
150-151 
Qule     – 
151 
Qurbanov Qurban  
– 
287,293 
Qurbanov Səid   – 
287,293 
Qusman Mixail 
 – 
174,184 
Leşkaşeli Kote   – 
361 
Leşkaşeli Tamara  
– 
361 
Li Pen 
   – 
124 
Lujkov Yuri  
 
– 
178,179 
Meftahəddinova Zemfira – 
255,258 
Mehdiyev Ramiz 
 – 
15,18,250,253 
De Mello Serjio   – 
191 
Merzlyakov Yuri 
 – 
110-114 
Mesiç Stipe  
 
– 
187 
Məhəmmədov Məhəmmədəli – 288,293 
Məmmədov Ağasi  
– 
328 
Məmmədov Etibar  
– 
268 
Mironov Sergey   – 
113 
Mitrofanova Eleonora  – 
179-180 
Mirvari 
  – 
247 
Motook Şoci  
 
– 
140-142 
Muzikantski Aleksandr – 
178-179 
Nağıyev Əli  
 
– 
156,160,161,273,274 
Naye Eytan  
 
– 
365-366 
Nazarbayeva Dariqə  
– 177 
Niyazi 
   – 
115 
Oban Bertran  
 
– 103 
Ortiz Solomon  
 
–  92-100 
Papiyev Mixail   – 
155-162 
Pauell Kolin  
 
– 
187 
Ponsle Kristian   – 
102 
Putin Vladimir 
 
 
– 30,55,56,64,111,113,163- 
    165,169,170,171,249,251,252, 
253,254,260,322,343,344,345, 346 
Putina Lyudmila  
 – 
169-186 
Rasizadə Artur   – 
17,28 
Rivkin Mark  
 
– 184-185 
Ruşaylo Vladimir  
– 
249-254,260 
Ryabov Nikolay 
 – 
342-346 
Sereteli Zurab  
 
–  339 
Seslavinski Mixail  
– 
174-176 
Sezər Əhməd Necdət  
– 127,138 
Səməd Vurğun   – 
174 
Sxeffer Yaap de Hoop  – 
353-357 

---

187 
 
Siyu Çjan  
 
– 
123 
Stern Yuri 
 
 
– 181 
Şeynin Aleksey 
 
 
– 183 
Şider 
   – 
151 
Şirak Jak     – 
102 
Şröder Gerhard   – 
358 
Şvimmer     – 
151 
Talvitye Heyki  
 
–  370-372 
Taker Endryu  
 
– 363-364 
Ueldon Kurt  
 
– 
92-100 
Un Yonq Kim  
 
– 275-280 
Voloşin Aleksandr  
– 
152-154 
Yanukoviç Viktor  
– 
156 
Yarov Yuri 
  – 
337-341 
 
 
 
 

---

188 
 
 
Coğrafi adlar göstəricisi 
 
 
Afina 
   – 
255,257 
Ağdam 
   – 
243 
Almaniya 
  – 
215-218,358-360 
Almatı    – 
177 
Amerika Birləşmiş Ştatları – 
31-44,47,54,55,58-59,77-89, 
90-91,92-100,113,114,132, 137,187,200 
Ankara 
 
 
 
–  16,41,82,127-139                                  
Asiya     – 
141 
Avropa    – 
45,71,81,86,87,139,141,307, 
 
 
 
 
334 
Avstriya Respublikası  
–  166-168 
Bağdad    – 
191 
Bakı – 
14,23,41,67,73,102,103,109, 
117,121,155,156,171,172,173,174,175,177,178,179,180,181,182,184,186,197,
214,228,229,230,233,238,255,256,258,264,267,268,269,273,277,282,297,307,
323,330,338,349,350 
Berlin 
   – 
174 
Bərdə     – 
243-248,264 
Biləsuvar     – 
208-214,230,242,320 
Böyük Britaniya   – 
38,107-109,323,363-364 
Cəbrayıl     – 
212 
Cəlilabad 
  – 
272 
Cənubi Qafqaz 
  – 
102,146,191 
Çin 
   – 
96,122-126,173 
Dağıstan     – 
287,288,292 
Dağlıq Qarabağ – 
7,12,26,44,59,66,75,80,81, 
82,99,107,128,131,136,148, 
157,160,188,192,211,219,225, 239,244,269,300,313,353,354, 370 
Florida (ABŞ-da ştat)  
– 93 
Fransa 
   – 
101-104,137,151 
Füzuli 
   – 
209,242 
Gəncə 
   – 
227-234,297 
Gürcüstan – 
184,185,186,309,310,333 
Hyüston     – 
42,84,112 
Xaçmaz     – 
143-149,203,218,226 
Xəzər dənizi –84,112,115-121,188,194,204, 
205 
Xorvatiya  
 
– 
187 
İraq 
   – 
43,55,83,132,190,191 
İran 
   – 
84,85,187,188,311 
İsmayıllı     – 
219-224,225 
İspaniya 
  – 
151 
İsrail     – 
181,182,365-366 
İstanbul     – 
112 
İtaliya 
   – 
373 
İvanovka (Azərbaycanda kənd)–337,340 
Kanada     – 
182 
Kembric     – 
112 
Kəlbəcər     – 
247 
Klivlend 
– 23,29,31,47,54,61,89,133, 189 
Krım     – 
179 
 
Küveyt    – 
173 
Qafqaz 
   – 
67,142,334 
Qars 
   – 
131 
Qazaxıstan 
  – 
84,105-106,116,173 

---

189 
 
Qəbələ 
   – 
225-226 
Qərbi Avropa  
 
– 39,56,341 
Quba     – 
104,287-293 
Latviya     – 
183 
Lənkəran 
  – 
261-272 
London    – 
323 
Macarıstan  
 
– 
282 
Malayziya  
 
– 
71,343 
Masallı   – 
271 
Maştağa     – 
197 
Mərkəzi Asiya   – 
103 
Moskva – 
113,164,172,174,178,179, 
180,181,343 
Naxçıvan     – 
36,68,117 
Neftçala     – 
199,202,203 
Niderland Krallığı  
– 
353-357 
Norveç 
   – 
324 
Nyu-York (ABŞ-da ştat) – 
93,187 
Pensilvaniya (ABŞ-da ştat) – 
93 
Rumıniya 
  – 
96 
Rusiya – 
29,30,51,55,56,60-72,82,84, 
 
110-114,137,148,152-154,163, 
 165,169-186,233,236,246,249- 
 254,260,287,322,342-346 
Saatlı     – 
214 
Salyan 
   – 
199,202 
Sankt-Peterburq 
 – 
260 
Sidney    – 
255,258,277 
Sinqapur     – 
96 
Siyəzən   – 
281-286 
Strasburq  
 
– 
183 
Sumqayıt 
  – 
294-297 
Sütəmurdov (kənd)  
– 
272 
Şamaxı   – 
225 
Şərqi Avropa  
 
– 215,268,284,308 
Şimali İraq  
 
– 
132 
Tayvan    – 
96 
Tbilisi 
   – 
185 
Texas (ABŞ-da ştat)  
– 
42,82,83,93,96 
Türkiyə – 
23,27,28,51,52,82,114,127-139,148,151,187,314,318,328, 
 
330,334-336,362,367-369 
Türkmənistan  
 
– 84 
Ukrayna     – 
155-162 
Vaşinqton  
 
– 
90,112 
Yalta 
   – 
171,249,251,253,341,345 
Yaponiya 
  – 
53-57,140-142,235,237,273 
Yardımlı     – 
230 

---

190 
 
 
 
 
 
Kitabı çapa hazırlayan   
Tofiq Babayev 
 
Rəssamı    
 
 
Zaur Kantemirov 
Texniki redaktoru  
Zoya 
Nəcəfova 
Yığım üzrə operator     
İlhamə Kərimova 
Kompüter tərtibatı      
Məhəbbət Orucov 
 
 
 
Cildin hazırlanmasında AzərTAc-ın materiallarından istifadə olunmuşdur. 
         
«Tayms» qarnitur. Formatı 84x108
1/32
. Ofset kağızı 1. Şərti çap  vərəqi 26,5.  Uçot vərəqi  26,0. Tirajı 5000. Müqavilə qiyməti ilə. 
          
 Azərbaycan  Respublikası Mədəniyyət və  Turizm Nazirliyi 
        Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı – Mehdi Hüseyn küç., 61, dalan 2, ev 3. 
       “Şərq-Qərb» mətbəəsi, Aşıq Ələsgər küçəsi 17.