Inocte 2017 II. International New Tendencies Congress in Ottoman Researches



Yüklə 4,02 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə24/38
tarix09.03.2018
ölçüsü4,02 Kb.
#31026
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   38

Inocte 2017 
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches 
September 12-14, 2017 Baku 
73 
OSMANLILARDA DİL BİLİM EĞİTİMİ VE ÇALIŞMALARI 
Meriç GÜVEN
*
 
ÖZET 
Dil bilimi, multidisipliner “çok alanlı” bir bilim olarak Osmanlı döneminde önemsenmiş, 
yapılan çalışmalar ve ortaya konan eserler ile alet ve vasıta biliminden, gaye bilimi ve yüksek 
biliml mesabesine yükseltilmiştir.  Arapların “Acemceye karışarak bozulanl dilleri”ni düzeltme 
çalışmalarıyla başlayan ve ilk örneklerini nahiv, sarf, belâgat ve lügat alanında veren Arap dil 
bilimi, ortak İslâm medeniyet ve kültürünün etkisiyle Osmanlı dil eğitimi-öğretimini etkilemiş; 
Osmanlı  dil  bilimi  gelişimini  asırlarca  Arap  dil  biliminin  etkisinde  sürdürmüştür.  Arap  dilinin 
kuralları  esas  alınarak  oluşturulan  ve  “Muhtasarât”  kabul  edilen  yüksek  gayeli  bu  bilimler 
“İslâmî  bilimlerin  fıkıh  ve  kelam  gibi  temel  derslerine  hazırlayıcı  ve  yardımcı  olacak  biçimde 
tertip ve tanzim edilmiştir. Ulûm-ı âliye sınıfından olan bu bilimlere ait dersler, her seviyedeki 
öğretimde temel kabul edilmiş ve medreselerdeki diğer derslerin eğitim-öğretimine ancak bu 
dersler  öğrenildikten  sonra  geçilebilmiştir.  Osmanlı  dil  bilimi,  Osmanlının  kuruluşundan 
Tanzimata kadar medrese ve Tanzimattan harf inkılabına kadar mektep usulüne dayalı öğretimi 
ile  gelişimini  sürdürmüştür.  Süreçte  medreselerde  dil  bilimi  ile  ilgili  sarf,  nahiv  ve  belâgat 
derslerinden:  Sarf'ın  Merah  ve  Şâfiye,  Nahvin  “Kafiye”  ve  "Molla  Cami”,  belâgat’ın  Me’âni 
şerhleri ve haşiyeleri en yüksek ve akademik kitaplar olarak okutulmuş; dersler ezber, tekrar, 
imlâ ve müzâkere metotlarına göre aşamalı olarak öğretilmiştir. Dil eğitim-öğretimi ve ortaya 
konan eserleri açısından Osmanlı dil biliminin Türkçe yönünden en velut ve en verimli devresinin 
Tanzimat  dönemi  olduğu  söylenebilir.  Batılı  tarzda  okulların  açılması,  dil  bilimiyle  ilgili  alt 
disiplinlerin gelişmesi, eleştirel bakış açısının yerleşmesi ve Türkçe ile bilim yapılmasıyla birlikte 
dil bilim alanında Arapçanın yanında Türkçe orijinal ve özgün eserler de verilmeye başlanmış; 
asırlarca Arap dil biliminin hakimiyeti altında varlığını sürdüren Osmanlı dil bilimi bu dönemde 
yazılan Kavâid, Emsile, Sarf-Nahiv ve belâgat kitapları ile milli bir kimlik ve söyleyiş kazanmıştır. 
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, eğitim, öğretim, dil bilimi, sarf-nahiv, belagat 
*
Yrd. Doç. Dr., Uşak Üniversitesi, email: 
meric.guven@usak.edu.tr
, TÜRKİYE


Inocte 2017 
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches 
September 12-14, 2017 Baku 
74 
MÜASIR DÖVRDƏ COĞRAFIYA FƏNNININ TƏDRISINƏ MƏNFI MÜNASIBƏT 
GƏNCLƏRIN ŞƏXSIYYƏTYÖNÜMLÜ FORMALAŞMASININ ƏN MÜHÜM 
PROBLEMIDIR 
Mirvari VERDIYEVA
*
 
ÖZET 
Birləşmiş  Millətlər  Təşkilaytı  XXI  əsri  “Təhsil  əsri”  elan  etmişdir.  Aydın  həqiqətdir  ki, 
yüksək  intellektə  malik  insan  kapitalının  formalaşmasında,  davamlı  inkişafa  zəmin  yaradan 
güclü iqtisadiyyatın qurulmasında təhsilin rolu mühüm əhəmiyyətə malikdir. Dünyada ölkələrin 
uğurlu gələcəyi müasir dövrdə məhz təhsilin səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Müstəqillik dövründə 
təhsilin inkişafı ilə bağlı bir sıra dövlət sənədləri qəbul olunmuşdur və hər bir sənəd təhsil sistemi 
qarşısında  xüsusi  və  konkret  tələblər  qoymuşdur.  Ölkəmizdə  cəmiyyətin  tələbatı  təhsilin 
inkişafını  sürətləndirmiş,  elmi  və  texnoloji  nailiyyətlər  isə  təhsil  sistemi  qarşısında  həlli  vacib 
olan mürəkkəb vəzifələr qoymuşdur. Dünyada baş verən həbi-siyasi-iqtisadi münasibətlər onu 
göstərir ki, zəngin kapitalı, qüdrətli hərbi gücü və inkişaf etmiş iqtisadiyyata malik olanlar  deyil, 
məhz biliyi güclü olan dövlətlər qalib gəlir. Elə buna görə də hər bir ölkə vətəndaşının müasir 
dünyanın tələbatını ödəyə biləcək biliyə sahib olmasını təmin etmək zəruridir. Coğrafi bilik və 
bacarıq  ixtisasından,  peşəsindən  asılı  olmayaraq  hər  bir  ölkə  vətəndaşına  hava  və  su  kimi 
lazımdır.  Coğrafi  bilik  və  bacarığa  sahib  olmaq  real  həyatın  özünü  lazım  olan  istiqamətə 
yönəltməyi və ondan səmərəli, mühafizəkarcasına istifadə etməyi təmin etmək deməkdir. 
Anahter  Kelimeler:  Coğrafi  biliyin  əhəmiyyəti,  şəxsiyyətyönümlülük  prinsipi,  vətəndaş 
tərbiyəsi. 
 
 
                                                 
*
Doç. Dr., Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, email: 
mirvari.verdiyeva@gmail.com
, AZERBAYCAN 


Inocte 2017 
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches 
September 12-14, 2017 Baku 
75 
TÜRKİSTAN TARİHİNDE TARİKAT-SİYASET İLİŞKİLERİ: YARKEND HANLIĞI 
ÖRNEĞİ 
Muhammed Bilal ÇELİK
*
 
ÖZET 
Türkler’in İslam’ı kabulü başlangıçta yavaş bir seyir izlese de zamanla toplu halde bu dine 
geçişler  olmuştur.  İlerleyen  süreçte  İslam  dini  Türk  devlet  ve  toplum  hayatında  derin  izler 
bırakmış, töre veya yasa olarak isimlendirilen geleneksel kuralları derinden etkilemiştir. İslam 
dininin tebliği ve yaygınlaşması ile ilgili önemli bir misyon üstlenen cemaat ve tarikatlar da dinsel 
bir figür olarak devlet ve toplum hayatına nüfuz etmişlerdir. Hatta Türk tarihinde Safevi Devleti 
ve  Yarkend  Hanlığı  örneklerinde  olduğu  gibi  devlet  yönetimine  doğrudan  müdahale  de  söz 
konusudur. Bu tebliğde Hocalar Cemaati olarak anılan ve Maveraünnehr topraklarında doğan 
İslami bir hareketin Doğu Türkistan’da kurulan ve 16. yüzyıl ile 17. yüzyıl boyunca hayatiyetini 
devam  ettiren  Yarkend  Hanlığı’nda  yayılması  ve  devleti  ele  geçirme  süreci  ele  alınacaktır. 
Dönemin ana kaynakları olan vakayinamelerin yanı sıra seyahatnameler araştırma eserlerden 
yararlanılacaktır. 
Anahtar Kelimeler: Yarkend Hanlığı, Hocalar Cemaati, İslam, Tarikat 
*
Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, email: 
bcelik@sakarya.edu.tr
, TÜRKİYE


Yüklə 4,02 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   38




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə