Inocte 2017 II. International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
Yüklə 4,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku
- Anahtar Kelimeler
- Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 80 OSMANLI’DA RABBANİ YAHUDİLER
- Anahter Kelimeler
Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 79 BİR TÜRK ESİRİNİN TASAVVURUNDA ‘TURAN’ Mustafa ARIKAN * ÖZET Faik Tonguç (1889-1968) Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesinde savaşmış ve burada 1916’da Ruslara esir düşmüş bir ihtiyat zabitidir. İki yıla yakın bir süre Kostruma vilayetinin Vetluga kasabasında bulunan esir kamplarında kalmıştır. Vetluga’da arkadaşları ile birlikte Niyet isimli bir gazete çıkarmışlardır. Otuz yedi sayı çıkan bu gazetenin yazarlarından birisi de Çorumlu Faik Tonguç’tur. Savaş yılları öncesinde ilmi, edebi yönlerden gelişmesini tamamlayan ve siyasi tavrını da ortaya koyan Türkçülük, Balkan Savaşının hemen öncesi ve sonrasında artık örgütlü bir harekettir ve mekteplerdeki hâkim düşünce Türk milliyetçiliğidir. Özellikle ihtiyat zabitlerinin esarette çıkardıkları gazeteler, günlükleri ve hatıratlarında Türkçü kimliklerinin akisleri görülmektedir. Faik’in Vetluga esir kampında Niyet’te kaleme aldığı “Turan” başlıklı makale, onun Meşrutiyet sonrasında içinde bulunduğu fikir hareketinin siyasi tarafının bir ifadesi olan Türk Birliği/Turan düşüncesini ele almaktadır. Makaleye göre; Rönesans-Reform devirlerinden bu yana önemli bir değişim yaşayan Avrupa’nın güçlü devletlerinin hepsi bir mefkûre peşinde koşmaktadırlar. Türk milletinin ve gençliğinin de milli mefkûresi Turan olmalıdır. Çarlık Rusya’sının yıkılmasıyla Türk dünyasının önündeki engel ortadan kalkmış olacaktır. Turan, siyasi değil; kültürel, ilmi ve iktisadi bir birliğin ifadesidir. Büyük çoğunluğu Müslüman olan Türkler arasında oluşacak birliğin en önemli vasıtalarından birisi de İslam’dır. Makalede, anayurttan dünyanın değişik yerlerine göç ederek devletler kuran Türk milletinin tarihi macerası da kısaca ele alınmaktadır. Turaniler olarak ifade edilen Türk milleti Türkler ve Tatarlardan müteşekkildir. Aynı milletin mensupları arasında unutulmuş ve kopmuş kardeşlik duygu ve bağlarının yeniden tesisi mümkündür. Yazar, makalesine ayrıca bir de Turan Ağacı adını verdiği, Türklüğün kollarını gösteren bir şema eklemiştir. Söz konusu gazetenin ilk ve Turan makalesinin yer aldığı sayıları, o sıralarda Rusya’da bir vazife sebebiyle bulunan Yusuf Akçura’ya takdim edilmiş ve onun tarafından Türk esirlerinin bu gayretleri takdirle karşılanmıştır. Anahtar Kelimeler: Türklük, Turan, Türkçülük, Faik Tonguç, Rusya’da Türk Esirleri, Esir Gazeteleri * Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi, email:marikan@selcuk.edu.tr, TÜRKİYE Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 80 OSMANLI’DA RABBANİ YAHUDİLER Mustafa Sami BAYBAL * ÖZET Osmanlı Devleti’nin egemenliği altındaki toplulukları, din ya da mezhep esasına göre örgütleyerek yönetmesine “Millet Sistemi” denilmektedir. Osmanlı Devleti’nde Müslümanlar ve zimmet kurumuna uygun olarak zimmîler (gayrimüslim tebaa) vardı. Osmanlı egemenliği altındaki zimmîler, mezhep ya da dinlerine göre Osmanlı yönetimi tarafından gruplandırılmış ve bu gruplara “millet” adı verilmişti. Şu halde “Millet”, Osmanlı Devleti’nde dinî toplulukların ismidir. Osmanlı’nın sosyal hayatında karşımıza çıkan gayrimüslim gruplardan biri de Yahudi Milleti’dir. Osmanlı yönetiminin hoşgörülü ve akılcı siyaseti sayesinde Avrupa’nın muhtelif bölgelerinden göç edenlerle birlikte, imparatorluk bünyesindeki Yahudiler’in sayısı giderek artış göstermiştir. Yahudiler Osmanlı Devleti’nde mazhar oldukları himayeyi dünyanın hiçbir ülkesinde görmemişlerdir. İşte Osmanlı himayesinde varlığını sürdüren Yahudilerin büyük bir çoğunluğunu Rabbani Yahudiler oluşturmaktaydı. Rabbani Yahudiler, menşe’lerine, dil ve geleneklerine göre dört gruba ayrılıyorlardı. Bu gruplardan Romaniotlar (Romalılar), Roma döneminden kalan Yahudiler idi. Eşkenazlar, Almanca konuşulan bölgelerden göç edenlerden meydana geliyordu. 15. yüzyıla kadar İspanya ve Portekiz’de büyük zulümlere maruz kalarak Osmanlı’ya sığınanlara Sefaradlar deniyordu. Son halkayı ise Musta‘ribeler (Araplaşmış) oluşturuyordu. Bunlar, Arapların yaşadığı bölgelerin fethiyle Osmanlı Devleti sınırlarına dahil olan Yahudiler idi. Anahtar Kelimeler: Millet Sistemi, Rabbani Yahudiler, Romaniotlar, Eşkenazlar, Sefaradlar, Musta‘ribeler * Prof. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, email: msbaybal@konya.edu.tr , TÜRKİYE Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 81 OSMANI SULTANI III MURAD VƏ III MEHMEDIN AZƏRBAYCANIN ZƏYƏM ADLI TARIXI ŞƏHƏRINDƏ ZƏRB ETDIRDIYI YENI SIKKƏ TIPLƏRI Mustafa ŞABANOV * ÖZET XVI əsrdən etibarən Osmanlı sultanları və Səfəvi şahları arasında Cənubi Qafqaza sahib olmaq uğrunda mübarizədə bir sıra şəhərlər müxtəlif zamanlarda Osmanlı hakimiyyətinə keçmişdir. Bu şəhərlərdən Zəyəm az bilinənlərdən olmaqla bərabər, zəngin tarixə sahib olması, mədəni və ticari xüsusiyyətləri ilə dövrünün önəmli şəhərlərindən idi. Məqalədə Zəyəm şəhərinin coğrafiya və tarixindən, həmçinin Osmanlı iqtisadiyyatında bu dövrün sikkə islahatlarından da bəhs edilərək, burada zərb edilən, lakin bu günədək bilinməyən və heç yerdə işıq üzü görməyən bəzi Osmanlı gümüş sikkə tipləri tədqiq olunmuşdur. 1555-ci ildə Səfəvi-Osmanlı arasında bağlanan Amasya sülh müqaviləsindən sonra bu iki dövlət arasındakı münasibətlər 1578-ci ildə Osmanlı sultanı III Muradın ordusunun Səfəvi torpaqlarına hücumu ilə yeni mərhələyə qədəm qoydu. Belə ki, III Muradın əmri ilə baş vəzir Mustafa Lələ Paşanın komandanlığı altında Osmanlı ordusu Tiflis, Dağıstan və Şirvan istiqamətində hərəkətə keçərək Gürcüstan və ətraf əraziləri ələ keçirdi. Beləliklə, Səfəvilərin vassalı olan Kaxeti kralı Aleksandr Osmanlıya tabe olmağa məcbur oldu. Bu vaxtdan etibarən burada, xüsusilə də, əsas ticarət şəhəri olan Zəyəmdə Osmanlı sultanlarının adlarına sikkə kəsilməyə başlandı. Bu sikkələr hazırda olduqca nadir olmaqla bərabər, özündə həm Osmanlı, həm də Səfəvi sikkələrinin xüsusiyyətlərini birləşdirməkdədir. Bəhsedilən sikkələr, üzərindəki element, bəzək və yazılarla Osmanlı sikkələrindən fərqlənmir, lakin çəki, ölçü və pul vahidi kmi müəyyən xüsusiyyətlər baxımından da Səfəvi sikkə sistemini xatırladır. Müəllif tədqiq olunan sikkələrin detallı bilgilərini, o cümlədən, ərəbcə və Azərbaycanca transkripsiyasını, çəki və ölçülərini, foto və cizgilərini məqaləyə əlavə edərək, bu istiqamətdə aparılan bəzi tədqiqatlara da diqqət çəkmişdir. Anahter Kelimeler: Zəyəm, Osmanlı, Səfəvilər, III Murad, III Mehmet, sikkə * email: mustafa.shabanov@gmail.com , AZERBAYCAN Yüklə 4,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|