Inocte 2017 II. International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
Yüklə 4,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku
- Anahtar Kelimeler
Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 84 ПЛЕМЯ РУМЛУ: ОТ АНАТОЛИЙСКИХ СУФИЕВ ДО ПРЕДСТАВИТЕЛЕЙ КЫЗЫЛБАШСКОЙ ЗНАТИ Nərgiz AXUNDOVA * ÖZET В начале XIV в. почитавшийся святым суфийский 1 шейх Сефи ад-дин Исхак Ардебили основал знаменитый орден Сефевийе, дав ему имя и положив начало фамилии ардебильских шейхов» . По сути своей этот орден и явился зародышем основания в начале XVI в. одного из могущественных государств средневекового Востока – Сефевидской империи. Главную силу этого ордена – армии приверженцев-мюридов - составляли кызылбашские племена. Все они были «достаточно весомые и почти без исключения тюркские». Слово кызылбаш получило своё название от красных колпаков, которые надевали мюриды Сефевидов. История этих колпаков связана с именем Хайдара Сефеви, поэтому часто их называют tac-i Haydar. «Основу кызылбашской армии составляли 7 племён: Румлу, Шамлу, Мосуллу, др.» - писал Э.Браун в возрасте 13 лет с приверженцами из племён Каджар, Караманлу, Хынышлу, Кыпчак, Шамлу и Авшар. Затем снова покинул Ардебиль …В Эрзинджане он объединился с суфийскими всадниками из племён Устаджлу, Шамлу, Румлу, Текеллю, Зулькадар, Афшар, Каджар и Варсаг». Это число тюркских племён совпадает и с данными З.Байрамлы, правда последний добавляет к ним название ещё одного, девятого племени: Караджабаг (Qaracabağ). В этническом плане кызылбаши, по определению Г.Рёмера, представляли собой «туркманские племена, благодаря которым Сефевиды пришли к власти». История же одного из этих знаменитых кызылбашских племён Румлу имеет давние корни и связана с именем сефевидского шейха Ходжи Али – внука шейха Сефи ад-дина Исхака Ардебили. Так, по сообщению В.Хинца, «Тюркский правитель Тимурленг в 1402 г. возвращаясь с анатолийского похода после победы над Баязидом Молниеносным, посетил завийе шейха Ходжи Али в Ардебиле. Благословенный (Мübarek zat) оказал настолько глубокое впечатление на Тимура, что Властелин (Cihangir) весь Ардебиль в качестве вакфа вместе с его сёлами и всей территорией подарил Сефевидам, а также дал согласие на то, чтобы Теккэй стала убежищем даже для самых лютых преступников [Шейх Ходжа Али обратился к Тимуру с просьбой отпустить румских пленников – Н.А.]. Эта концессия действовала на протяжении веков: ровно два века спустя указанные вакф-наме были найдены солдатами шаха Аббаса I на территории Западного Туркестана…» Отсюда и пошла история анатолийских суфиев. По утверждению В.Хинца, «… численность этих [румских – Н.А.] пленных составляла, кстати, 30000 человек. Тогда эмир * Prof. Dr., Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu email: nara.akhundova@hotmail.com , AZERBAYCAN Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 85 Тимур вручил пленных Ходже Али, а тот, в свою очередь, отпустил их на свободу. Часть этих пленных вернулась на родину, а для размещения другой части Ходжа Али выделил отдельный район. Впоследствии в XVII в. внуки этих анатолийских тюрок стали именоваться анатолийскими суфиями», они же составили основу известного кызылбашского племени Румлу. В дальнейшем кызылбаши составляли военную аристократию Сефевидского государства, «людей меча» по традиционной исламской терминологии». Они заполняли наиболее важные государственные посты, занимали ведущие позиции, как в политической, так и военной областях. О некоторых из представителей этой «туркманской знати» и пойдёт речь в настоящей статье. Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 86 I DÜNYA MÜHARIBƏSI DÖVRÜNDƏ OSMANLIDAN QAFQAZA ERMƏNI MIQRASIYASI: TARIXŞÜNASLIĞA DAIR Nərmin XANMƏMMƏDOVA * ÖZET I Dünya müharibəsinədək olan dövrdə Osmanlı imperiyasından Rusiyaya, əsasən Qafqaza erməni miqrasiyası müəyyən mərhələlərdən keçmişdir. XIX əsrin 90-cı illərinədək siyasi-hüquqi baxımdan bu, əsasən, təşkil edilmiş köçlər olmuşdur. 1894-1896-cı illərdə ermənilərin dövləti əleyhinə üsyanlarının yatırılmasından sonra, ermənilər anti-dövlət fəaliyyətindən qurtulmaq məqsədi ilə Osmanlıdan kütləvi şəkildə qaçmağa başlamış, beləliklə, miqrasiyada yeni meyllər yaranmışdı. I Dünya müharibəsi dövründə Osmanlıdan Qafqaza erməni miqrasiyası əvvəlkilərdən fərqli olan son mərhələsinə qədəm qoymuşdu. Bu problemin öyrənilməsi həm elmi, həm də “erməni genosidi” adı ilə aparılan təbliğata qarşı cavab verilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunun üçün ilk əvvəl tarixşünaslıq tədqiqat predmeti kimi seçilmiş və əsasən, problemə dair yerli tarixşünaslıq (rus, erməni, türk, Azərbaycan və gürcü) nəzərdən keçirilmişdir. I Dünya müharibəsinin Qafqaz cəbhəsində hərbi əməliyyatlar və Osmanlının ermənilərin düşmənçilik fəaliyyətinə qarşı dövlət tədbirləri ilə müşahidə olunan erməni miqrasiyası ilk vaxtlardan rus-erməni müəlliflərinin diqqət mərkəzində olsa da, sonra uzun müddət araşdırılmadan kənarda qalmışdır. Türk, Azərbaycan və gürcü tarixşünaslığında da problemin bəzi aspektlərinə toxunulmuşdur. Rus-erməni tarixşünaslığı problemi obyektiv araşdırmaq əvəzinə “erməni soyqırımı” konsepsiyasından çıxış edərək tendensiyalı mövqe tutmuşdur. Tədqiqat nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, problemin əhəmiyyətinə baxmayaraq, I Dünya müharibəsi dövründə Osmanlı dövlətindən Qafqaza erməni miqrasiyası nəinki, kompleks şəkildə araşdırılmamış hətta, problemin mahiyyəti aydın şəkildə müəyyən edilməmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, problemə dair yeni elmi tədqiqat istiqamətləri müəyyən edilmiş, onun hərtərəfli öyrənilməsinin bir sıra məsələlərə, o cümlədən “erməni genosidi”nin həqiqətə uyğun olmamasına aydınlıq gətirəcəyi qeyd olunmuşdur. Anahtar Kelimeler: I Dünya müharibəsi, Osmanlı dövləti, erməni miqrasiyası, erməni qaçqınlar, tarixşünaslıq. * Doktorant, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu, n_khanmamedova@yahoo.com , AZZERBAYCAN Yüklə 4,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|