Inocte 2017 II. International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
Yüklə 4,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku
- Anahtar Kelimeler
- BAKI MILYONÇUSU, MAARIFPƏRVƏR XEYRIYYƏÇI HACI ZEYNALABDIN TAĞIYEVIN TÜRK SULTANINA HƏDIYYƏSI Rüfət Lətif oğlu HÜSEYNZADƏ * ÖZET
- Axund Yusif Talıbzadə İstanbulda olduğu qısa müddət ərzində hökümət tərəfindən onu
Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 91 TUNA VİLAYETİ VE RUMELİ’NİN DİĞER VİLAYETLERİNDE ÇERKESLER ARASINDA KÖLELİK İZLERİ Redzeb SKRİJELJ * ÖZET Araştırmamızın konusu, Çerkes muhacirlerin Tuna çatalağızı bölgesine yerleşmesi sürecidir. Tuna Vilayeti’ne yerleşme (1864-1878) en büyük derecede Dobruca bölgesinde ve Köstence kırsalında gerçekleşmiştir ki burada, Kafkas mültecileri ve diğer muhacirler tarafından Mecidiye şehri kurulmuştur. Tulça Sancak’ında kurulan bu yerleşim birimi ziyade Vilayet’in kalan 6 sancağında da yerleşme süreci devam etmiştir. Muhacir hizmetleri tarafından 1864 yılın sonuna kadar 1000 ev inşa edildikten sonra şehirdeki muhacirlerin sayısı 15-20.000 kişiye ulaşmıştır. Çerkesler göçün devam ederken kölelerin sayısı da artış göstermiştir. Bunun sebebi de aile reislerin ve velilerin savaş esnasında büyük zarar görmesiydi. Bu şekilde büyük sayıda yetim kölelik durumuna gelmiştir ki genelde Osmanlı bakanlıkların yükümlülüğü altına alındıktan sonra ‘çiftlik hayvanları’ misali bir bölgeden diğer bölgeye taşınmışlardır. Bu şartlar altında Osmanlı Devleti, 24 Temmuz 1864 tarihinde serbest vatandaşlık hakkını kaybeden veya kölelik durumunda bulunan kişilerle ticaretin gözden geçirilmesini öngören özel karar getirmiştir. Çerkeslerin yerleşmesiyle birlikte kölelik ticareti sadece ‘dış ticaret’ olmaktan ziyade çokaşiretli toplumun iç etkinliğine dönüşmeye başlamıştır. Anavatanlarında bile köleliğin gerçek anlamda gelişmemiş olmasına rağmen, Sadrazam’ın Sultan’a 30 Mart 1867 tarihinde yazmış olduğu mektuba göre savaş sonucu olarak kovulan 150 bin Çerkes kölelik durumuna getirilmiştir. Bu korkunç durum, köle tüccarları ve diğer ahlaksız bireyler tarafından insafsızca kullanılmıştır ki böylece büyük sayıda ebeveyn kendi çocuklarını köleliğe indirgemiştir. Köle ticareti ve kölelerin akıbeti tarih bilim adamları tarafından uzun zaman boyunca incelenmemiştir. Yetkili Osmanlı görevlileri mültecilerin yeni olagelen, özellikle kandırılmış çocukların durumunu gözden geçirmek ve evlerine geri dönmek konusunda yardım etmek için devlet tarafından üstlenmiştir. Maalesef, Çerkes ailelerin Bâb-ı Âli adresine göndermiş oldukları itirazların içeriğine göre köle tüccarları değişik sahtecilik vasıtasıyla önceden andığımız komutanın etkili şekilde uygulamasını önermeye başarmışlardır. Gönderilmiş itirazlarda komutanın suistimali anlaşılmaktadır: ‘özgür mühacirler pazarlarda kurbanlar gibi satın alınıyor ve satılıyor’. İtirazcılar köle tücarlarının en ciddi şekilde cezalandırılmasını istemişlerdir. Hükümet, çocuklarını isteyerek, Şeriyat ilkelerine tamamen aykırı olarak satan velilerin bu kötü uygulamalarını yasallaştırmaya çalışmıştır. Büyük sayıda kölenin muhacirlikten önce özgür olduğunu kanıtlamak sürecinde Şeriyat mahkemelerinde yüce sorunlar yaşanmıştır. Bu sebeplerden ötürü 1866 yılın Eylül ayında yeni kanun getirilmiştir. Bu yasaya göre ailesi ve akrabaları özgür olan her köle serbest edilecek.Devlet, olagelmiş herhangi bir vakayı köle sahipleri lehine çözmeye yatkınlık gösteren ve bu kişilere sürekli destek veren Şeriyat mahkemeleri elinden karar getirme yetkisini kaldırmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun bileşik siyasi ve iktisadi durumu, Batı Rumeli bölgesinde, özellikle Kosova’da büyük sayıda köle * Prof. Dr., Novi Pazar Devlet Üniversitesi, Sancak, email: rekasancak@gmail.com , SIRBİSTAN CUMHURİYETİ Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 92 sahiplerin yeni oluşmasıyla ilaveten ağırlaşmıştır. Balkanlar’daki Çerkes muhacir topluluğu arasında kölelik izleri Osmanlı iktidarın sonuna kadar görünmeye devam etmiştir (1912/1913). Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Çerkesler, kölelik izleri, Tuna Vilayeti, Kosova Vilayeti Inocte 2017 International New Tendencies Congress in Ottoman Researches September 12-14, 2017 Baku 93 BAKI MILYONÇUSU, MAARIFPƏRVƏR XEYRIYYƏÇI HACI ZEYNALABDIN TAĞIYEVIN TÜRK SULTANINA HƏDIYYƏSI Rüfət Lətif oğlu HÜSEYNZADƏ * ÖZET XX əsrin əvvəllərində 1907-ci ildə müqəddəs Qurani-Kərimin təfsirini Azərbaycan dilinə tərcümə etdirən Bakı milyonçusu, xeyriyyəçi, maarifpərvər şəxsiyyət Hacı Zeynalabdin Tağıyev olmuşdur. Quranın təfsirini tərcümə edənlər Bakı Quberniya Qazisi Məhəmməd Kərim Cəfərzadə və məşhur din xadimi Axund Əbu Turab olmuşdur. Bu təfsir üç cilddə - "Kəşfül- Həqayiq" ("Həqiqətlərin Kəşfi") adı ilə "Kaspi" mətbəəsində çap edilmişdir. H.Z.Tağıyev üç cilddə nəşr etdirdiyi bu müqəddəs kitabı 1907-ci ildə bir nüsxəsini türk sultanı Sultan Əbdül Həmidə hədiyyə olaraq göndərmişdir. Sultana göndərilən bu hədiyyyə, xüsusi nüsxə olaraq qızıl suyu ilə yazılmış, almaz qaşlarla bəzədilmiş və qalın gümüş qutuda yerləşdirilərək Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü müəllim və pedaqoq, görkəmli şair, ictimai xadim Abdulla Şaiqin qardaşı Axund Yusif Talıbzadə (Yusif Ziya adı ilə də məşhurdur) tərəfindən 1907-ci ilin 19 avqustunda Sultan Əbdül Həmidə çatdırılmışdır. Axund Yusif Talıbzadə İstanbulda olduğu qısa müddət ərzində hökümət tərəfindən onu gəzdirmək üçün İstanbulda yaşayan ziyalı Cəlal Ünsizadə bələdçilik etmişidr. Qonaq elm, təhsil və mədəniyyət ocaqlarında olmuş, qız və oğlan məktəblərini, tibb institutunu, digər mədəni-maarif müəssisələrini ziyarət etmişdir. İstanbula edilən bu ziyarət Bakı “Xeyriyyə” cəmiyyətinin İstanbul təşkilatları ilə sıx əlaqə və əməkdaşlığına təkan vermiş və deyə bilərik ki, iki qardaş ölkənin gələcək münasibətlərinin qurulması üçün bir təməl olmuşdur. Anahtar Kelimeler: H.Z.Tağıyev, Əbu Turab, Məhəmməd Kərim Cəfərzadə, Quran, tərcümə, Axund Yusif Talıbzadə, Sultan Əbdülhəmid. * Prof., Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, email: prof.rufat@mail.ru , AZERBAYCAN Yüklə 4,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|