Inocte 2017
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
September 12-14, 2017 Baku
94
16. YÜZYILDAN 19. YÜZYILA KADAR OSMANLI TOPRAKLARINDAN GÜNEY
KAFKASYA’YA KERVAN TİCARETİ (YOLLAR, KERVANLAR, TÜCCARLAR,
MALLAR, GÜMRÜKLER).
Sadık Müfit BİLGE
*
ÖZET
16. yüzyıldan 19. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı toprakları ile Güney Kafkasya
arasındaki ulaşım, ticaret ve haberleşme develer, atlar ve eşekler tarafından taşınan yük ve
insan kafileleri olan kervanlara bağlıydı. Başlangıç ya da bitiş noktası İstanbul, İzmir, Trabzon ve
Halep gibi önemli liman ve ticaret merkezleri olan kervanlar, Tokat ve Erzurum gibi ticaret ve
gümrük merkezlerine uğramak suretiyle Tiflis, Revan, Gence gibi Güney Kafkasya şehirlerine
ulaşmaktaydı. Osmanlı tebâsı Müslüman, Ermeni, Yahudi ve Rum tüccarlar ve çoğunluğu Ermeni
olan Acem tüccarları yüzlerce hayvandan oluşan Anadolu’da belirli güzergâhları takip ederek
ilerleyen kervanlarla, ipek ve kök boya başta olmak üzere çok çeşitli malları bir yerden bir yere
taşımaktaydılar. Osmanlı topraklarından Güney Kafkasya’ya yönelik kervan ticareti zorlu iklim,
yol ve hava şartları, savaşlar, isyanlar, iç çatışmalar ve dünya ticaret yollarında yaşanan büyük
ve küresel değişmelere rağmen demiryollarının bölgeye ulaştığı 19. yüzyılın ortalarına kadar
sürecekti. Bildiride söz konusu kervan ticaretinde kullanılan yollar, kervanların organizasyonu,
faaliyeti gerçekleştiren tüccarlar, taşınan mallar ve bunların gümrüklendirilmesi Osmanlı
belgeleri ve çağdaş seyahatnameler gibi kaynakların ışığında ortaya konmaya çalışılacaktır
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Güney Kafkasya, Ticaret, Kervan, Gümrük,
Vergilendirme
*
Araştırmacı, Başbakanlık (E.), Yeni Yüzyıl
Üniversitesi, email:
smbilge@gmail.com
, TÜRKİYE
Inocte 2017
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
September 12-14, 2017 Baku
95
СУЛТАН СУЛЕЙМАН I КАНУНИ
Sahibə Xəlil qızı MUSAYEVA
*
ÖZET
Сулейман I — сын Селима I Грозного (Явуза) — был
известнейшим турецким султаном. Великолепный» для Запада, султан Сулейман для
своих собственных подданных-османов был «Законодателем». Он родился в 1495 г.
в Трабзоне.
Сулейман I отличался незаурядным талантом администратора. Во время его
правления были составлены кодексы с целью упорядочения военно-административного
устройства и финансов; выстроена настолько целостная система управления
государством, что турецкие султаны после его смерти издавали не законы, а лишь «указы
справедливости» — адалет-наме.
Турецкий правитель умело руководил внутренней и внешней политикой
государства. Он издал кодекс законов, в котором закрепил права феодалов на землю и
крестьян, повинности работников, предоставил собственникам право возвращать беглых
рабов в свои владения. Султан Сулейман, составитель ряда совершенно новых и
действенных законов, был горд своим Величием.
Благодаря хорошо продуманным законам о финансах и налогах в казну
бесперебойно поступали деньги. Сулейман повелел создать специальный фонд, в
который передал часть своих владений.
Расширяя систему образования, созданную Мехмедом Завоевателем Сулейман
проявил себя щедрым основателем школ и колледжей, во время его правления число
начальных школ, или мектебов, имевшихся в столице, увеличилось до четырнадцати.
Мировая история обозначает период правления Султана Сулеймана, как
«Тюркская эпоха», так как Османская Империя считалась наиболее развитой
цивилизацией 16-го века. Звание «Великолепный» Султан Сулейман получает, как
правитель, достигший наивысшего расцвета для своей Империи.
Ключевые слова: Султан Сулейман, «Тюркская эпоха», законодатель, политика,
Османская
империя
*
Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universiteti, email: heila_jade@mail.ru, AZERBAYCAN
Inocte 2017
International New Tendencies Congress in Ottoman Researches
September 12-14, 2017 Baku
96
II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE POLİS TEŞKİLATINDA REFORM
Salih KIŞ
*
ÖZET
Yenileşme hareketlerinin yoğun olarak yaşandığı XIX. yüzyıl, Avrupa kültüründe
şekillenen yönetim biçimlerinin Osmanlı’da uygulamaya konulduğu bir dönemdir. Bu yönetim
biçimlerinden biri de iç güvenlik teşkilatlarıdır. Osmanlı Devleti’nde iç güvenlik teşkilatı olan
Zaptiye Müşiriyeti’nin kurulması, Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra 1846 yılına tesadüf
etmektedir. Bu süreçte gelişim gösteren Zaptiye Müşiriyeti, 1879 tarihinde nezarete
dönüştürülmüştür. Sultan II. Abdülhamid ile birlikte nezaret içinde iki ayrı birim halinde
dönüşüme uğrayan polis ve jandarma teşkilatı, ilerleyen zaman içinde teşkilatlarda bazı
reformlar hayata geçirilmiştir.
Avrupa Devletlerinin Osmanlı’nın güvenlik teşkilatını ıslah etmesi için yaptıkları baskılar
sonucunda yabancı uzmanların istihdam edilmesi süreci başlamıştır. Özellikle 1884-1897 yılları
arasında Osmanlı polis teşkilatında önemli hizmetleri bulunan Fransız Celestin Bonnin’in
faaliyetleri dikkat çekicidir. Polis teşkilatının ilgili alanlarında yazmış olduğu raporların sonraki
dönemde nizamname olarak hayata geçirilmesi Osmanlı polis teşkilatının modernleştirilmesi
anlamında kayda değerdir. Sonraki süreçte Sultan II. Abdülhamid polis teşkilatında reform
yapmak için Almanlara müracaat etmiştir. Almanların, Osmanlı polis teşkilatında istihdam
edilmeleri Türk-Alman yakınlaşmasının bir sonucudur. Alman uzmanların daha önce
gerçekleştirilen ordu ve merkez teşkilatında görevlendirilmelerine ek olarak Zaptiye
Nezareti’nde de faaliyet göstermeleri ve bu kurumu modernleştirmeye çalışmaları bu bildirinin
konusunu teşkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Almanya, Reform, Polis, İç
güvenlik
*
Dr., Selçuk Üniversitesi, email:salihkis@yahoo.com, TÜRKİYE