İnsan üçün yaradılan planet: Yer kürəsi Suyun fiziki
Yüklə 436,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 məsafələr Yer kimi planet sisteminin mövcud olması üçün ən ideal ölçüdədir. Yer kürəsi kosmosun nəhəng boşluğunda qumsaldakı bir qum dənəciyi qədər belə yer tutmur. Kainat insanın qavramayacağı qədər böyükdür. Məşhur biokimya professoru Maykl Denton da “Təbiətin taleyi” adlı kitabında belə yazır: “İfrat yeni ulduzlar və əslində, bütün ulduzlar arasındakı məsafələr kritik ölçüdədir. Qalaktikamızda ulduzların bir-birlərindən orta məsafəsi 30 milyon mildir. Əgər bu məsafə daha az olsaydı, planetlərin orbitləri qeyri-sabit olardı. Əgər bir az artıq olsaydı, ifrat yeni ulduzun yaydığı maddə o qədər dağınıq olardı ki, bizimkinə bənzər planet sistemləri böyük ehtimalla əsla əmələ gəlməzdi. Əgər kainat həyat üçün uyğun məkan olacaqsa, ifrat yeni ulduz partlayışları müəyyən miqdarda baş verməli və bu partlayışlarla digər bütün ulduzlar arasındakı məsafə müəyyən ölçüdə olmalıdır. Bu məsafə hal-hazırda mövcud olan məsafədir”. Michael Denton, Nature’s Destiny, səh. 11. www.qizilnisbet.com Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 12
13 Prof. Corc Qrinşteyn də bu ağlasığmaz böyüklük haqqında “Simbioz kainat” adlı kitabında belə yazır: “Əgər ulduzlar bir-birlərinə bir az da yaxın olsaydı, astrofizika çox da fərqli olmazdı. Ulduzlarda, dumanlıqlarda (nebula) və digər göy cisimlərində baş verən əsas fiziki proseslərdə heç bir dəyişiklik olmazdı. Uzaq bir nöqtədən baxdıqda qalaktikamızın görünüşü də indiki ilə eyni olardı. Yeganə fərq bu olardı: gecə otların üstündə uzanıb baxdığım göy üzündə daha çox ulduz olardı. Ancaq yox, bağışlayın, bir fərq də olardı: bu mənzərəyə baxan “mən” mövcud olmazdım… Kosmosdakı bu nəhəng boşluq bizim varlığımızın ilkin şərtidir”. George Greenstein, The Symbiotic Universe. New York: William Morrow, 1988, səh. 21 Qrinşteyn bunun səbəbini də açıqlayır. Kosmosdakı böyük boşluqlar bəzi fiziki dəyişkənlərin məhz insan həyatına uyğun formalaşmasını təmin edir. Bundan əlavə, Yerin kosmik fəzada hərəkət edən nəhəng göy cisimləri ilə toqquşmasının qarşısını alan amil də göy cisimləri arasındakı böyük boşluqlardır. Qısası, kainatda göy cisimləri arasındakı məsafələr insan həyatı üçün məhz lazımi ölçüdədir. Nəhəng boşluqlar təsadüfən ortaya çıxmayıb, üstün və bənzərsiz yaradılışın nəticəsidir. Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 13
14 www.dusuneninsan.net Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 14
15 Amerikalı geoloqlar Frank Press və Reymond Siver Yer səthinin temperaturundakı incə əyara diqqət çəkirlər. Geoloqlar bildirirlər ki, həyat sadəcə məhdud temperatur intervalında mümkündür və bu temperatur intervalı Günəşin temperaturu ilə mütləq sıfır arasındakı ehtimal olunan temperaturların təqribən 1%-ini təşkil edir. Yerin temperaturu məhz bu dar intervaldadır. (F. Press, R. Siever, Earth, New York: W. H. Freeman, 1986, s. 4) Bu temperatur intervalının qorunması, əlbəttə, Günəşlə Yer arasındakı məsafə qədər Günəşin yaydığı istilik enerjisi ilə də yaxından əlaqədardır. Hesablamalara əsasən, Yerə gələn Günəş enerjisində 10% azalma olsa, yer üzü metrlərlə qalınlıqda buzlaq təbəqələri ilə örtülər. Enerji bir az artıq olduqda isə bütün canlılar yanaraq ölər. Yerin ideal temperaturunun planetdə mütənasib paylanması da vacibdir. Bu müvazinətin tənzimlənməsi üçün bəzi xüsusi tədbirlər görülmüşdür. Məsələn, Yerin oxunun 23 dərəcə, 27 dəqiqə maili olması qütblərlə ekvator arasında atmosferin əmələ gəlməsinə mane olan ifrat temperaturun qarşısını alır. Əgər Yerin oxu maili olmasaydı, qütb bölgələri ilə ekvator arasındakı temperatur fərqi artar və həyat üçün əlverişli atmosfer əmələ gəlməzdi. Yerin öz oxu ətrafında fırlanma sürəti də temperaturun mütənasib paylanmasına kömək edir. Yer 24 saat ərzində öz oxu ətrafında bir dövr edir və bu sayədə gecə və gündüz qısa olur. Qısa olduğu üçün gecə ilə gündüz arasındakı temperatur fərqi də çox azdır. Bir günü bir ilindən uzun olan (yəni öz oxu ətrafında fırlanma müddəti Günəş ətrafında fırlanma müddətindən çox olan) və buna görə gecə ilə gündüz arasındakı temperatur fərqi 1000 °C olan Merkuri ilə Yer kürəsini müqayisə etdikdə Yer kürəsindəki temperatur müvazinətinin əhəmiyyətini daha yaxşı anlayarıq. Yerlə Günəş arasındakı məsafə, Yerin öz oxu ətrafında fırlanma sürəti, oxunun mailliyi, yer üzünün landşaft formaları kimi bir-birindən asılı olmayan bir çox amil planetin həyata uyğun şəkildə isinməsinə və temperaturun planetdə mütənasib paylanmasına kömək edir. Yer üzünün formaları da temperaturun mütənasib paylanması üçün uyğun yaradılmışdır. Yerin ekvatoru ilə qütblər arasında təqribən 100°C temperatur fərqi var. Əgər bu temperatur təpəlik və dağları olmayan səthdə olsaydı, sürəti saatda 1000 km-ə çatan fırtınalar Yer kürəsinin altını üstünə çevirərdi. Lakin yer üzü temperatur fərqindən əmələ gələn güclü hava axınlarının qarşısını alan təpə və dağlarla örtülüdür. Bu maneələr, yəni sıra dağlar Çində Himalay dağları ilə başlayır, Anadoluda Toros dağları ilə davam edir və Avropada Alp dağlarına qədər sıra dağlar şəklində uzanaraq qərbdə Atlantik okeanı, şərqdə Sakit okeanla birləşir. Okeanlarda isə ekvatorda əmələ gələn artıq temperatur suyun temperatur fərqini tarazlaması Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 15
Yüklə 436,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|