İnsan üçün yaradılan planet: Yer kürəsi Suyun fiziki
Yüklə 436,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
16 nəticəsində şimala və cənuba ötürülür. Habelə, Yerin atmosferində temperaturu mütəmadi tənzimləyən bəzi avtomatik sistemlər də yaradılmışdır. Məsələn, bir bölgə həddindən artıq isindikdə su buxarlanması artır və buludlar çoxalır. Bu buludlar Günəşdən gələn şüaların bir qismini əks etdirərək aşağıdakı havanın və yer səthinin həddindən artıq isinməsinin qarşısını alır. Yerlə Günəş arasındakı məsafənin xüsusi yaradıldığını qəbul etmək istəməyənlər belə məntiq qururlar: “Kainatda Günəşdən daha böyük və ya kiçik ulduzlar var. Bunların da öz planet sistemləri ola bilər. Bu ulduzlar əgər Günəşdən daha böyükdürsə, onda həyat üçün ideal planet Yerlə Günəş arasındakı məsafədən daha uzaqda olardı. Məsələn, qırmızı nəhəng ulduzun ətrafında Plutonun məsafəsində fırlanan bir planet bizim Yer kürəmiz kimi mülayim temperaturda ola bilər. Belə bir planet həyat üçün Yer kürəsi qədər uyğun olardı”. Bu iddia əsassızdır, belə ki, müxtəlif kütlələri olan ulduzların fərqli şüalar yaydığı nəzərə alınmayıb. Ulduzların yaydığı şüaların dalğa uzunluğu bu ulduzların kütləsi və səth temperaturundan asılıdır. Məsələn, Günəşin yaxın ultrabənövşəyi, görünən işıq və yaxın infraqırmızı şüalar yaymasının səbəbi 6000 °C səth temperaturunun olmasıdır. Əgər Günəşin kütləsi bir az böyük olsaydı, səth temperaturu daha yüksək olardı. Bu təqdirdə, Günəşin yaydığı şüaların enerji səviyyəsi artar və Günəş öldürücü təsirə malik ultrabənövşəyi şüaları daha çox yayardı. Buradan belə nəticəyə gəlirik ki, həyatın üçün əlverişli şüalar yayan ulduzlar mütləq bizim Günəşimizə yaxın kütləyə malik olmalıdırlar. Bu ulduzların bir planetdə həyatın olmasına imkan verməsi üçün həmin planetlə ulduz arasındakı məsafə Yerlə Günəş arasındakı məsafə qədər olmalıdır. Başqa sözlə, qırmızı nəhəng ulduzun, mavi nəhəngin və ya kütləsi Günəşdən fərqli olan hər hansı ulduzun ətrafında fırlanan bir planet həyat üçün əlverişli ola bilməz. Həyata imkan verən yeganə enerji mənbəyi Günəş kimi bir ulduzdur. Həyat üçün uyğun yeganə planet məsafəsi ilə Yerlə Günəş arasındakı məsafədir. Buraya qədər deyilənlərdən başa düşüldüyü kimi, Yer və Günəş aralarındakı məsafə, orbitləri, oxlarının mailliyi, yaydıqları işıq, enerji, qısası, hər cür xüsusiyyətlə birlikdə Allah tərəfindən insanların həyatı üçün yaradılmışdır. Təkcə Günəşlə Yer arasındakı məsafənin məhz lazımi ölçüdə olması belə möcüzəvidir, digər yüzlərlə, hətta minlərlə xüsusiyyətin lazımi ölçülərdə olması insan ağlının
h ü d u d l a r ı n ı aşır. Belə möhtəşəm sistemin təsa- düfən əmələ gəlməsi, şüursuz atomların əmələ gətirdiyi göy cisimlərinin təsadüfən lazımi yerdə yerləşmələri, həyat üçün lazımi müvazinətləri müəyyən etmələri və uyğun sistemlər əmələ gətirmələri mümkün deyil. Bu qüsursuz sistemlər insanlar üçün Allah`ın üstün qüdrətinin və yaratmasının dəlilidir. www.dusuneninsan.net Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 16
17 Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 17
18 Məşhur biokimyaçı prof. A.E.Nidham (A.E.Needham) “Bioloji materialların bənzərsizliyi” (The Uniqueness of Biological Materials) adlı kitabında həyatın olması üçün mütləq maye maddələrin mövcud olmasının zəruri olduğunu izah edir. Əgər maddə ancaq bərk və qaz halda olsaydı, həyat əsla olmazdı. Çünki bərk maddələrdəki atomlar çox sıx və sabitdir, bu isə canlı orqanizmlərin həyata keçirdiyi proseslərdə dinamik molekulyar proseslərə imkan vermir. Qazlarda isə atomlar sabit deyil, sərbəst şəkildə uçuşurlar və bu şəkildə canlı orqanizmlərin kompleks mexanizmləri işləyə bilməz. Qısası, həyat üçün zəruri proseslərin həyata keçirilməsi üçün maye mühit olmalıdır. Yeganə ideal maye sudur. Suyun həyat üçün qeyri-adi dərəcədə uyğun xüsusiyyətlərdə olması qədim dövrdən bəri elm adamlarının diqqətini cəlb edib. Suyun ümumi təbii qanunlara zidd kimi görünən bəzi termal xüsusiyyətləri də bu maddənin həyat üçün xüsusi yaradıldığını göstərir. Bütün maddələr temperaturları aşağı düşdükcə sıxılırlar. Bütün mayelər də temperaturları aşağı düşdükcə sıxılır və həcmlərini itirirlər. Həcm azaldıqda sıxlıq artır və beləcə ağırlaşırlar. Bu səbəbdən, maye maddələrin bərk halı maye halına nisbətən ağırdır. Ancaq bunlardan fərqli olaraq su müəyyən temperatura (+4°C) düşənə qədər sıxılır, sonra birdən-birə genişlənməyə başlayır. Donduqda isə daha da genişlənir. Bu səbəbdən, suyun bərk halı maye halından yüngüldür. Yəni buz, əslində, normalda fiziki qanunlara əsasən, suyun dibinə batmalıdır, ancaq əksinə, suyun üzündə üzür. Suyun bu xüsusiyyəti Yer kürəsindəki dənizlər üçün www.dusuneninsan.net Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 18
19 vacibdir. Əgər bu xüsusiyyət olmasaydı, yəni buz suyun üzündə üzməsəydi, Yer kürəsindəki suyun böyük hissəsi tamamilə donar, göllərdə və dənizlərdə həyat qalmazdı. Bunu daha ətraflı təhlil edək. Yer kürəsinin bir çox yerində soyuq qış günlərində temperatur 0°C-dən aşağı düşür. Bu temperatur dənizlərə və göllərə təsir edir, dənizlər və göllər getdikcə soyuyur. Soyuyan təbəqələr dibə doğru çökür, isti su səthə çıxır, soyuq havanın təsiri ilə soyuyur və donub dibə çökür. Ancaq temperatur 4°C-yə çatdıqda bu proses birdən dəyişir, temperatur aşağı düşdükcə su genişlənməyə və yüngülləşməyə başlayır. Beləliklə, temperaturu +4°C olan su ən altda qalır. Yuxarıda temperaturu 3°C, onun üstündə 2°C olan su təbəqəsi olur, beləcə, yuxarıya doğru davam edir. Suyun səthində isə temperatur 0°C-yə çataraq donur. Ancaq təkcə səth donur. Buz səthin altında qalan 4°C-lik su təbəqəsi balıqların və digər su canlılarının yaşaması üçün kifayətdir. Su həmişə səthdən donur və buz suyun üzündə üzür, dibə batmır. Əgər digər mayelər kimi suyun sıxlığı soyuduqca artsaydı, yəni buz suyun dibinə batsaydı, onda okeanlar, dənizlər və göllərdə donma altdan başlayacaqdı. Suyun səthində soyuğun qarşısını kəsən buz təbəqəsi olmadığı üçün altdan başlayan donma yuxarıya doğru davam edəcəkdi. Beləliklə, Yer kürəsindəki göllərin, dəniz və okeanların böyük hissəsi buz kütləsinə çevriləcəkdi. Belə olduqda dənizlərdə heç bir canlı yaşaya bilməzdi. Ölü dənizlərin olduğu ekoloji sistemdə quru canlıları da yaşaya bilməzdi. Qısası, əgər su normal xüsusiyyətlərdə olsaydı, Yer ölü planet olardı. Suyun nə üçün normal davranmadığı, yəni 4°C-yə qədər sıxıldıqdan sonra nə üçün birdən-birə genişləndiyi heç kimin izah verə bilmədiyi bir hadisədir. Suyun bu özünəməxsus termal xüsusiyyətləri sayəsində qış və yay, gecə ilə gündüz arasındakı temperatur fərqi daima insanların və digər canlıların tab gətirəcəyi həddə qalır. Yer kürəsindəki su miqdarı quruya nisbətən az olsaydı, gecə ilə gündüz arasında temperatur fərqi çox artar, quru ərazilərin böyük qismi səhralaşar və həyat qeyri-mümkün olardı, yaxud da çətinləşərdi. Suyun termal xüsusiyyətləri fərqli olsaydı, yenə də Yer həyat üçün əlverişsiz planet olardı.
Harvard Universiteti Bioloji Kimya fakültəsinin professoru Lorens Henderson suyun termal xüsusiyyətlərini təhlil etdikdən sonra belə izah verir: “Xülasə, suyun
bu xüsusiyyəti üç cəhətdən böyük əhəmiyyət daşıyır. Əvvəla, Yer kürəsinin temperaturunu nizamlayır. İkincisi, canlıların bədənlərinin temperatur müvazinətini qoruyur. Üçüncüsü, metereoloji dəyişkənlikləri dəstəkləyir. Bütün bu amillər ən yüksək uyğunluqla baş verir və başqa heç bir maddə bu cəhətdən su ilə müqayisə edilə bilməz”. (Lawrence Henderson, The Fitness of the Environment, Boston: Beacon Press, 1958, s. 105) Bitkilər nasos və əzələ sistemləri olmadığı halda torpağın dərinliklərindəki suyu metrlərlə yuxarıya daşıyırlar. Bunun səbəbi suyun səth gərginliyidir. Bitkilərin kök və damarlarındakı kanallar suyun səthinin gərilməsindən faydalanır. Yuxarıya doğru getdikcə daralan kanallar suyun yuxarıya qalxmasına səbəb olur. Suyun səthi gərilməsi digər mayelərdə olduğu kimi az olsaydı, bitkilər qidalana bilməz, dolayısilə, yaşaya da bilməzdilər. Bitki örtüyü olmayan yerdə insan həyatı da mümkün olmazdı. Suyun səthi gərilməsi həyatın mövcud olması üçün xüsusi tənzimlənmişdir Səthi gərilmə mayelərin molekullarının bir- birlərini cəzb etməsindən qaynaqlanır. Hər mayenin səthi gərilməsi fərqlidir. Suyun səthi gərilməsi digər mayelərdən daha yüksəkdir və bunun bəzi bioloji təsirləri var. Suyun səthi gərilməsi, əsasən, bitkilər üçün çox önəmlidir. Bitkilərin nasos, əzələ sistemi və s. olmadan torpağın dərinliklərindəki suyu metrlərlə yuxarıya necə daşıdıqlarını düşündünüzmü? Bu sualın cavabı Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 Düşünən İnsan, Oktyabr 2014 19
Yüklə 436,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|