20
səth gərginliyidir. Bitkilərin kök və damarlarındakı
kanallar suyun səth gərginliyindən faydalanacaq
şəkildə yaradılıblar. Yuxarıya doğru getdikcə daralan
kanallar suyun yuxarıya qalxmasına kömək edir.
Buna suyun səthi gərilməsi imkan verir. Əgər suyun
səthi gərilməsi digər mayelərdəki kimi az olsaydı,
bitkilərin yaşaması fizioloji cəhətdən mümkün olmazdı.
Əlbəttə, bitkilərin olmadığı mühitdə insanların da
varlığından bəhs etmək mümkün deyil.
Yüksək səthi gərilmənin başqa mühüm təsiri də
süxurların parçalanmasıdır. Su yüksək səthi gərilməsinə
görə süxurların içindəki kiçik çatlardan dərinliklərə
qədər sızır. Sonra havalar soyuyur və sular donur.
Buza çevrilən su genişləndiyinə görə süxurları tədricən
parçalayır. Bu, süxurların tərkibindəki mineralların
üzə çıxmasına və eyni zamanda, torpağın mineralla
zənginləşməsinə kömək edir.
Sudakı kimyəvi möcüzə
Suyun bu fiziki xüsusiyyətləri ilə yanaşı,
kimyəvi xüsusiyyətləri də həyat üçün idealdır. Bu
xüsusiyyətlərdən ən əsası suyun çox yaxşı həlledici
olmasıdır. Demək olar ki, bütün kimyəvi maddələr
suyun içində həll olur.
Suda həll olan çoxlu faydalı mineral və bənzər
kimyəvi maddələr çaylar vasitəsilə dənizlərə ötürülür.
Bu şəkildə dənizlərə ildə 5 milyard ton kimyəvi maddə
daşınır. Bu maddələr dənizlərdəki həyat üçün zəruridir.
Su, demək olar ki, bütün kimyəvi reaksiyaları
sürətləndirir. Suyun başqa kimyəvi xüsusiyyəti də
kimyəvi reaksiyalara girməyə ideal dərəcədə meyilli
olmasıdır.
Suyun istər kimyəvi, istərsə də fiziki xüsusiyyətləri
insanın həyatına və ehtiyaclarına ən uyğun şəkildə
yaradılmışdır.
Su nə sulfat turşusu kimi həddindən
artıq reaktiv, nə də arqon kimi heç
bir reaksiyaya girməyən sabit
maddədir. Prof. Maykl
www.dusuneninsan.net
Düşünən İnsan, Oktyabr 2014
20
21
Dentonun bildirdiyi kimi, suyun reaksiyaya girmə
həddi onun həm bioloji, həm də geoloji funksiyaları
baxımından ən uyğun ölçüdədir. (Michael Denton,
Nature’s Destiny, s. 32)
Suyun kimyəvi xüsusiyyətlərinin həyat üçün
uyğunluğu su üzərində aparılan hər yeni tədqiqatda
daha da üzə çıxır. Yel Universitetindən məşhur biofizika
professoru Harold Morovits bu barədə belə izah verir:
Son illərdə suyun əvvəllər məlum olmayan
xüsusiyyəti üzə çıxmışdır. Bu xüsusiyyət (proton
ötürücülüyü) ancaq suya xas xüsusiyyətdir və bioloji-
enerji ötürücülüyü baxımından həyatın mənşəyi
üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Məlumatlarımız
artdıqca təbiətin (həyat üçün) qüsursuz uyğunluğuna
heyranlığımız da artır. (Harold J. Morowitz,
Cosmic Joy and Local Pain, New York:
Scribner, 1987, s. 152-153)
Suyun axıcılıq dəyəri müəyyən
ölçüdədir
Maye
dedikdə
hamımızın
təsəvvüründə axıcı maddə canlanır.
Halbuki, mayelərin axıcılığı bir-
birindən fərqlənir. Məsələn, qatran,
qliserin, zeytun yağı və sulfat turşusunun
axıcılıq dəyərləri çoxdur. Bu mayeləri su
ilə müqayisə etdikdə böyük fərqlər ortaya
çıxır. Çünki su qatrandan 10 milyard dəfə,
qliserindən 1000 dəfə, zeytun yağından 100
dəfə və sulfat turşusundan 25 dəfə çox axıcıdır.
Yuxarıdakı müqayisələrdən də göründüyü
kimi, suyun axıcılığı çox yüksəkdir. Hətta efir və
maye hidrogen kimi normal halı qaz olan maddələri
bir kənara qoysaq, suyun bütün mayelər arasında ən
çox axıcılıq dəyəri olan maddə olduğunu deyə bilərik.
Suyun axıcılıq dəyəri canlılar üçün həyati
əhəmiyyət daşıyır. Əgər axıcılıq dəyəri az olsaydı,
qan kapillyarlarla daşına bilməzdi.
Bəs suyun axıcılıq dəyərinin bizim üçün əhəmiyyəti
varmı? Bu mayenin axıcılığı az və ya çox olsa, bizim
üçün fərqi olarmı? Professor Denton bu suallara belə
cavab verir:
“Əgər suyun axıcılıq dəyəri yüksək olsaydı, su
həyat üçün uyğun təməl xüsusiyyətini itirərdi. Məsələn,
axıcılığı maye hidrogen qədər yüksək olsaydı,
canlıların quruluşu məhvedici təsirlərə qarşı güclü
hərəkətlərə məruz qalardı... Su həssas molekulyar
formaları dəstəkləməz, canlı hüceyrəsinin
həssas quruluşu məhv olardı...
Digər tərəfdən, suyun axıcılığı daha az olsaydı,
(zülallar, fermentlər) kimi makromolekulların və
xüsusilə mitoxondri kimi xüsusiləşmiş orqanoidlərlə
kiçik orqanoidlərin nizamlı hərəkətləri qeyri-mümkün
olardı. Habelə hüceyrələr bölünməzdi. Hüceyrənin
bütün həyati funksiyaları donar və hüceyrə yaşamazdı.
Hüceyrələrin embriogenez (ana bətnindəki inkişaf)
zamanı hərəkət etmə və sürtünmə
qabiliyyətinə bağlı olan ali
canlılar suyun axıcılıq
dəyəri
az
olduğu
Düşünən İnsan, Oktyabr 2014
Düşünən İnsan, Oktyabr 2014
21
22
təqdirdə inkişaf etməzdi. (Michael Denton, Nature’s
Destiny, s. 33)
Suyun yüksək axıcılıq dəyəri bizim üçün həyati
əhəmiyyət daşıyır. Əgər suyun axıcılıq dəyəri az
olsaydı, qan kapillyarlarla daşına bilməzdi. Məsələn,
qaraciyərin kompleks damar şəbəkəsi olmazdı.
Suyun axıcılıq dəyəri təkcə hüceyrə daxilindəki
hərəkətlər baxımından deyil, eyni zamanda, qan-damar
sistemi üçün də vacibdir.
Bir millimetrin ¼-dən böyük orqanizmi olan bütün
canlıların mərkəzi qan-damar sistemi var. Çünki
bu ölçüdən böyük bədəni olan canlılarda qidalar və
oksigenin diffuziya yolu ilə, yəni birbaşa hüceyrənin
içindəki mayeyə ötürülərək daşınması mümkün deyil.
Orqanizmdə çoxlu sayda hüceyrə var və hava ilə enerji
hüceyrələri bir növ kanallar yolu ilə nasoslanmalı,
artıqları da başqa kanallar yolu ilə toplanmalıdır.
Bu kanallar damarlardır. Ürək isə damarlarda qanın
axmasını təmin edən nasosdur. Damarların içində axan
maye isə qandır ki, əslində, sudan təşkil olunmuşdur.
(Qanın tərkibindən hüceyrə, zülal və hormonları
çıxardıqda plazma adlanan maye qalır ki, bu mayenin
də 95%-i sudur)
Bu səbəbdən, suyun axıcılığı qan-damar sisteminin
yaxşı işləməsi üçün çox vacibdir. Məsələn, əgər suyun
axıcılığı qatranın axıcılıq dəyərinə bərabər olsaydı,
əlbəttə, ürək qanı vura bilməzdi. Suyun axıcılıq dəyəri
qatrandan 100 milyon dəfə çox olan zeytun yağının
axıcılıq dəyərinə bərabər olsaydı, ürək belə qanı
vursaydı, bədənin hər tərəfinə yayılmış kapillyarların
içinə girə bilməzdi, yaxud damarlarda çətinliklə axardı.
Kapillyarları daha yaxından təhlil edək. Kapillyarlar
orqanizmin hər tərəfindəki hüceyrələrə lazımi oksigen,
enerji, qida, hormon kimi maddələr daşıyırlar. Bir
hüceyrə bir kapillyardan faydalanmaq üçün ondan
ən çox 50 mikron məsafə qədər uzaqda olmalıdır (bir
mikron millimetrin mində biridir). Daha uzaqda qalan
hüceyrələr qidalanmayacaqları üçün öləcəklər.
Bu səbəbdən, insan orqanizmi elə yaradılıb ki,
kapillyarlar bədənin hər tərəfini tor kimi bürüyüb.
Orqanizmimizdəki təqribən 5 milyard kapillyarın
ümumi uzunluğu 950 km-dir. Bəzi məməlilərdə 1
sm
2
-lik sahədə 3000 ədəd açıq kapillyar yerləşir.
Əgər insan orqanizminin ən kiçik kapillyarlarının
10.000 ədədini yan-yana qoysaq, cəmi qalınlığı
karandaşın ucu qədər olar. Kapillyarların diametri
3-5 mikron olur. Bu, 0.003-0.005 mm-dir.
(Michael Denton, Nature’s Destiny, s. 35)
www.dusuneninsan.net
Düşünən İnsan, Oktyabr 2014
22
Dostları ilə paylaş: |